اوج گیری تنش ها در حیاط خلوت آمریکا

نگاهی به امضای توافقنامه نظامی بوگوتا واشنگتن

کشور کلمبیا در شمال غربی آمریکای جنوبی واقع شده است، این کشور از شرق با ونزوئلا و برزیل، از جنوب با اکوادور و پرو و از شمال با اقیانوس اطلس و از شمال غربی با پاناما و از غرب با اقیانوس آرام هم مرز است.

جمهوری کلمبیا همچنین دارای مرز دریایی با کشورهای حوزه دریای کارائیب نظیر جامائیکا، هائیتی، جمهوری دومنیکن و کشورهای آمریکای مرکزی نظیر هندوراس و نیکاراگوئه است.

کلمبیا بیست وششمین کشور دنیا و چهارمین کشور آمریکای جنوبی پس از برزیل، آرژانتین و پرو با دو برابر مساحت فرانسه یعنی چیزی در حدود ۷۴۸/۱۴۱/۱کیلومتر مربع است. این کشور همچنین با داشتن حدود ۴۵ میلیون جمعیت سومین کشور پرجمعیت در منطقه آمریکای لاتین پس از برزیل و مکزیک به شمار می آید.

کلمبیا یکی از کشورهای دارای گسترده ترین تنوع قومی در آمریکای جنوبی است. این تنوع قومی مدیون مهاجرت هایی است که در سال های قرن بیستم به این کشور شده است و افزایش جمعیت را درپی آورده است.درگیری با نیروهای شبه نظامی گروه فارک در کلمبیا قاچاق موادمخدر و فساد در شهرهای کوچک و برخی از شهرهای بزرگ، از عمده چالش های دولت کلمبیا محسوب می شوند.

تأسیس هفت پایگاه نظامی آمریکا در خاک کلمبیا پس از تعطیل شدن پایگاه نظامی آمریکا در اکوادور که به دستور رافائل کوره آ انجام شد به یکی از پرتنش ترین موضوعات منطقه آمریکای جنوبی تبدیل شده است زیرا مقامات و سران کشورهای این منطقه آن را تهدید و خطر بزرگی برای صلح و ثبات در منطقه می دانند.

«هوگوچاوز» رئیس جمهور ونزوئلا و «اوومورالس» رئیس جمهور بولیوی از جمله منتقدان اصلی این توافقنامه به شمار می روند این در حالی است که دولت کلمبیا مدعی است تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در خاک کلمبیا به منظور مبارزه با قاچاق موادمخدر و تروریسم صورت می گیرد.

در حالی که حضور نظامی آمریکا در کلمبیا نه تنها کمک به کاهش تولید و قاچاق موادمخدر نکرده است بلکه سبب افزایش چند برابر تولید آن نیز شده است.

ایرادات وارده به توافق بوگوتا- واشنگتن در مورد استقرار نیروهای آمریکایی در هفت پایگاه نظامی کلمبیا به این دلیل است که این مسئله نه تنها حاکمیت نیروهای کلمبیایی در داخل خاک خودش را به مخاطره می اندازد بلکه ابعاد حضور سلطه طلبانه آمریکا در منطقه به حدی خواهد شد که با استقرار نیروهای نظامی آمریکا در این پایگاه ها، آمریکا قادر خواهد شد به تمام نیمکره غربی و جنوبی دسترسی هوایی داشته باشد.

هفت پایگاه در کلمبیا پاسخ طبیعی واشنگتن به از دست دادن پایگاه «مانتا» در اکوادور و از دست دادن سلطه خود بر پاراگوئه است. به همین دلیل آمریکا از هم اکنون در حال آموزش نیروهای مسلح، نیروهای ویژه و پلیس ملی کلمبیا است.

آموزشگاه آمریکاز(SOA) طلایه دار آموزش دیکتاتوری های نظامی سرکوبگر، مسئولیت آموزش ۱۰ هزار کلمبیایی را بر عهده گرفته است، این آموزش ها شامل رهبران کودتای هندوراس نیز شده است. انتخاب کلمبیا هم دقیقاً در راستای منافع استکباری سردمداران کاخ سفید صورت گرفته و بی دلیل نیست که چاوز هشدار می دهد کلمبیا در حال تبدیل شدن به اسرائیل منطقه آمریکای لاتین است.

این همان روالی است که در هندوراس نیز می بایست طی می شد با این تفاوت که «سلایا» رئیس جمهور مخلوع در هندوراس تصمیم داشت برای بار دوم در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند. اما بر عکس، در عرصه رسانه ها مخالفت آشکاری با سومین دوره ریاست جمهوری «آلوارو اوریبه» که نزدیک ترین متحد آمریکا در منطقه محسوب می شود صورت نگرفت، در حالی که دور دوم ریاست جمهوری برای سلایا به سبب اتحاد و دوستی اش با چاوز و همراهی سیاسی وی با رئیس جمهور ونزوئلا پذیرفتنی نبود و در نهایت با کودتای نظامیان مواجه و به صورتی تحقیرآمیز از کشورش اخراج شد.

از سوی دیگر، یکی از مهم ترین موضوعات چالش برانگیز در مورد استفاده از پایگاه های نظامی کلمبیا، مصونیت قضایی نیروهای آمریکایی مستقر در این کشور است.

براساس توافقنامه نظامی بین دو کشور، ۸۰۰ نظامی آمریکا و ۶۰۰ پیمانکار غیرنظامی مجاز به حضور در خاک کلمبیا با استفاده از مصونیت دیپلماتیک خواهند بود و این مسئله به معنای داشتن حداکثر آزادی و اختیار سیاسی برای انجام هر کاری است. به همین دلیل مقامات آمریکایی بر این موضوع اصرار داشته و اجرایی شدن توافق را در گرو پذیرش مصونیت نیروهای آمریکایی از سوی کلمبیا اعلام کرده اند ولی دولت کلمبیا با آگاهی از حساسیتی که مردم و احزاب آن کشور نسبت به اعطای مصونیت قضایی به نیروهای آمریکایی دارند به نحوی سعی در تعدیل مفاد موافقتنامه دارند، مقامات آمریکایی اخیراً پیشنهاد کرده اند در صورت ارتکاب جرایم توسط نیروهای آمریکایی در خاک کلمبیا، این افراد به جای محاکمه در محاکم داخلی آمریکا که نوعی تحقیر ملت کلمبیاست، در محاکم قضایی مستقر در سفارت آمریکا در بوگوتا و یا در پایگاه های نظامی مستقر در کلمبیا محاکمه شوند.

چنانچه آمریکا اصرار به مصونیت سیاسی نیروهای خود داشته باشد، دولت کلمبیا در موضعی دشوار قرار خواهد گرفت چرا که افکار عمومی این نوع سیاست های مداخله جویانه را نمی پذیرد.

در هر صورت امضای این توافقنامه نظامی نه تنها در داخل کلمبیا موج مخالفت ها و اعتراضات مردمی را برانگیخته بلکه کشورهای منطقه این اقدام آمریکا و کلمبیا را محکوم و آن را تهدیدی برای کشورهای خود ارزیابی کرده اند.

یکی از مهم ترین نگرانی های کشورهای همسایه کلمبیا اهداف واقعی آمریکا در استفاده از پایگاه های نظامی این کشور است.

کشورهایی چون ونزوئلا، کوبا، اکوادور، نیکاراگوئه و شیلی معتقدند که پروازهای جاسوسی هواپیماهای آمریکایی از این پایگاه ها نه برای یافتن موقعیت و تحرکات قاچاقچیان موادمخدر بلکه برای دستیابی به اطلاعات نظامی دیگر کشورها و به عبارت دیگر مداخله و کنترل این کشورها است. در واقع این پایگاه ها موقعیت و تجهیزات لازم را برای حمله به مخالفان آمریکا در آمریکای لاتین در مواقع اضطراری فراهم خواهد کرد.

استفاده از این پایگاه ها آنقدر برای آمریکا مهم است که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا مجبور شد برای رهایی از افکار عمومی کشورهای آمریکای لاتین ظاهراً استقرار نیروهای نظامی در کلمبیا را تکذیب کند و هیلاری کلینتون وزیر خارجه این کشور نیز اعلام کرد که هدف آمریکا فقط استفاده از پایگاه های کلمبیا در مواقع ضروری است نه ایجاد پایگاه نظامی.لیکن توجیهات رئیس جمهور و سایر مقامات آمریکا مورد قبول مقامات و مردم کشورهای آمریکای لاتین قرار نگرفته و مخالفت صریح خود را با آن اعلام کرده اند.

در همین رابطه «فیدل کاسترو» رهبر کوبا با طرح این پرسش که از چه زمانی برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر از ناوگان چهارم و هواپیماهای جنگی استفاده می شود تاکید کرده که این توجیهات بهانه ای بیش برای ایجاد پایگاه در سراسر نیمکره غربی نبوده است.

وی معتقد است هدف اصلی آمریکا از این قرارداد تحت اختیار گرفتن منابع اقتصادی منطقه آمریکای جنوبی و تسلط بر این منطقه است.

کاسترو می گوید همان گونه که در دهه ۱۹۸۰ نیروهای آمریکا میان دولت ساندینست نیکاراگوئه و مزدوران کنترا جنگ و خونریزی به راه انداختند ممکن است این بار هم آمریکا با استفاده از پایگاه های نظامی مستقر در خاک کلمبیا جنگ کثیفی را علیه ونزوئلا برپا کند.

چاوز نیز طی اظهاراتی اعلام کرده که دولت آمریکا با انعقاد توافقنامه نظامی با کلمبیا باز هم درصدد تجاوزگری جدید نه فقط علیه ونزوئلا بلکه علیه دیگر کشورها است.

چاوز با انتقاد از دولت کلمبیا اظهار داشته که کلمبیا درها را به روی کسانی گشوده که در حال تجاوز مستمر به کشورهای آمریکای لاتین هستند. «اوو مورالس» رئیس جمهور بولیوی از دیگر منتقدان و مخالفان سرسخت ایجاد پایگاه های نظامی آمریکا در کلمبیا است.

وی ضمن اینکه این توافقنامه را تجاوزی آشکار به ملت های آمریکای لاتین قلمداد کرده پیشنهاد داده است تا یک ارتش مسلح متحد از کشورهای آمریکای جنوبی ایجاد شود تا با این توافقنامه نظامی مقابله شود.

«دانیل اورتگا» رئیس جمهور نیکاراگوئه نیز با خائن دانستن کسانی که به آمریکا اجازه استفاده از خاک کلمبیا را داده اند اظهار داشتند که ما دیگر در آمریکای لاتین جنگ نمی خواهیم بلکه خواستار صلح و کار هستیم. اورتگا استقرار پایگاه های آمریکا در کلمبیا را خطری برای استقلال کشورهای آمریکای لاتین و نوعی بازگشت به عقب دانسته است. امضا توافقنامه همکاری نظامی با آمریکا موجب برانگیخته شدن خشم مردم آمریکای لاتین و احساس خطر آنها در رابطه با تجاوز احتمالی آمریکا به کشورهای این منطقه نیز شده است، به نحوی که تظاهرات گسترده ای در این کشورها صورت گرفته و اوج مخالفت های مردمی با اهداف توسعه طلبانه آمریکایی ها در منطقه به اثبات رسیده است.

تظاهرات وسیعی که از سوی مردم این کشورها به هنگام سفر رئیس جمهور کلمبیا با یکی از مقامات آمریکا به این کشورها صورت می گیرد نشان دهنده توفانی از مخالفت ها علیه این توافق نظامی است.

مردم شیلی با تظاهراتی وسیع از او استقبال کردند. برای کشورهای آمریکای لاتین این توافقنامه، ایجاد پایگاه برای یک بیگانه در خاک کلمبیا به حساب می آید، مسئله ای که بسیاری از رسانه های آمریکای لاتین از آن به عنوان تسخیر اراضی این قاره توسط یک قدرت امپریالیستی یاد کردند. این توافق برای کلمبیا کمک های نظامی آمریکا را به همراه خواهد داشت و در نخستین گام ۱۴۰۰ تفنگدار آمریکایی در این کشور مستقر خواهند شد.

مقام های کلمبیا عقیده دارند که به این وسیله می توانند باندهای قاچاق مواد مخدر را هدف قرار دهند و بر شورشیان تضعیف شده فارک نیز پیروز شوند. کلمبیا به تازگی چاوز را به حمایت از شورشیان فارک متهم کرده است و دولت این کشور می گوید ونزوئلا در کمک تسلیحاتی به شورشیان این کشور نقش دارد هرچند چاوز این اتهام را رد کرده است. بدون شک این مسئله در تصمیم کلمبیا برای امضای توافقنامه با آمریکا بی تاثیر نبوده است.

اوریبه رئیس جمهور کلمبیا به عنوان یکی از معدود رهبران محافظه کار حامی آمریکا در منطقه با دیگر کشورهای منطقه نیز دچار اختلاف و درگیری شده است. به طور مثال وی در سال ۲۰۰۸ اکوادور را تهدید به بمباران کردو چاوز نیز در واکنش به این اظهارات کلمبیا را تهدید به جنگ کرد البته بعد از اینکه این اظهارات تهدیدآمیز بین طرفین رد و بدل شد، آتش این تهدیدات خاموش شد ولی قرارداد نظامی آمریکا با کلمبیا بار دیگر آتش اختلافات بین این کشورها را شعله ور ساخت. در هر صورت روابط کلمبیا با کشورهای همسایه بسیار متزلزل و شکننده است و بیم آن می رود که آتش جنگی در منطقه شعله ور شود ولی نباید از نظر دور داشت که برپا شدن هرگونه جنگ و درگیری در منطقه صدمات جبران ناپذیری به همه کشورها وارد خواهد کرد، به ویژه آنکه این کشورها از نظر اقتصادی به یکدیگر نیاز دارند و همین مسئله آنان را به هم وابسته می سازد.

به هر حال به نظر می رسد که «آلوارو اوریبه» به رغم تلاش های زیادی که برای توجیه افکار عمومی کشورش و دیگر ملت های منطقه به عمل می آورد قادر نخواهد بود که آنها را قانع کند و راهی جز مقابله با موج شدید مخالفت ها ندارد. عجله مقام های آمریکا و کلمبیا برای امضای این توافقنامه باعث شد که ادعای مبارزه با مواد مخدر و شورشیان فارک به هیچ عنوان کشورهای آمریکای لاتین را قانع نکند و انتظار می رود دولت اوریبه این روزها با توفانی از مخالفت ها مواجه شود.

فریده شریفی