چه كسی زیباتر است

بررسی های پژوهشگران نشان داده اند چنانچه یك شخص معروف و جذاب در یك آگهی تبلیغاتی تلویزیونی قصد تبلیغ فروش محصولی را داشته باشد, مردم بیشتر به جذابیت آن شخص فكر می كنند تا محصولی كه می خواهد بفروشد

چرا تعریف زیبایی ازنظر هر شخصی متفاوت است؟ حتما تاكنون افراد زیادی را دیده‌اید كه از كسانی خوششان می‌آید كه شما حتی حاضر نیستید به آنها فكر كنید. حتی ممكن است خیلی از زوج‌ها را دیده باشید كه ظاهرا با هم جور نیستند در حالی كه همدیگر را بسیار دوست دارند و بسیار خوشبخت هستند. موارد فوق شاید عجیب به‌نظر برسند ولی به قول قدیمی‌ها، علف باید به دهن بزی شیرین باشد! اما باید دید كه حكمت این ضرب‌المثل در چیست؟

یك تحقیق جامع كه نتایج آن در ماه گذشته در مجله علم روان‌شناسی به چاپ رسید، موارد جالبی را در این موردمشخص كرده است. بر اساس این تحقیق، آنچه كه درنظر ما به‌عنوان جذاب یا زیبا به‌نظر می‌رسد، در واقع همان چیزی است كه با درون ما هماهنگ بوده و كنترل میزان تلاش را برای سازگارشدن با آن لازم دارد.

بررسی‌های‌ قدیمی‌تر حاكی از آن بودند كه مردم در هنگام نگاه‌كردن به چهره‌ها، به‌دنبال پیداكردن نشانه‌هایی هستند مبنی بر آنكه چقدر احتمال دارد كه بتوانند از آن فرد یك بچه سالم داشته باشند. اما بررسی‌های جدید، نتایج متفاوتی را نشان دادند. یك ویژگی مهم تحقیق جدید این بود كه در آن از چهره افراد برای بررسی میزان جذابیت درنظر مردم استفاده نشده بود.

در این تحقیق، دكتر پیوترونیكلمن از دانشگاه كالیفرنیا در سن‌دیگو و همكارانش به افراد شركت‌كننده در تحقیق یك سری الگو كه از نقطه‌ها با جراحی‌های خاص ساخته شده بودند را نشان دادند. دكتر وینكیلمن به یك نتیجه جالبی رسید و آن اینكه مردم الگوهایی را بیشتر از همه دوست داشتند كه بسیار شبیه به الگوی اصلی و نمونه اولیه‌ای بودند كه در گذشته برای تشخیص و دادنش شرطی شده بودند.

به‌عبارت ساده‌تر، مردم به‌‌طور طبیعی الگوها و موارد آشنا را بیشتر دوست دارند. با دیدن الگو‌های اولیه‌، افراد شركت‌كننده در تحقیق به یك نتیجه و فكر می‌رسند و در ذهن خود شكل و الگویی كه دوست دارند در مرحله بعد ببینند را پردازش كنند، بنابراین در مرحله بعدی و در زمانی كه آنها با الگوی مشابه نمونه اولیه مواجه می‌شوند، دیگر لازم نیست كه ذهن آنها برای تشخیص دادن آن خیلی به خود فشار بیاورد و می‌تواند كه به راحتی آن را پردازش كند.

دكتر وینكیلمن این فرآیند را روان‌تر شدن یا ساده‌تر شدن نامیده است. به باور وی، هرچه ذهن انسان‌ها در مورد یك موضوعی روان‌تر باشد، آن موضوع مورد توجه بیشتری بوده و ارزش بالاتری خواهد داشت. آن موضوع می‌تواند یك جانور، یك ماشین، یك انسان و یا حتی الگویی از نقطه‌‌ها باشد كه جذاب‌تر از یك موضوع غیرعادی یا غیرقابل انتظار به‌نظر خواهند رسید. به عبارت دیگر، مردم تصاویر استاندارد و طبیعی‌تر را جذا‌ب‌تر از موارد غیرعادی و عجیب می‌دانند. شاید این مساله برای شما عجیب باشد و بسیاری از افراد اعتقادی مخالف با این مساله داشته باشند. اما نتایج این مطالعه بسیار معتبر به نظر می رسد.

● چطور روان تر شوم؟

شاید از خود سوال كنید كه چگونه انسان‌ها به این حالت روان‌تر شدن می‌رسند؟ دانشمندان پاسخ این سوال را در مواجهه قلبی می‌دانند. به عقیده دكتر وینكلیمن، وجود تشابه در نمونه‌ها و تكرارشدن تصویر نمونه‌ها به دفعات زیاد موجب می‌شوند تا نمونه‌ها روانتر شده و راحت‌تر مورد قبول واقع شوند. دكتر وینكلیمن معتقد است آنچه كه انسان‌ها دوست دارند در واقع عملكردی است از آنچه كه ذهن آنها برایش آموزش دیده است.

وی در تایید عقیده خود به این موضوع اشاره می‌كند كه هنرپیشه مشهوری نظیر مریلین مونرو با توجه به معیارهای امروزی نمی‌تواند فرد بسیار جذابی باشد زیرا دیدگاه‌ها و عملكردهایی كه ذهن برای آنها آموزش دیده است، نسبت به گذشته فرق كرده‌اند.

همچنین می‌توان گفت كه هنرپیشه مشهوری نظیر برادپیت در طی دهه‌های آینده ممكن است تنها به‌عنوان یك شخصیت نسبتا جذاب و زیبا مطرح شود، ولی توجهی كه امروزه به‌عنوان یك چهره خیلی خوب دارد را نخواهد داشت. با این حساب تعریف جذابیت و زیبایی و همچنین معیارهای افراد و جوامع مختلف با گذشت زمان تغییر پیدا می كند و نمی توان انتظار داشت فردی كه سال های قبل برای بسیاری زیبا و جذاب به نظر می رسیده، طی سال ها آتی هم همان جذابیت و مقبولیت ظاهری گذشته را داشته باشد.

به باور دكتر وینكیلمن، ایده جذابیت در اثر آنچه كه انسان‌ها به‌طور مرتب با آنها روبه‌رو می‌شوند، تكامل می‌یابد. یكی از دلایل این موضوع، تفاوت‌های فرهنگی در زیبابودن و زیبا دیدن است البته تفاو‌ت‌های تاریخی نیز به همان اندازه معیارهای زیبایی، به‌طور اساسی به آنچه كه انسان‌ها با آن مواجه شده‌اند و آنچه كه در ذهن‌ انسانها به عنوان یك موضوع روان‌‌تر و آسان‌تر وجود دارد، وابسته است.

● آن روی سكه

دانشمندان جذاب‌بودن یك انسان را یك محرك قوی می‌دانند ولی نسبت به سوء استفاده تجاری از این جذابیت‌ها هشدار می‌دهند. بررسی‌های پژوهشگران نشان داده‌اند چنانچه یك شخص معروف و جذاب در یك آگهی تبلیغاتی تلویزیونی قصد تبلیغ فروش محصولی را داشته باشد، مردم بیشتر به جذابیت آن شخص فكر می‌كنند تا محصولی كه می‌خواهد بفروشد.

به عقیده دكتر دیوید زاله كه استاد روان‌شناسی دانشگاه واندربیلت است، زمانی كه انسان‌ها با یك شخص خیلی جذاب مواجه می‌شوند، ازنظر روانی برای یك مدت كوتاهی دچار یك حالت كوری می‌شوند و نمی‌توانند خیلی به حواشی آن دقت كنند. به‌نظر می‌رسد كه این حالت، یك حالت غریزی و ذاتی باشد و نتوان در مورد آن كاری كرد.

در این رابطه سال گذشته یك تحقیق در دانشگاه میشیگان آمریكا انجام شد و نتایج آن نشان دادند افرادی كه به برنامه‌های تبلیغاتی تلویزیون كه توسط چهره‌های جذاب و مشهور اجرای می‌شد نگاه می‌كردند، نمی‌توانستند جزئیات جنس تبلیغ شده را به خوبی به‌خاطر بیاورند. به همین دلیل محققان غربی به تهیه‌كنندگان آگهی تجاری نسبت به استفاده از افراد مشهور در تبلیغاتشان هشدار می‌دهند، به عقیده آنها، مغز بینندگان در مواجهه با چهره افراد مشهور، دیگر خیلی به سایر داده‌ها (مثلا جنسی كه قرار است فروخته شود) دقت نخواهد كرد.

البته بسیاری از این كارخانجات و مراكز تجاری از گذشته های دور چنین مسائلی را به طور ناخودآگاه و تجربی می دانسته اند و از آن به بهترین نحو برای افزایش فروش خود استفاده می كردند. در اصل بسیاری از صاحبان صنایع از این راه برای فروش محصولا‌ت نامرغوب و دارای كیفیت پایین خود استفاده می كنند و هراسی هم از این كار ندارند. یك توجیه دیگر برای نتایج تحقیق دكتر وینكیلمن آن است كه الگوهای اصلی و اولیه در اثر تكرار شبیه به یك حالت متعادل و حد وسط به‌‌نظر خواهند رسید. در حقیقت تحقیقات گذشته نشان داده‌اند كه داشتن نگرشی متعادل و میانه كلید اصلی در جذاب بودن و جذابیت است. نتایج یك تحقیق دیگر كه سال گذشته به چاپ رسید نشان داد كه هرچه چهره فردی نسبت به حد وسط (میانه) نزدیك‌تر یا كمی بالاتر باشد، جذاب‌تر به‌نظر خواهد رسید.

● سهم زنان

نكته مهمی كه دانشمندان به آن اشاره می‌كنند این است كه نتایج تحقیقات انجام شده در مورد زنان هم به همان اندازه مردان صحیح است. با توجه به باورهای موجود در جامعه، شاید خیلی‌ها فكر كنند كه زنان به اندازه مردان به جذاب‌بودن تصاویر، چهره‌ها و افراد واكنش نشان نمی‌دهند. به منظور روایی نظریه، دانشمندان دانشگاه پزشكی واشنگتن در سنت لوئیس طیفی از تصاویر را به صدها زن نشان دادند و متوجه اثراتی شبیه به آنچه كه در مردان نیز دیده بودند شدند. نتایج تحقیقاتی می‌تواند به رد این ایده كه زنان در مواجهه با چهره‌های جذاب به اندازه مردان واكنش نشان نمی‌دهند، كمك كند.

پژوهشگران معتقدند احتمالا یكی از دلایل وجود چنین باورهایی در جامعه آن است كه زنان شاید توسط جامعه برای بی‌توجه بودن به تصاویر جذاب شرطی شده باشند و بنابراین ممكن است بگویند كه آن تصاویر برای آنها جالب نیست.

به باور دكتر آندره آنوفین كه استادیار روان‌‌پزشكی در دانشگاه واشنگتن است، شاید براساس اطلاعات قبلی انتظار پاسخ‌های ‌ضعیف‌تری را در زنان داشته باشیم ولی واقعیت غیر از این بوده و زنان پاسخ‌هایی می‌دهند كه به همان اندازه مردان قوی است.‌

دكتر بابك هوشمند