جنبه های مختلف استراتژی ها

كل نگری و داشتن تفكر سیستمی لازمهٔ شناخت جامع از سازمان بوده و طراحی استراتژی مناسب, از نتایج آن است

● مقدمه

توانایی استراتژیها یكی از عوامل تأثیرگذار بر موفقیت و یا شكست استراتژی ها بوده و با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله به بررسی آن پرداخته شده است.

● استراتژی

استراتژی عبارت است تدابیر، طرح یا نقشه ای برای بهتر كردن وضع موجود یا واكنشی در برابر محیط در جهت ارضاء نیازها و خواسته¬های مشتریان. استراتژی عبارت است از طرح ، چشم انداز ، الگو ، ترفن د و یا موضع یك سازمان برای تحقق هدفها.

در فرآیند تدوین استراتژی، دو متغیر كلیدی از اهمیت خاصی برخوردارند، این دو متغیر عبارتند ار

(۱) قدرت افراد و گزوهای تأثیرگذار بر روی استراتژی¬ها

(۲) عقلایی بودن فرآیند تدوین استراتژیها و عقلایی بودن فرآیند تدوین استراتژی بوسیلهٔ آنها از اهمیت خاصی برخوردار است.

● ویژگیهای مختلف استراتژیها

استراتژیها دارای ویژگیهای مختلفی می باشند كه برخی از این ویژگیها به شرح زیر است:

▪ خلاق و نوآور (كارآفرین) :

افكار و اندیشه های جدید استراتژی ها و یا بكارگیری افكار و اندیشه های دیگران بوسیله آنها می تواند منشاء ایجاد استراتژیها و طراحی استراتژی باشد.

▪ تفكر سیستمی:

كل نگری و داشتن تفكر سیستمی لازمهٔ شناخت جامع از سازمان بوده و طراحی استراتژی مناسب، از نتایج آن است. در مقابل آن، جزء نگری و اتخاذ استراتژیهای محدود به زمان و مكان خاص، می تواند ناهنجاری های سازمانی را بدنبال داشته باشد.

▪ مسئله محوری:

مسئله محوری و موضوع محوری استراتژیها به مفهوم طراحی استراتژی در راستای موضوعات اساسی سازمان و جامعه و حل مسائل و مشكلات است.

▪ بدنبال بهبود مستمر خود:

دانش، تخصص و روش تجزیه و تحلیل استراتژیها، بر كیفیت استراتژی های وضع شده بوسیلهٔ آنها تأثیر گذاشته و به همین جهت لازمهٔ طراحی استراتژی مناسب بهبود مستمر استراتژیها، است.

▪ ریسك پذیری:

ریسك گریزی استراتژیستها باعث می شود كه استراتژیهای وضع شده مشابه استراتژیهای قبلی و یا اندكی مناسب تر بوده و در حد استراتژیهای تغییر باشد در صورتی كه ریسك پذیری استراتژیها، جسارت و جرأت لازم برای تدوین و اجرای استراتژیهای متحولانه را بدنبال دارد.

▪ تحمل ابهام:

نتیجه و حاصل اجرای استراتژیها، مبهم و نامشخص است و به همین جهت تحمل ابهام استراتژیها باید به اندازه كافی، زیاد باشد.

▪ شخصیت نوع A:

افراد نوع A افرادی پركار و در حال رقابت می¬باشند. در حالیكه افراد نوع B، محافظه كار و بدنبال تفریح و رفاقت می باشند و بدیهی است كه استراتژیهای كارآمد از تلاش، بررسی و مطالعه عمیق، منتج می شود.

▪ كانون كنترل درونی :

افرادی كه كانون كنترل آنها درونی می باشد، موفقیت و شكست را در خود جستجو و خود را عامل ان می دانند. چنین افرادی، خود كنترل بوده و بدنبال بهبود استراتژیهای خود برای اصلاح سازمان و جامعه می باشند.

▪ با هوش:

استراتژیستها افرادی با هوش می باشند. در یك طبقه بندی كلی، انواع هوش را می توان به هوش بین فردی، الگویی، تحلیلی، فیزیكی و موسیقی، طبقه بندی كرد. داشتن هوش الگویی و تحلیل قوی به استراتژیستها كمك می كند تا تحلیل درست و چارچوب ذهنی منسجو و دقیقی از سازمان و جامعه، مسائل و مشكلات آن، راه حلها و پیامدهای آنها داشته باشند.

▪ مشاركت جو:

مشاركت جو بودن استراتزیستها به این نكته اشاره می كند كه بسیاری از استراتژیها در محیطی مشاركت جویانه و برمبنای فكر و خرد جمعی شكل می گیرند.

مسئولیتهای استراتژیستها

در یك سازمان، استراتژیستها دارای مسئولیت های مختلفی می باشند كه برخی از آنها به شرح زیر است:

▪ ایجاد تغییر:

استراتژیستها، مسئولیت ایجاد تغییر در سازمان را بر عهده دارند. تغییر از وضعیت موجو به وضعیت مطلوب و بهبود مستمر.

▪ ایجاد تعهد و انگیزش:

ایجاد تعهد و انگیزش در افراد سازمان و جامعه و مجریان در جهت اجرای استراتژیها از دیگر مسئولیتهای استراتژیستها، است.

▪ توازن بین ثبات و نوآوری: همهٔ افراد سازمان و جامعه، تحمل ایجاد تغییر و تحول و دگرگونی های عظیم را ندارند از این رو استراتژیستها باید بدنبال نوآوری در بهبود مستمر و در عین حال ایجاد تعادل و ثبات در سازمان و جامعه باشند.

● رفتار شخصی استراتژیستها

یكی دیگر از جنبه¬های استراتژیستها كه بر طراحی استراتژی و اجرای آن تأثیر می گذارد، رفتار شخصی استراتژیستها است. در همین رابطه می توان به موارد زیر اشاره كرد:

▪ ارتباطات قوی:

ارتباطات را می توان فرآیند ایجاد، انتقال و درك پیام، تعریف كرد. ارتباطات قوی به استراتژیستها كمك می كند تا افكار عمومی را بهتر شناخته و بصورت كاراتر و مؤثرتری بر روی آن تأثیر گذارند. در واقع ارتباطات قوی به استراتژیستها كمك می كند تا استراتژیهای خود را بهتر به سازمان و جامعه تفهیم نمایند.

▪ دوری از محافظه كاری و قاطعیت:

محافظه كاری استراتژیستها مانع طراحی و اجرای استراتژیهای كارآمد و مؤثر را تسهیل می كند.

▪ تأكید بر اصول اخلاقی و مسئولیتهای اجتماعی: رعایت اصول اخلاقی و مسئولیتهای اجتماعی لازمع طراحی استراتژی مناسب بوده و بدون آن، اعتماد مجریان و مخاطبین از فرد استراتژی گذار، سلب می شود.

▪ كنترل كننده:

استراتژیستها در قدم اول، خود كنترل بوده و سپس به دنبال كنترل و تنظیم جامعه و بازخور استراتژیهای خود در جهت شناسایی انحرافات و اتخاذ اقدامات اصلاحی می باشند.

تفاوتهای استراتژیستها

در یك رویكرد، منشاء استراتژی ها در سازمانها و جوامع مختلف، تفاوتهای استراتژیستهای این سازمانها و جوامع بوده و تفاوتهای استراتژیستها به جنبه های زیر مرتبط می شود:

▪ از نظر ارزشها و نگرشها:

ارزشها بایدها و نبایدهای اخلاقی است كه در بلند مدت ثابت می باشند و نگرشها ، احساس و نظر یك فرد در خصوص موضعی خاص می باشند.

▪ توجه به مسئولیت اجتماعی:

به نظر رالف نادر مسئولیت اجتماعی سازمانها بسیار سنگین بوده و مقدم بر سودآوری است و در برابر او به نظر میلتون فریدمن تعهدات سازمانها در برابر جامعه در حدی است كه قانون تعیین كرده و بدون داشتن سود نمی¬توان از عهده هیچ مسئولیت اجتماعی برآمد.

▪ ریسك پذیری:

مسلماً ریسك پذیری یا ریسك گریزی استراتژیستها بر طراحی استراتژی آنها تأثیر می گذارد.

▪ توجه به سودآوری: توجه به سودآوری و یا عوامل دیگری نظیر مشتری گرایی، روابط انسان گرایی و یا تحقیق و توسعه گرایی می تواند منشاء تفاوت استراتژیها باشد.

▪ توجه به هدفها:

توجه به هدفهای كوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، می تواند منشاء تفاوت استراتژیهای استراتژیستها باشد.

▪ رعایت اصول اخلاقی: از نظر رعایت اصول اخلاقی، استراتژیستها با یكدیگر تفاوت دارند. بزعم استیفن رابینز برخی در حد بندگی بوده و از ترس و یا بخاطر منافع اصول اخلاقی را رعایت می كنند. برخی در حد عرف بوده و سعی می كنند به عرف جامعه احترام گذاشته و آن را رعایت كنند و برخی در حد اجتهاد بوده و اصول اخلاقی خود را رعایت می كنند.

● دانش و مهارتهای استراتژیستها

دانش و مهارتهای استراتژیستها، آنها را در امر طراحی استراتژی یاری می بخشد. بزعم فرد دیوید، استراتژیستها حداقل باید در مدیریت استراتژیك و مدیریت منابع انسانی، مهارت داشته باشند.

● نتیجه

موفقیت و یا شكست استراتژیها به نحوه و فرآیند تهیه و تدوین آنها بوسیله استراتژیستها بستگی دارد و جنبه های مختلف استراتژیستها شامل ویژگیهای مختلف استراتژیستها، مسئولیتهای استراتژیستها، رفتار شخصی استراتژیستها، تفاوتهای استراتژیستها، دانش و مهارتهای استراتژیستها بر این فرایند تأثیر گذاشته و با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله به بررسی آن پرداخته شده است.

نویسنده: دكتر وحید ناصحی فر

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی منابع

۱. David, Freed. R, (۱۹۹۵), "Concepts of Strategic Management", Prentice- Hall.

۲. David, Freed. R, (۱۹۹۵),"Strategic Management", Prentice- Hall.

۳. Robbins, Stephen, (۱۹۹۸), "Organization Behavior", Prentice- Hall.