مدیریت فرصت ها در عراق نوین

پس از آنکه لیست عراق یکپارچه توانست ۱۲۸ کرسی پارلمان عراق را به دست آورد رهبران کشورهایی همچون آمریکا و انگلستان به جامعه شناسی سیاسی عراق و نفوذ مراجع و قدرت اصلی شیعی اعتدالگرا پی بردند

پس از فراز و نشیب هایی در چگونگی معرفی پست نخست وزیری که طبق قانون اساسی عراق نوین سیاسی تمرین و اجرایی ترین پست سیاسی در عراق محسوب می شود، گمانه زنی ها بین دو شخصیت مجلس اعلای انقلاب اسلامی و حزب الدعوه یعنی عادل المهدی و ابراهیم الجعفری رقم خورد. عادل المهدی که نامزد مجلس اعلای انقلاب اسلامی بود با یک رای کمتر یعنی ۶۳ در قبال ۶۴ رای جعفری توسط لیست یکپارچه نتوانست سکان هدایت عراق را به دست گیرد. ابراهیم الجعفری که در دوره قبل یعنی اولین دوره پارلمان عراق نخست وزیر بود از میان رای گیری لیست یکپارچه توانست موقعیت خود را دوباره مستحکم تر کند و حزب الدعوه را به عنوان جریان اصلی و عمده تاثیرگذار در صحنه سیاسی عراق به نمایش بگذارد. همچنین مجلس اعلای انقلاب اسلامی نیز همچون رقیبی بالقوه در آینده برای حزب الدعوه باقی خواهد ماند، ولی آنچه اهمیت دارد انسجام و هماهنگی در ارائه یک گفتمان مشترک یعنی عراق یکپارچه نوین است.

• بین النهرین از منظر تهران

با مشخص شدن نتایج انتخابات عراق و نخست وزیری مجدد ابراهیم الجعفری رهبر حزب الدعوه اسلامی عراق، دیپلماسی به سوی پیشرفت بین تهران _ بغداد وارد مرحله نوینی خواهد شد. سیاست خارجی ایران در قبال عراق نوین با این رویکرد شیعیان اعتدالگرا به سمت نوعی لنگرگاه ثبات بین دو کشور نزدیک می شود. تاریخ معاصر جهان عرب نشان می دهد که عراق یکی از اقتدارگریزترین ساختارهای سیاسی در منطقه را داشته، به نحوی که اعمال زور و خشونت در جامعه مانع از شکل گیری هر گونه موجودیت ثبات و صلح در حیطه های مختلف شده است. ولی با روی کار آمدن ابراهیم الجعفری شیعیان اکنون با بعثی زدایی و خشونت زدایی در پی آنند تا رویکرد دموکراتیک بر مبنای صلح و ثبات را در عراق بسترسازی کنند، که این خود می تواند برای همسایه شرقی آنها، ایران، پر از سازوکارهایی همراه با فرصت و منافع باشد، چرا که ایران در چند صد سال گذشته تاکنون از سوی مرزهای غربی مورد تهدید و تضاد رفتاری بوده است. با گذشت تقریباً سه سال پس از اشغال عراق توسط آمریکا، تدوین قانون اساسی عراق و آرایش جدید سیاسی شیعی در این کشور ما در آینده شاهد فشارها برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق خواهیم بود. با توجه به کاهش ضریب امنیتی مرزهای ایران با عراق به خاطر وجود این نیروها، ایران خواهد توانست نوعی سکان امنیتی جدید را در مرزها با رویکرد حذف تهدیدات و رفع نابسامانی ها برای ارتقای روابط دوجانبه و رونق ابعاد نرم افزاری _ اقتصادی نوعی گفتمان جدید را بین تهران _ بغداد بنا نهد.

• ایران و آینده کردها

با نزدیک شدن دو محور کردی _ شیعی، در عراق نوین و سفر اخیر جلال طالبانی رئیس جمهور عراق به تهران این نگرش تقویت شد که کردها و ایران در عراق در یک جهت استراتژیک قرار گرفته اند و ایران از وجود دوستان کرد خود می تواند در آینده تناقض رفتاری هر کشور مجاور عراق را در قبال ایران به استیصال بکشد. کردها نیز از نفوذ درازمدت ایران در آینده سیاسی عراق برای حفظ توازن قوا در برابر اقلیت سنی بهره خواهند برد. همچنین روابط تهران با کردستان عراق برای دست یافتن به درک درستی از آینده کردها در خاورمیانه کمک خواهد کرد.

• عراق و بازی منطقه ای ایران

در بعد منطقه ای با روی کار آمدن شیعیان هوادار ایران در عراق، ایران در آینده خواهد توانست ژئوپولتیک مدرنی را برای رفع نقصان و استحاله ژئوپولتیک شمالی و شرقی خویش برگزیند. عراق نیز متقابلاً برای رفع نابسامانی ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک به خوزستان ایران وابسته خواهد شد که این خود نوعی همگرایی دوجانبه را به وجود خواهد آورد که در بعد منطقه ای دارای نتایج ذیل خواهد بود: ۱- نزدیکی کویت، عربستان، عمان به این دو محور ۲- کاهش بازی دوگانه شورای همکاری خلیج فارس ۳- افزایش توازن قوای ایران در قبال مصر و ترکیه ۴- به استیصال کشیدن هرگونه تهدیدات اسرائیل علیه ایران ۵- پیوند مجدد استراتژیک بین سوریه، ایران و عراق و شاید لبنان در آینده. در پایان اگر عراق خود به عنوان دومینوی طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا برای دموکراسی در خاورمیانه مطرح بود ولی ما شاهد هستیم که با روی کار آمدن شیعیان در عراق و پس از آن پیروزی نسبی اخوان المسلمین در مصر، حماس در فلسطین به عنوان دومینوی خاورمیانه بزرگ اسلامی تبدیل شده که خود می تواند موقعیت آمریکا در منطقه استراتژیک خاورمیانه را به فرسایشی سیاسی کشاند. ایران می تواند با درک فرصت ها و دوری از تهدیدات از این موقعیت استراتژیک حداکثر استفاده را ببرد و گفتمان حداکثری خویش را بر نوعی دیپلماسی پویا بنا نهد و به بستر سازی حفظ منافع ملی بپردازد.

نبی الله ابراهیمی