پیشینه تاریخی حماس

رژیم صهیونیستی نیز روز به روز بر عمق جنایات خود نسبت به این منطقه می افزاید و در تازه ترین اقدام غیرانسانی نوار غزه را محاصره و راه ورود غذا, دارو, سوخت و را به این منطقه مسدود کرده است جنایات رژیم صهیونیستی در حالی به وقوع می پیوندد که جهان عرب در سکوت کامل به سر می برد و برای کمک به مردم مظلوم فلسطین اقدامی نمی کند

محاصره ظالمانه نوار غزه از سوی رژیم صهیونیستی که با چراغ سبز جرج بوش رئیس جمهور آمریکا در سفر اخیر خود به منطقه خاورمیانه صورت گرفت نشان داد که باریکه غزه همواره برای اسرائیل، منطقه ای دردسرساز بوده است، خروج از غزه در زمان شارون یکی از نشانه های عجز این رژیم در منطقه بود.

دلیل عمده این مسئله وجود پایگاه بسیار قوی و مهم حماس در غزه است که امنیت رژیم صهیونیستی را مورد تهدید قرار داده و این رژیم را با استیصال و درماندگی مواجه کرده است، به نحوی که ساکنان شهرک های یهودی در فلسطین اشغالی از ترس موشک های قسام آرام و قرار ندارند و راه مهاجرت را در پیش گرفته و از مقامات تل آویو خواسته اند هرچه سریع تر برای مقابله با حملات فلسطینی ها راه چاره ای بیندیشند.

به همین دلیل رژیم صهیونیستی نیز روز به روز بر عمق جنایات خود نسبت به این منطقه می افزاید و در تازه ترین اقدام غیرانسانی نوار غزه را محاصره و راه ورود غذا، دارو، سوخت و... را به این منطقه مسدود کرده است. جنایات رژیم صهیونیستی در حالی به وقوع می پیوندد که جهان عرب در سکوت کامل به سر می برد و برای کمک به مردم مظلوم فلسطین اقدامی نمی کند.

در این راستا تنها جنبش حماس است که قهرمانانه با امکانات کم خود از سرزمین و مردم این منطقه دفاع می کند. هدف از چاپ این مقاله آشنایی مختصر با تشکیل و مبارزات جنبش مقاومت است.

جنبش مقاومت اسلامی حماس در سال ۱۹۸۷ توسط شیخ «احمد» یاسین پایه گذاری شد. ایدئولوژی حماس ریشه در اخوان المسلمین مصر دارد. در سال ۱۹۷۳، یاسین ابتدا «الجماعه الاسلامی» را برای همکاری با فعالیت های سیاسی اخوان المسلمین در غزه پی ریزی کرد.

وی سپس جنبش حماس را به عنوان بازوی سیاسی و منطقه ای اخوان المسلمین در دسامبر ۱۹۸۷ به دنبال آغاز انتفاضه اول در سرزمین های اشغالی بنیان نهاد. عمده شهرت حماس بیشتر به دلیل انجام حملات شهادت طلبانه علیه اهداف و نیروهای اسرائیلی است.

این جنبش ابتدا دنباله رو مدل اخوان المسلمین بود به این معنا که به عنوان یک «نهاد رفاه اجتماعی» عمل می کرد هر چند درحال حاضر، همچنان به فعالیت های رفاهی و اجتماعی خود ادامه می دهد، اما با وارد شدن به فاز مسلحانه بیشتر فعالیت خود را در حوزه مبارزه با اسرائیل متمرکز ساخت.

حماس، ستیز اعراب- اسرائیل را به مثابه ستیز اسلام و یهودیت تلقی می کند که تنها با نابودی اسرائیل می توان این ستیز را حل و فصل کرد.

● نگرش ها، باورها و منشور حماس

برخی بر این باورند که دو نگرش حماس «ناسیونالیسم فلسطینی» و «بنیادگرایی اسلامی» درهم آمیخته است. این گروه خود را به «نابودی اسرائیل»، «هویت صهیونیستی» و «جایگزینی حکومت خودگردان فلسطین با یک دولت اسلامی» و «افراشتن بیرق الله در وجب به وجب خاک فلسطین» متعهد می داند. این جنبش فلسطین را سرزمین اسلامی می داند که از سوی غیرمسلمانان به اشغال درآمده است.

حماس، «جهاد» را تنها راه حل مسئله فلسطین و خارج ساختن فلسطین از کنترل اسرائیل را وظیفه مذهبی تمام مسلمانان می داند. حماس، برخلاف سازمان آزادیبخش فلسطین که در سال ۱۹۸۸ اسرائیل را به رسمیت شناخت، نه تنها مخالف مشروعیت این رژیم است بلکه خواهان نابودی آن و مخالف ماهیت وجودی اسرائیل است.

حماس معتقد به تشکیل دولتی اسلامی و پیاده ساختن تمام ابعاد اسلام و تمام جوانب زندگی است.

جنبش مقاومت همچنین علاوه بر اینکه مقاومت را وظیفه یک یک مسلمین می داند، معتقد به نقش های انقلابی برای تمام افراد جامعه اعم از زن و مرد، معلم و دانشجو و غیره است.

● فعالیت ها و اقدامات رفاهی حماس

از جمله دلایل معروفیت و حسن شهرت حماس در فلسطین اقدامات رفاهی و خدمات اجتماعی است که ارائه می دهد. حماس از بدو تأسیس خود در سال ۱۹۸۷، اقدامات گسترده اجتماعی، سیاسی و حتی نظامی انجام داده است.

از جمله آنها می توان به ساخت مدارس و بیمارستان ها اشاره کرد. بخشی از بودجه سالانه تقریبا ۷۰ میلیون دلاری حماس صرف اقدامات ذیل می شود: بسط شبکه خدمات اجتماعی، اجرای برنامه های آموزشی و رفاهی، تأمین مدارس و یتیم خانه ها و مساجد، کلینیک های بهداشتی، مکان های اطعام فقرا و مکان های ورزشی؛ چنان که یک دانشمند یهودی به نام «روون پاز» معتقد است: «تقریبا ۹۰درصد کار جنبش مقاومت در فعالیت های اجتماعی، رفاهی، فرهنگی و آموزشی خلاصه می شود.»

درواقع، با فراهم آوردن این اقدامات و فعالیت هاست که حماس موفق شده تا در میان مردم محبوبیت کسب کرده و وفاداری سیاسی مردم را به دست آورد. این جنبش همچنین کمک های مالی و بورسیه به دانشجویانی می دهد که خواهان ادامه تحصیل در عربستان یا غرب هستند.

افزون بر این، حماس خدمات بهداشتی و درمان پزشکی ارزان یا رایگان را به مردم ارائه می دهد. این گروه همچنین موسسه های خیریه اسلامی، کتابخانه ها و مراکز آموزش برای زنان می سازد. ضمن اینکه توانسته در زمینه ساخت کودکستان ها و شیرخوارگاه ها فعالیت هایی انجام داده و مدارس مذهبی ای را تأسیس کند که غذای رایگان به کودکان می دهد.

● نگرش رهبران حماس به اسرائیل

برخی رهبران و سران حماس خواهان «محو و نابودی اسرائیل» هستند. پس از پیروزی حماس در انتخابات ۲۵ ژانویه ۲۰۰۶ یکی از رهبران حماس به نام «محمود الزهار» در مصاحبه ای با تلویزیون المنار درخواست های خارجی مبنی بر شناسایی حق موجودیت اسرائیل را رد کرد.

پس از تشکیل دولت از سوی حماس، دکتر الزهار اظهار داشت: «آرزو دارم نقشه جهان را روزی بر دیوار خانه ام بیاویزم که در آن نامی از اسرائیل نباشد... امیدوارم که آرزوی ما برای تشکیل دولت مستقل فلسطینی که شامل تمام مرزهای تاریخی فلسطین است، به حقیقت بپیوندد. من به این امر معتقدم که روزی دولت فلسطین تشکیل خواهد شد و جایی برای دولت اسرائیل در این سرزمین نخواهد بود.»

وی در دیدگاه خود که ادامه استراتژی حماس مبنی بر به رسمیت نشناختن اسرائیل است، می گوید:«این احتمال وجود دارد که با تشکیل دولت اسلامی فلسطین تمام یهودیان، مسیحیان و مسلمانان در کنار هم و در لوای یک دولت اسلامی زندگی کنند.» الزهار در ادامه مصاحبه با المنار می افزاید:«فلسطینیان از یهودیان هیچ تنفری ندارند و ما تنها با اشغال سرزمین مان از سوی اسرائیل مخالفیم.»

شیخ ا حمد یاسین پیش از ترور از سوی جوخه های مرگ اسرائیل در سخنانی گفت که سال ۲۰۲۷، سال نابودی اسرائیل است. حتی «عبدالعزیز رنتیسی» نیز فراتر رفته و گفت: ما خواهان حذف اسرائیل از روی نقشه هستیم. رنتیسی همچنین در ادامه سخنان خود افزود: هولوکاست یک موضوع نازی- صهیونیستی است با هدف ترغیب یهودیان به مهاجرت به اسرائیل.

«خالد مشعل»، رئیس دفتر سیاسی حماس نیز ابراز داشت: حماس تنها زمانی نزاع مسلحانه با اسرائیل را ترک می کند که این رژیم به مرزهای سال ۱۹۶۷ خود بازگردد و از سرزمین های فلسطینی عقب نشینی کرده و «حق بازگشت فلسطینیان » را بپذیرد.

● منشور حماس

منشور ۳۶ ماده ای حماس در سال ۱۹۸۸ تصویب شد. هدف آن «افراشتن بیرق الله در تمام خاک فلسطین» و تاسیس حکومت اسلامی است.

در این منشور، شعار حماس اینگونه بیان شده است:«خداوند هدف ما، پیامبر مدل ما و قرآن قانون ماست؛ جهاد راه ما و مرگ در راه خدا والاترین آرزوی ماست.» همچنین در این منشور هدف حماس «حمایت از منکوب شدگان، اجرای عدالت و مبارزه با بی عدالتی» بیان شده است.

حماس بر این باور است که فلسطین سرزمینی است که تا روز قیامت برای نسل آینده مسلمانان نهاده شده است. جنبش مقاومت اسلامی، جنبش فلسطینی متمایزی است که تنها به «الله» وفادار و شیوه زندگی اش نیز مبتنی بر اسلام است.

ما می کوشیم تا بیرق الله را در تمام فلسطین برافرازیم تا پیروان تمام ادیان بتوانند در ذیل حکومت اسلام در همزیستی مسالمت آمیز و در صلح و امنیت با یکدیگر به حیات خود ادامه دهند.

جنبش مقاومت اسلامی بر این باور است که سرزمین فلسطین، وقفی اسلامی است که تا روز رستاخیز برای نسل های آینده مسلمین به ودیعه گذاشته شده است. هیچ بخشی از آن نباید به دیگری واگذار شود.

● رهبران اصلی حماس

حماس دارای دو جناح سیاسی و نظامی است اما تمایزی میان این دو جناح ظاهرا آسان نیست. ارزیابی ساختار رهبری حماس کمی دشوار است اما می توان رهبران آن را به این ترتیب نام برد:

▪ خالد مشعل:

وی در سال ۱۹۵۶ در اراضی غربی متولد و در رشته فیزیک از دانشگاه کویت فارغ التحصیل شد. او در کویت «رهبر جنبش اسلامی دانش آموختگان فلسطینی» بود. می توان مشعل را رهبر حماس نامید.

وی در دمشق ساکن است جایی که او از دهه ۱۹۹۰ در تبعید به سر می برد.

▪ اسماعیل هنیه:

هنیه که دهه ۴۰ عمر خود را می گذراند از دانش آموختگان دانشگاه اسلامی غزه در رشته ادبیات عرب است. هنیه از جمله کسانی است که به همراه چند چهره معروف دیگر در اوایل دهه ۱۹۹۰ به لبنان تبعید شد. او دارای رویکردی متعادل و آرام است، اما برخی بر این باورند که این تاکتیکی بیش نیست.

▪ موسی ابومرزوق:

وی که در سال ۱۹۵۱ در غزه متولد شد، دکترای خود را در رشته مهندسی صنعتی در ایالات متحده اخذ کرد. ابومرزوق معاون رهبر سیاسی حماس است و در سوریه مستقر است. سال ها در آمریکا و اردن زیست و در نهایت در سال ۲۰۰۴ دادگاهی در آمریکا او را به طور غیابی محاکمه و اخراج کرد. دادگاه مدعی بود که وی از فعالیت های حماس، حمایت مالی می کند.

▪ محمود الزهار:

در غزه متولد و در قاهره پزشکی خواند. وی یکی از اعضای بنیان گذار حماس است. او رهبر فراکسیون حماس در پارلمان است.

▪ عزیز دوبک:

در ۱۹۴۸ متولد و در دانشگاه پنسیلوانیا به درجه دکترا رسید. در سال ۱۹۹۲ به لبنان تبعید و سخنگوی اخراج شدگان لبنان شد.

▪ شیخ حسن یوسف:

دهه ۵۰ عمر خود را می گذراند و از سال ۲۰۰۱ به بعد مسئول حماس در اراضی غربی بود و اکنون در زندان اسرائیل است. برخی بر این باورند که اگر وی آزاد شود، میانه روی وارد سیستم حماس خواهد شد.