بیمه گردشگری در سبد سفر نیست

آیا تورها ملزم به بیمه کردن گردشگران هستند

هر زمان نام بیمه را می‌شنویم بی‌فاصله منتظر حادثه‌ هستیم. این ذهنیت به دلیل ماهیت بیمه است؛ تضمینی که قرار است خیال آدمی را از حوادث و تبعات سنگینش آسوده کند، اما این اتفاق فقط محدود به وسایل نقلیه، تصادفات، آتش‌سوزی، دزدی یا از کارافتادگی نمی‌شود. سفر هم سرشار از حوادثی است که می‌تواند بهترین خاطرات را به سیاه‌ترینشان تبدیل کند.

جایگاه صنعت بیمه با گردشگری در جهان جایگاهی تثبیت شده است و این دو با همکاری تنگاتنگشان توانسته‌اند تعداد بیشتری از مسافران را با خیالی آسوده راهی سفر کنند. همکاری میان مراکز اقامتی و رستوران‌ها، خطوط هواپیمایی و مراکز تفریحی، حضور گردشگران در جوامع ورزشی، از موارد ارتباط صنعت گردشگری و صنایع زیرمجموعه آن است، اما تقریبا یکی دو دهه بیشتر نیست که گردشگری توانسته به صورت جدی صنعت بیمه را نیز با خود همراه کند و قوانین بیمه‌ای را برای رشد و گسترش حضور گردشگران به نفع خود تغییر دهد و از سوی دیگر دست‌اندرکاران بیمه را به حضوری فعال در صنعت ‌گردشگری تشویق کند.

اوایل این همکاری، بیمه در صنعت گردشگری صرفا وسایل حمل و نقل و لوازم همراه گردشگران را پوشش می‌داد، اما پس از حضور گردشگران در تورهای ماجراجویانه این خود مسافران بودند که نیازمند بیمه بودند و شاید لوازم همراهشان چندان نیازی به بیمه نداشت.‌ در این زمان همکاری موسسات بیمه و صنعت گردشگری وارد مرحله تازه‌ای شده است. این همکاری می‌تواند به عنوان کلیدی طلایی برای موفقیت یا ناکامی صنعت گردشگری برخی کشورها شناخته شود.

بسیاری از کشورها که محل برگزاری این گونه تورهای ماجراجویانه یا حتی بسیاری از تورهای دریایی هستند و از همه مهم‌تر، کشورهایی که در گردشگری سلامت خود سرمایه‌گذاری عمده‌ای انجام دادند امروز با اتکا به حضور شرکت‌های بیمه به جذب علاقه‌مندان سفر به کشورشان می‌پردازند، به گونه‌ای که امتیازات گردشگری مقصد آنها، محل برگزاری یا توانمندی‌ تخصصی این تورها در میان تبلیغات گسترده به چشم نمی‌خورد، بلکه این‌گونه شرکت‌ها پوشش گسترده بیمه‌های خود را طی سفر مورد نظرشان برای گردشگران معرفی می‌کنند.

● گردشگری ایران چه می‌کند

به باور بسیاری از کارشناسان گردشگری، صنعت بیمه کشورمان می‌تواند با ارائه خدمات نوین و البته کامل خود به گردشگران ورودی تضمینی برای حضور آنها در داخل کشور باشد، به شرط آن ‌که شرایط حضور صنعت بیمه در گردشگری کشورمان از سوی مسئولان مربوط تسهیل شود و امکانات لازم در اختیارشان قرار گیرد.‌ به عقیده این گروه، سفارتخانه‌های ایران می‌توانند دریافت بیمه‌های ایرانی را به عنوان یکی از شروط دریافت روادید ورود به کشور برای گردشگران در نظر بگیرند تا با این کار هم توانمندی صنعت بیمه ایرانی را به گردشگران بین‌المللی معرفی کنند و هم باعث اطمینان خاطر آنها طی اقامتشان در کشورمان باشند و البته از همه مهم‌تر مانع کارشکنی دیگران در‌صنعت‌گردشگری ایران شوند.

● تورها چه می‌کنند؟

تمام تورهای مسافرتی موظفند مسافران خود را بیمه کنند که این موضوع در قرارداد سفر نیز ذکر می‌شود، ولی تا وقتی حادثه رخ نداده، طرفین به مفاد قرارداد و سقف پوشش توجهی نمی‌کنند. از طرف دیگر به نظر می‌رسد متولیان، بیمه اماکن و وسایل گردشگری مانند غار یا قایق را مورد توجه قرار نمی‌دهند.‌ بیمه گردشگر در دنیا انواع و اقسام متفاوتی دارد، اما وجه اشتراک همه آنها این است که اجباری هستند. یک نوع از این بیمه‌ها مربوط به مکان‌های عمومی مانند تله‌کابین است و نوعی دیگر مربوط به سفرهای گروهی. ممکن است در وهله اول هزینه بیمه غیرضروری به نظر برسد و دفاتر از کمترین مقدار پوشش استفاده کنند ولی هنگامی که حادثه رخ داد مشخص می‌شود که چه جزئیات و نکاتی باید در نظر گرفته شود و از همه مهم‌تر مفاد قرارداد باید بدقت مدنظر قرار گیرد.

بیمه در تورهای طبیعت‌گردی، بیمه مسئولیت مدنی برگزارکنندگان در قبال استفاده‌کنندگان است. بسته به نوع بیمه اعم از حادثه یا مسئولیت سقف پوشش برای موارد‌ پزشکی و غرامت نقص‌عضو،‌ تفاوت دارد. بیمه‌ای که برای بیشتر مسافران ایرانی در نظر گرفته می‌شود، پوشش حداقل دو میلیون تومان دارد و شامل دیه روز می‌شود.

البته باید بدانید که بیمه داخل شهر و خارج از شهر با هم تفاوت دارد و از طرف دیگر در خارج از شهر هم مقدار بیمه بستگی به درجه سختی منطقه دارد. مجری تور باید مناطق مختلف را که مقصد سفرند یا طی مسیر هستند به شرکت بیمه اعلام کند؛ به عنوان مثال اگر برای رسیدن به مازندران از استان گیلان می‌گذرند باید قید شود تا اگر حادثه‌ای در این استان اتفاق افتاد،‌ مشمول بیمه شود یا باید مشخص کنند که کوهستان،‌ جنگل یا رودخانه خواهد بود.

در صورتی که خدای ناکرده اتفاقی بیفتد که شامل بیمه شود، مسئول تور کارهای مسافر را انجام می‌دهد و هزینه را پرداخت می‌کند و در نهایت خسارت دریافت می‌کند. در خیلی از موارد نیاز نیست مسافر درگیر شود چون اگر اتفاقی بیفتد در ۹۹ درصد موارد مسئولیت با آژانس است و حتی ممکن است ماجرا به دادگاه کشیده شود، مگر در موارد خاص. به عنوان مثال اگر مسافر از گروه جدا شده و انفرادی عمل کرده باشد، مقصر خواهد بود.

● بیمه‌ای که جدی گرفته نمی‌شود

سالانه هزاران نفر در داخل و خارج از کشور سفر می‌کنند؛ سفرهایی که می‌تواند با حوادثی همراه باشد، اما چون در تورهای طبیعت‌گردی همه گروه دارای توانایی، آگاهی و تجربه یکسانی نیستند احتمال بروز اتفاقات بسیار بالاست. ایمنی سفر بسته به انواع سفر متفاوت است. گم‌شدن در کویر، سقوط در دره، شکستگی دست یا پا، زخمی‌شدن و افتادن در آب، جزئی از حوادثی است که ممکن است برای هر گردشگری رخ دهد، اما به‌دلیل نبود اطلاع‌رسانی صحیح و مناسب به مسافران، پوشش‌های بیمه‌ای آن گونه که باید و شاید اجرا نمی‌شود.

نماینده حقوقی بیمه ایران درخصوص بیمه گردشگری می‌گوید: تمام تورهای مسافرتی اعم از تورهای داخلی و خارجی ملزم به بیمه‌کردن مسافران خود هستند، اما تنها تورهای ورودی به ایران گردشگران خود را بیمه می‌کنند و تورهای داخلی به شکل کامل و جامع گردشگران خود را بیمه نمی‌کنند.‌ مجتبی صادقی با بیان این که بیمه در دنیا انواع مختلفی دارد می‌گوید: وجه اشتراک همه بیمه‌ها، اجباری بودن آن است ولی تا وقتی حادثه‌ای رخ ندهد طرفین به مفاد قرارداد و سقف پوشش آن توجهی نمی‌کنند.

وی با بیان این که سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری مسئول بیمه‌کردن گردشگران است، می‌گوید: سال گذشته بین شرکت بیمه ایران با جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی و با نظارت دفتر امور مراکز خدمات گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری قراردادی به امضا رسید که براساس آن، بیمه‌گذار، جامعه‌ راهنمایان و بیمه‌شدگان، تمام فعالان گردشگری که از این دفتر مجوز گرفته‌اند، ازجمله مدیران و کارکنان دفاتر خدمات مسافرتی همراه خانواده‌هایشان، کارکنان هتل‌ها و مراکز اقامتی، رستوران‌ها و مراکز گردشگری و راهنمایان تور مشمول این بیمه می‌شدند.

به باور صادقی با توجه به اینکه تعداد بیمه‌شدگان به حد نصاب نرسید این قرارداد همچنان مسکوت ماند.‌ به گفته این نماینده حقوقی، یکی از دلایل مسکوت ماندن این بیمه‌نامه، تغییر و تحولاتی است که در سازمان رخ داده، اما زمانی که این طرح را مطرح کردیم، منوچهر جهانیان معاون گردشگری سازمان بود. البته همچنان دیدگاه‌ها و نظرات همان است.

امروزه بیمه گردشگر در دنیا کاملا تعریف شده و کمتر آژانس یا دفتر خدمات مسافرتی دیده می‌شود که گردشگران داخلی و خارجی خود را بیمه نکند. ممکن است در وهله نخست ضرورت بیمه چندان مهم به نظر نیاید، اما عمق فاجعه زمانی مشخص می‌شود که حادثه‌ای رخ دهد، آن زمان است که دفاتر خدمات مسافرتی و به تبع آن گردشگران از مقدار پوشش استفاده شده در قرارداد به نکات ریز و درشت آن پی می‌برند.

«بیمه مسئولیت مدنی» یکی از بیمه‌هایی است که در تورهای طبیعت‌گردی استفاده می‌شود و با توجه به نوع قرارداد و بسته به نوع بیمه این که حادثه‌ای باشد یا خیر سقف پوشش هم متفاوت است. به گفته صادقی بسته‌های نوع بیمه اعم از حادثه یا مسئولیت، سقف پوشش برای موارد پزشکی و غرامت نقص تفاوت دارد. سقف پوشش بیمه برای دیه و نقص عضو یک شخص در کشور ۱۵۲ میلیون تومان است، اما هزینه‌های پزشکی با توجه به نظر کارشناسان از پنج میلیون تومان تا ده میلیون تومان بسته به نوع قرارداد متفاوت است.

علی محزون