دولت الکترونیکی فرصتها, چالشها و روند آینده

استفاده بخشهای دولتی از تکنولوژی اطلاعات , مخصوصا اینترنت به منظور ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان , بخشهای اقتصادی کارمندان و دیگر قسمتهای دولت است

● تعریف دولت الکترونیکی:

استفاده بخشهای دولتی از تکنولوژی اطلاعات ، مخصوصا" اینترنت به منظور ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان ، بخشهای اقتصادی کارمندان و دیگر قسمتهای دولت است.

● مزایای دولت الکترونیکی:

▪ مدیریت دولتی کاراتر

▪ ارائه بهتر خدمات دولتی به شهروندان

▪ تعامل بهتر با شهروندان و بخش های بازرگانی و صنعتی

▪ قدرتمند سازی از طریق دسترسی به اطلاعات

▪ ارائه خدمات به مردم، در هر زمان و رد هر مکان

▪ تسهیلات و سرعت بیشتر

▪ شفافیت بالاتر

▪ مسئولیت پذیری بیشتر

▪یکپارچه سازی شهروندان دولت

▪ گسترش فرهنگ خود خدمات رسانی

همچنین از طریق پورتال دولت الکترونیکی ، ( سایت مرجع دولت که ارتباط با سایت سایر سازمانها و نهادهای دولتی را برقرار می سازد) مردم می توانند به کلیه اطلاعهات و خدمات دولتی ، بر روی اینترنت- بدون توجه به محدودیتهای فیزیکی و زمانی – دسترسی پیدا کنند.

● دولت الکترونیکی در سرتاسر جهان :

دولت الکترونیکی مزایای مهمی برای شهروندان ، مشاغل و دولت در سرتاسر جهان دارد ؛ اگر چه هنوز در دورة نوجوانی به سر می برد ولی قابلیت های تغییر پذیر هستة اینترنت شامل پتانسیل بالای آن برای کوچک کردن فوق العادة هزینه های اطلاعات ارتباطات ، حداکثر کردن سود، گسترش موارد قابل دسترسی ، از بین بردن فاصله ها می باشد . دولت الکترونیکی روش کلیدی برای دستیابی به بسیاری از اهداف مذکور می باشد.

● چالش های آینده فراروی دولت الکترونیکی :

دولت الکترونیکی ، با توجه به اینکه در حال پیشرفت و توسعه است ، تا به حال با بسیاری از چالشها روبرو شده است . در طراحی و اجرای سایتهای دولت الکترونیکی ، دولت باید به سیاست ها از جمله مسائل اقتصادی ، مسائل مقررات گذاری و حقوق کاربران توجه داشته باشد.

یکی از دفاتر مالی عمومی در آمریکا ، به طور مشخص چالش های فراروی پیاده سازی دولت الکترونیکی را به صورت زیر بیان می دارد:

۱) زنده نگاه داشتن ، مدیریت اجرائی تعهد شده

۲) ساختن موارد تجاری مؤثر

۳) حفظ تمرکز و توجه بر روی شهروندان

۴) حفاظت از حریم خصوصی افراد

۵) اجرای کنترل های امنیتی مناسب

۶) ثبت و نگهداری سوابق الکترونیکی

۷) برقراری زیر بنای تکنیکی قوی

۸) برطرف نمودن دغدغه های منابع انسانی

۹) اطمینان از ارائه خدمات یکپارچه به عموم

دانشمندان چالش های مهم دیگری را نیز مورد توجه قرار داده اند از جمله : تعریف پارامترهای دولت الکترونیکی و طراحی عملیات دولت الکترونیکی بصورتیکه با دیگر قوانین تعارض نداشته باشد.

مطالعه اخیر دولت آمریکا بر این نکته تأکید داشته است که بزرگترین نگرانی مدیران دولت الکترونیکی ، موارد تکنیکی و فنی نبوده است و بیشتر بر روی سیاستها از جمله هماهنگ سازی و همکاری بین مدیران نهادهای دولتی ( تمرکز هر نهاد بر روی نیازهای خویش به جای اهداف جمعی و وظائف دولت الکترونیکی ) و ارتباطات برا فهم بهتر مسائل بوده است.

تعدادی از چالش های بزرگ در جهت بیشینه سازی پتانسیل دولت الکترونیکی ممکن است شامل ابعاد اجتماعی سیاست های اطلاعاتی مربوط به اینترنت باشد.

اگر دولت الکترونیکی در اینده روشی برای مشارکت بیشتر مردم در دولت باشد ، نادیده گرفتن تعدادی از شهروندان که از نظر فنی دانش کمتری دارند، هنوز یک دغدغه بزرگ محسوب می شود.

بسیاری از سیاست های اطلاعاتی ، چالشهای محسوسی را در راه توسعة دولت الکترونیکی بوجود آورده اند.

تعدادی از راه کارها به شرح زیر می باشند:

●اطمینان از توانائی استفاده از تکنولوژی مورد نیاز

بصورت خیلی ساده ، دولت الکترونیکی بر روی استفاده از تکنولوژی اطلاعات تکیه دارد. اگر فردی قابلیت استفاده از تکنولوژی که دولت الکترونیکی بر اساس آن شکل گرفته است را نداشته باشد، ( به دلیل نداشتن تحصیلات یا توانائی محدود) چنین فردی نمی تواند از دسترسی به اطلاعات بر روی وب هستند ، دیگر کانالهای ارتباطی با دولت برای ایشان نباید مسدود و یا محدود گردد.

● آموزش شهروندان دربارة ارزش دولت الکترونیکی

دولت ها باید مردم را در رابطه با مزایای دولت الکترونیکی آگاه سازند. بدون دانستن این نکته از طرف شهروندان در مورد اینکه چه مواردی با برقراری دولت الکترونیکی فراهم می شوند، علاقه مند به استفاده از امکانات دولت الکترونیکی نمی گردند و در غیر این صورت شکست هدف توسعه خدمات و اطلاعات دولت الکترونیکی حتمی است . افرادی که آگاه از طرح های دولت الکترونیکی هستند و با ان احساس راحتی می کنند بسیار علاقه مند به استفاده از ان خواهند بود.

● اطمینان از دسترسی به اطلاعات و خدمات مفید

جایگاه اطلاعاتی اولیه دولت بر روی وب با اهمیت باقی خواهد ماند ولی این هنوز ابتدای راه است . موجود بورن محتوای مفید نگرانی مهمی است ؛ باتوجه با تلاش های دولت ها برای رسیدن به موفقیت باید سطحی ضروری از زیر ساخت های مخابراتی و دسترسی به خدمات ارائه شده از طریق زیر ساختهای مخابراتی است . محتوا و مطالبی که بر روی وب سایتهای دولت الکترونیکی موجود است ، باید چیزی فراتر از حجم عظیمی از اطلاعات باشد. برنامه ریزی و اجرای دولت الکترونیکی باید بر فعالیتهائی که از دولت الکترونیکی برای بهبود خدمات فعلی و ارتقاء بخشیدن آنها استفاده مس کنند ، تمرکز داشته باشد.

● توسعه روشها و شاخص های عملکرد به منظور ارزیابی خدمات و استانداردهای دولت الکترونیکی

نیاز به توسعة راه های اندازه گیری و ارزیابی موفقیت طرحهای دولت الکترونیکی تا به حال یک ضعف عمده باقی مانده است. با توجه به هدف از ایجاد دولت الکترونیکی که رفع نیاز مردم است ، ارزیابی ها باید « نیازها،قابلیت ها، قدرت هضم و اطلاعات دیگر » در مورد شهروندان را بررسی کنند . همچنین رفتارهای اطلاعاتی را که متنع تحقق دولت الکترونیکی می شود را شناسائی نمایند.

سیاست های اطلاعاتی دیگر که در توسعة دولت الکترونیکی نقش مهمی را برعهده دارند، به قرار زیر می باشد:

● فراهم کردن دسترسی به اینترنت و مخابرات مطمئن و با ثبات

اشکال در اتصال به اینترنت غالبا" همانند اشکالات در اتصال به دیگر ابزارهای ارتباطات و تکنولوژی اطلاعات است.

شکاف بسیار عظیم در وجود تکنولو ژی اطلاعات پایه ، در بسیاری از نقاط جهان ، چه ماورای مرزهای کشور ها ف چه در بین افراد مشهود است . خطر عمیق تر شدن این شکاف همواره وجود دارد زیرا تلاش های مبتنی به رسمیت شناختن دولت الکترونیکی ، ضعیف می باشند. برای اینکه دولت الکترونیکی در میان ملتی اثربخش گرددف زیرساختهای تکنولوژیکی لازم باید به ارائه خدمات به کلیه شهروندان بپردازند.

● مدیریت مسائل مربوط به زبان و ارتباطات

بسیاری از ملت ها با بیش از یک زبان تکلم می کنند . دولت الکترونیکی اثربخش باید به استاندارد سازی استفاده از لغات ، هجی کردن و زبان های رایجی که مردم در استفاده از آنها راحت هستند ، بپردازند. گوناگونی زیاد در استفاده از موارد مذکور در زبان رسمی یک کشور ، همچنین ادبیات و تعصب و افتخار به زبان محلی ممکن است ، جلوگیری کننده از استفاده مردم از اینترنت ( به عنوان زبان واسط که تنوع زبانها را در ارتباطات کاهش می دهد)شود . از آنجائیکه یک کشور دولت الکترونیکی خود را گسترش می دهد ، حل مسائل مربوط به تنوع زبانها باید مورد توجه قرار گیرد.

● جلوگیری از دولت الکترونیکی ، زمانی که باعث کاهش مسئولیت پذیری کارکنان دولت می شود

در بسیاری زمانها ، نادیده گرفتن یک ایمیل بسیار راحت تر از بی توجهی به ارباب رجوع است. تعامل الکترونیکی با دولت نباید راهی برای کاهش پاسخگویی کارکنان دولت نسبت به شهروندان شود. اگر کارمندان ، پاسخگویی کمتری به دلیل اینکه به صورت فیزیکی مردم را نمیبینند یا با آنها صحبت نمی کنند ، پیدا کنند؛ آنکاه دولت الکترونیکی باعث عدم شفافیت و مسئولیت ناپذیری مدیریت دولتی می شود.

● تحت پوشش قراردادن معلولین در دولت الکترونیکی

اینترنت محیطی است که بسیاری از قسمتهای آن با توجه به نیازهای معلولین طراحی نشده است. تجارت الکترونیکی و همچنین دولت الکترونیکی ، عموما" سطوح پائینی از دسترسی برای معلولین را در نظر گرفته اند . استثناء کردن معلولین از خدمات و اطلاعات دولت الکترونیکی باعث عدم دسترسی سهم قابل توجهی از جمعیت جهان به دولت الکترونیکی می شود.

● دولت الکترونیکی در ایالات متحدة آمریکا:

۱) در اواخر سال ۲۰۰۲ ، مردم قادر بودند، ۵۰۰ فرم از متداول ترین فرمهای دولتی را از طریق اینترنت دریافت و پرینت کنند.

۲) در میان این فرمها ] تعدادی فرم با قابلیت ارسال آنلاین وجود داشت از قبیل : پرداخت مالیات، در خواست، وام دانشجویی ، دریافت کارت تأمین اجتماعی ، نام نویسی در ارتش ، ورود به رقابت های علمی و حتی اعلام ورشکستگی

۳) انتظار می رود تمام خدمات دولتی تا اواخر سال ۲۰۰۴ از طریق اینترنت قابل انجام باشد

سیاست های گوناگون در آمریکا ، دولت الکترونیکی را شکل می دهد، به تعدادی از این موارد به همراه نمونه هایی از مقررات مربوط به آن اشاره میشود :

● حفظ حریم شخصی

برای مثال : هیچ سابقه ای از افراد در رابطه با استفادئه از حقوقشان نباید ثبت و نگهداری شود، مگر

اینکه به موجب قانون یا اجازه از فرد مورد نظر این کار صورت گیرد.

●کاهش کارهای کاغذی

برای مثال: در قانون ۱۹۸۰ ، (paper work Reduction Act )PRA تصویب شد تا بوسیلة سیستمهای اطلاعاتی به طور عمده استفاده از ارتباطات کاغذی را کاهش دهد.

● امنیت اطلاعات کامپیوتری

برای نمونه : در قانون مصوب سال ۱۹۸۷ ، هر سازمان فدرال موظف به تدوین و توسعة برنامه ای

برا ی حفظ امنیت کامپیوترهائی که دارای اطلاعات حساس هستند ، می باش

● کلینگر ، کوهن

قانونی که توسط دو سناتور به همین نام پیشنهاد و تصویب شد و پشتیبان PRA گردید. به یکی از مواردی که این قانون تأکید داشت این بود که هر بخش دولتی ، خودش مسئول دستیابی به تکنولوژی اطلاعات

است و باید بهترین و کاراترین تکنولوژی را از نظر هزینه خریداری کند.

● مدیریت تکنولوژی اطلاعات فدرال

در سال ۱۹۹۶ قانونی توسط کلینتون تنظیم شد که بخشهای اجرایی را برا یدستیابی به سیستمهای

اطلاعاتی مدیریت ، هدایت می نمود . همچنین فرآیندی برای سرمایه گذاری و بودجه بندی از طریق تکنولوژی اطلاعات را پیشنهاد می کرد.

● قانون توانبخشی

در ۱۹۹۸ قانون مربوطه ۱۹۷۳ ، بازنگری و اصلاح شد و طی آن تهیه و قابل استفاده کردن تکنولوژی

اطلاعات برای افراد معلول ( چه کارمندان دولت ، چه مردم ) برعهدة سازمانهای دولتی گذاشته است.

● قانون حفاظت حریم شخصی کودکان در فضای آنلاین

در سال ۱۹۹۹ قانون مربوطة سال ۹۸ اصلاح شد و طی آن مقررات بر علیه کسانی که در سایتهای

تجاری و خدمات آنلاین ، کودکان زیر ۱۳ سال را هدف قرار داده اند، وضع شد. همچنین دسترسی

والدین به اطلاعات شخصی کودکانشان را تسهیل نمود.

●قانون تجارت الکترونیکی

با توجه به پدیدار شدن تجارت های اینترنتی و اطلاعاتی ، کلینتون قوانینی برای سیاست گذاری این

زمینه تصویب کرد، که مهمترین آنها چارچوب تجارت ا لکترونیکی بود:

۱) راهبری با بخش خصوصی است.

۲) دولت باید از وضع محدودیتهای بی جهت در رابطه با تجارت ا لکترونیکی خودداری کند.

۳) جائیکه دخالت دولت لازم باشد ، هدف دولت باید ، پشتیبانی ، تقویت محیط قانونی ساده وباثبات برای تجارت ا لکترونیک باشد.

۴)دولت باید کیفیت منحصر به فرد اینترنت را به رسمیت بشناسد.

۵) تجارت الکترونیکی بر روی اینترنت باید بر مبنای جهانی تسهیل گردد.

● روند آینده دولت الکترونیکی :

برنامه ریزی و اجرای دولت الکترونیکی ( از آنجائیکه در تمام جهان در حال توسعه و رشد است) در

آینده باید بر یافتن روش هایی برای حل سائل مختلف تمرکز داشته باشد . تعدادی از مهمترین

منابع اطلاعاتی درباره چالشهایی که دولت الکترونیکی اثربخش باآنها روبرو است ، طرحهای

واقعی دولت الکترونیکی هستند که در حال حاضر عملیاتی می باشند ، درسهایی که از پروژه های

دولت الکترونیکی موجود می توان آموخت ، چه آنهایی که عملیاتی هستند و چه انهایی که عملیاتی

نیستند ، راهنمای ارزنده ای برای توسعه و پالایش دولت الکترونیکی فراهم می کنند . علاوه بر این ،

آزمایش پروژه های دولت الکترونیکی در سطوح مختلف دولت و بخش های مختلف جهان روشی برای به

اشتراک گذاشتن اطلاعات دربارة دولت الکترونیکی ارائه می دهد . در بسیاری از روش ها روند آیندة

دولت الکترونیکی ، مواجهه با مسائل مهم حل نشده خواهد بود . ولی به هر حال ، دولت ها در پرتو

تمامی منافع بالقوه ، اندازه و قلمرو دولت الکترونیکی را گسترش خواهند داد.

نویسنده: محمد حسین جراحی [e-mail]