پـرسشی درباب ماهیت حقیقی شوراهای صنفی

در اینکه ماهیت حقیقی شوراهای صنفی دانشجویان چیست و به طور دقیق چه نقشی برای آنها تعریف شده است, ابهامات بسیاری وجود دارد ابهاماتی که به ادعای برخی, مسئولین وقت وزارت علوم از همان بدو تشکیل شوراها ایجاد شده, اما تاکنون هیچ چاره ای برای آن اندیشیده نشده است

۱) در اینکه ماهیت حقیقی شوراهای صنفی دانشجویان چیست و به طور دقیق چه نقشی برای آنها تعریف شده است، ابهامات بسیاری وجود دارد ابهاماتی که به ادعای برخی، مسئولین وقت وزارت علوم از همان بدو تشکیل شوراها ایجاد شده، اما تاکنون هیچ چاره ای برای آن اندیشیده نشده است.

این مسئله که شوراهای صنفی فقط «شورایند» و نقش «مشورتی» دارند، یا به زعم عده ای، وظیفه «نظارت» و «اجرا» نیز به آنها سپرده شده، یکی از نقاطی است که هم مدیران دانشگاه ها و هم فعالین صنفی دانشجویی را دچار سردرگمی کرده است.

از سویی مدیران، درچگونگی و میزان اختیارات شوراها با تردید مواجه اند و از سوی دیگر دانشجویان برای تعیین سطح انتظارات خود از شوراها، هیچ ملاکی ندارند. و شاید بتوان همین امر را نقطه آغاز بسیاری از تحرکات رادیکال دانشجویان با شعارهای صنفی دانست.

۲) درآیین نامه شوراهای صنفی دانشجویان که در ۱۳۷۸.۷.۳۰ در ۹ ماده ۳۰ بند و ۹ تبصره به تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری رسید و به دانشگاه ها ابلاغ شد، یکی از اهداف این شورا اینگونه بیان شده است:«بهبود و توسعه امور صنفی و رفاهی و کمک به ایجاد شرایط و فضای مناسب تر جهت تحصیل، فعالیت و سکونت دانشجویان.»

همین آیین نامه وظایف شوراها را چنین می داند:

۱) بررسی و دسته بندی مشکلات صنفی دانشجویان واحد،

۲) جمع آوری و جمع بندی پیشنهادهای اصلاحی دانشجویان درباره مسائل صنفی و انتقال آن به شورای صنفی دانشگاه یا مسئولان واحد دانشگاهی،

۳) نظارت برامور صنفی دانشجویان واحد دانشگاهی،

۴) همکاری با مسئولان واحد دانشگاهی درجهت بهبود ارائه خدمات به دانشجویان و...

با این اوصاف به نظر می رسد شوراهای صنفی به نوعی نماینده دانشجویان درامور صنفی می باشند و همین مطلب نیز در آیین نامه یاد شده منعکس گردیده؛اما پرسش این است که این نمایندگی درچه اموری است؛

● نظارت، مشورت یا اجرا؟

به عقیده برخی، شورای صنفی یک نهاد نظارتی- مشورتی است و مقوله اجرا به مسئولین دانشگاه محول گردیده است. با فرض پذیرش این ادعا باز هم دو نقطه ابهام باقی می ماند؛ اول اینکه؛ با توجه به نفی شأن اجراء بند ۴آیین نامه شوراهای صنفی با موضوع شرح وظایف شوراها که به صراحت به مقوله همکاری با مسئولان واحد دانشگاهی اشاره کرده، چگونه توجیه می گردد؟ دومین مطلب نیز، تلقی این گروه از معنای «نظارت» است. یعنی کسانی که شوراهای صنفی را، نهادی نظارتی - مشورتی معرفی می کنند چه معنا و مفهومی از نظارت این شوراها مدنظر دارند. به دیگر سخن نظارت شوراهای صنفی را درچه اموری می دانند؟

۳) در معنای نظارت، آنقدر که از شرح وظایف یاد شده در آیین نامه شوراهای صنفی بر می آید این است که طبق بند ۱ این آیین نامه، شوراها باید ناظر بر مشکلات صنفی دانشجویان بوده و آن ها را دسته بندی کنند و مطابق با بند ۲ همین آیین نامه، راه حل ها و مشکلات را به نمایندگی از دانشجویان، به مسئولین دانشگاه انتقال دهند. یعنی برای نظارت فقط شئون مشاهده مشکلات صنفی دانشجویان و انتقال مشاهدات را قرار داده است.

اما آیا مگر نه این است که نظارت، مستلزم پرسشگری ست و پرسشگری، پاسخگویی را به همراه دارد؟ به نظر می رسد آیین نامه شوراهای صنفی شأن «نظارت» را از حد یک مشاور هم پایین تر آورده است. وظیفه مشاهده مشکلات صنفی که از عهده تک تک دانشجویان هم ساخته بود، انتقال این مشکلات و راه کارها به مسئولین نیز، که با قراردادن یک صندوق پیشنهادات و انتقادات در هر دانشگاه، انجام می شد و دیگر چه نیازی به این همه تشکیلات و شوراها بود؟

نکته دیگر این که اگر «بهبود امور صنفی»- که به ظاهر از اهداف شوراهاست و ذکر آن نیز گذشت- مدنظر باشد، به طور قطع اعطای چنین اختیارات اندکی به شوراهای صنفی، نقض غرض است، زیرا وقتی ابزاری برای نیل به اهداف، به این نهاد داده نشده، پس هدف اصلی تشکیل آن نیز، زیرسؤال رفته است.

۴) مطلب دیگر چگونگی ضمانت اجرایی اقدامات شوراهای صنفی است. به دیگر سخن اگر پس از مشاهده مشکلات و دسته بندی آنها و جمع بندی این مشکلات با راهکارها و انتقال آن ها به مسئولین، هیچ اقدامی صورت نپذیرفت؛ چه کاری از این شوراها ساخته است؟ بازهم پرسش پیشین مطرح می شود که در فرض یادشده، هدف «بهبود امور صنفی» از چه راهی حاصل می گردد؟ آیا در این صورت باید این هدف معطل بماند یا ضمانتی در توجه مسئولین، به مسائل مطرح شده توسط شوراها وجود دارد؟ به عبارت دیگر آیا شوراهای صنفی توانایی اعمال قدرت را دارند و اگر دارند این قدرت را از کجا کسب می کنند؟

گروهی براین باورند، از آنجا که شورای صنفی یک نهاد مدنی ست لذا قدرت خود را باید از دانشجویان کسب کند. یعنی به هر میزان که دانشجویان از این نهاد حمایت کنند قدرت و ضمانت اجرایی شورا نیز افزایش می یابد. ابزار شوراها نیز دراین صورت، انتشار اطلاعیه، بیانیه و تحصن های دانشجویی است که به یقین تبعات ناخوشایندی را به دنبال دارد. این مسئله مسلم است که کسب قدرت ازپایین، مخل و مخرب است و معمولاً موجبات بی نظمی را فراهم می آورد، اما در مقابل هیچ راهکاری برای کسب قدرت شوراهای صنفی از بالا نیزتعریف نشده است. یعنی نه در آیین نامه این شورا، ابزار و زمینه ای در این خصوص پیش بینی شده و نه اقتدار رؤسا و مدیران دانشگاه ها چنین اجازه ای را به شوراهای صنفی می دهد. ازاین رو تاکنون بارها شاهد اصطکاک در برخورد میان مدیران و فعالین صنفی دانشجویی بوده ایم که این امور منجر به برخی تحریات رادیکال و درنتیجه سوءاستفاده فرصت طلبان از این گونه اقدامات شده است.

۵) به منظور جلوگیری از برخی تنش ها و کاهش زمینه های بروز اصطکاک میان دانشجویان و مسئولین دانشگاه، پیشنهادات زیر مؤثر به نظر می رسد:

- بازبینی آیین نامه شوراهای صنفی با رویکرد ترمیم و ارتقای جایگاه نظارتی این شورا.

- یافتن راه کارهایی معقول برای تضمین پیگیری مطالبات صنفی دانشجویان از کانال شوراهای صنفی.

- کاهش شکاف مسئولین با دانشجویان ازطریق افزایش اعتماد بدنه مدیریتی دانشگاه به دانشجویان.

- تفویض برخی اختیارات به دانشجویان و بیان صادقانه کاستی ها و مشکلات ساختاری اداری موجود با دانشجویان.

متین محجوب