به یاد غریب سامرا و امام حسن عسکری ع

امام حسن عسکری علیه السلام در سال ۲۶۰ ه در سن ۲۸ سالگی به دست معتمد عباسی به شهادت رسید

امام حسن عسکری (علیه السلام ) در سال ۲۶۰ ه‍ در سن ۲۸ سالگی به دست معتمد عباسی به شهادت رسید .ارشاد: ج ۲ ص ۳۳۶

معتمد به عباسیین سفارش می کرد که بر آن حضرت تنگ بگیرند. صدوق (رحمه الله ) می فرماید: معتمد چندین مرتبه امام عسکری (علیه السلام ) را حبس کرد. ۲۲ ساله بودند که امام‌هادی (علیه السلام ) به شهادت رسیدند، و مدت امامت آن حضرت شش سال بود. وقتی مردم سامرا با خبر شدند، همه بازارها بسته شد. در سامرا صدای شیون و گریه از هر سو به گوش می‌رسید و قیامتی بر پا شده بود.

امام زمان (علیه السلام ) آن حضرت را غسل داده بعد از کفن آن حضرت بدن مطهر را جهت نماز آوردند. جعفر برادر حضرت جلو آمد که بر بدن مبارک نماز بخواند. همین که خواست تکبیر بگوید امام زمان (علیه السلام ) در حالی که طفلی گندم‌گون، پیچیده موی، گشاده دندان مانند پاره ماه بود از حجره بیرون آمد و ردای جعفر را کشید و او را از آن مکان دور کرد و بر پدر بزرگوارش نماز خواند، و آن حضرت را نزد قبر پدر بزرگوارش حضرت‌هادی (علیه السلام ) دفن نمودند.

جعفر این واقعه را برای معتمد نقل کرد. همه جا را در جستجوی حضرت گشتند، ولی اثری از آن حضرت ندیدند.

در سال شهادت امام عسکری (علیه السلام ) - سال ۲۶۰ ه‍ محدث جلیل جناب فضل بن شاذان نیشابوری از دنیا رحلت فرمود: او صاحب ۱۸۰ تألیف است و امام عسکری (علیه السلام ) سه بار بر او رحمت فرستاده اند.تتمه المنتهی : ص ۳۵۰ - ۳۵۱.

● تاج کرامت برای علما

امام حسن عسکری فرمود: آن دسته از علماء و دانشمندان شیعیان ما که در هدایت و رفع مشکلات دوستان و علاقه مندان ما، تلاش کرده اند، روز قیامت در حالتی وارد صحرای محشر می شوند که تاج کرامت بر سر نهاده و نور وی، همه جا را روشنائی می بخشد و تمام أهل محشر از آن نور بهره مند خواهند شد - تفسیر الإمام العسکری (علیه السلام): ص ۳۴۵، ح ۲۲۶.

● ناگوارترین یتیمی

امام حسن عسکری علیه السّلام از پدران گرامیش از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله آورده که فرموده: «ناگوارتر از یتیمی فرد بی‏مادر و پدر، یتیمی آن کسی است که از امامش دور افتاده، و توان وصول به او را ندارد، و پاسخ مسائل مورد نیازش را نمی‏داند، ...شیعیان ما عالم به علم ما هستند، و افرادی که- به دلیل عدم دیدار- از علم ما بی‏خبر مانده‏اند، همچون یتیمی در کنف حمایت ایشانند. بدانید جایگاه کسی که هدایت و ارشاد نموده و دستورات و شرائع ما را تعلیم می‏کند، همراه ما در گروه انبیاء در اعلی علّیین خواهد بود. احتجاج-ترجمه جعفری، ج‏۱، ص: ۷

● کدام یاری افضل است / سلاح علم در نظر امام حسن عسکری

امام عسکری علیه السّلام فرمود: جمعی از دوستداران آل محمّد علیهم السّلام [از نظر علمی‏] مسکین و فقیرند، همان گروهی که در برابر دشمنان ما ناتوان بوده، و مورد اعتراض و ملامت و طعن مخالفان واقع می‏شوند، بنا بر این یاری و مساعدت نمودن به این فقرا افضل و برتر از کمک کردن به فقرای معمولی بی‏مال و ثروت است. و هر که از این جماعت دستگیری نموده، و با سلاح علم و برهان در برابر دشمن نیرو بخشد، و فقر و عجز آنان را برطرف نموده و بر دشمن چیره گرداند، خداوند متعال نیز آنان را پیوسته در مقابل دشمنان- از شیاطین انس و جن- پیروز نموده، و عجز و ناتوانی را بر مخالفینشان مستولی فرماید. همچنین از امام عسکری علیه السّلام نقل است که أمیر المؤمنین علیه السّلام فرموده: هر کس بنده عاجز از علم و معرفتی را تقویت نموده و در برابر دشمن تجهیز و غالب نماید، خداوند نیز به وقت بازپرسی در قبر، این کلمات را به او تلقین مکند احتجاج-ترجمه جعفری، ج‏۱، ص: ۱۳

● تفسیر قرآن از سوی امام زمان در دامن امام حسن عسکری

سعد بن عبد اللَّه قمی گفت؛ چهل و چند مسأله از مشکلات مسائل راآماده کرده بودم و هیچ کس را پیدا نکرده بودم پاسخ دهد سپس قصد کردم خدمت آقا و مولایم ابی محمّد امام حسن عسکری بروم . به سرّمن‏رأی(سامرا) رفتم چون در خانه آن حضرت رسیدم اجازه ورود خواستم اجازه فرمودند که وارد شوم . نور آن حضرت مرا فرا گرفت و بر روی زانوی راست آن حضرت پسر بچه‏ای بود در زیبائی چهره مانند مشتری بود.

بر آن حضرت سلام کردیم در جواب سلام بما لطف و مرحمت فرمود و اشاره کرد و دستور نشستن صادر فرمود. سپس شیعیانش از کارها و مسائل دینی و ارمغانهایشان از او می پرسیدند، حضرت ابو محمّد امام حسن علیه السّلام نگاهی به آن پسر بچه کرد و فرمود: پسرک من به شیعیانت جواب ده، و او یک یک را جواب داد و نیازمندیهایشان را پیش از آنکه بپرسند جوابی نیکو و روشن داد بطوری که عقلهای ما از علم فراوان و خبرهای غیبی او سرگردان و حیران شد. بعد حضرت ابو محمّد متوجه من شد و فرمود ای سعد چه چیز ترا به ا ینجا آورد عرض کردم :اشتیاقم به سوی آقایمان سپس فرمود: مسأله‏هائی که آماده پرسیدن کردی چه شد عرض کردم به حال خود باقی هستند ای مولای من، اشاره به سوی همان پسر بچه کرد و فرمود از نور چشمم هر چه می‌خواهی بپرس.

بعضی از آن مسائل این بود که عرض کردم ای آقای من پسر رسول خدا! مرا از معنای کهیعص خبر ده. فرمود: این حرف‏ها از خبرهای غیبی است خداوند بنده‏اش زکریا را بر آن آگاه کرد بعد داستان را برای محمّد صلّی اللَّه علیه و اله نقل کرد و داستانش این است که زکریا از خدا خواهش کرد که نامهای پنجگانه را به او بیاموزد سپس جبرئیل بر زکریا نازل شد آن اسمها را به او آموخت.

هرگاه زکریا ، یاد محمّد، علی، فاطمه و حسن علیهم السلام می کرد اندوهش برطرف می شد و هر گاه یاد حسین علیه السلام می کرد گریه و عقده گلوگیرش می شد و نفسش قطع می گردید.

روزی عرض کرد الها چرا هر گاه چهار نفر از اینان را یاد می کنم، نامشان خاطرم را از غمها آرامش می دهد و هر گاه حسین را یاد آوری می کنم اشکم جاری می‏شود نفسم بند می‏آید؟ سپس خداوند او را از داستان کهیعص خبر داد .

کاف اسم کربلاست‌هاء نابودی و هلاکت عترة طاهره‏ ،یا یزید ستم‏کننده بر حسین علیه السّلام ع عطش و تشنگی امام حسین ص صبر و بردباری اوست.

چون زکریا این داستان را شنید سه شبانه روز از مسجد و سجده‏گاهش جدا نشد ومانع ازمردم شد و شروع به گریه کرد ...

بعد عرضکرد خدای من درین دوران پیری پسری به من ببخش و چشمم را بدو روشن فرما او را وارث من و وارثی پسندیده قرار ده او را برابر جایگاه حسین قرار ده هر گاه چنین فرزندی به من بخشیدی مرا گرفتار دوستی او کن سپس دلم را به مرگ او بدرد آور آنچنان که دل محمّد حبیبت را بدرد می‏آوردی، مدت حمل یحیی و امام حسین شش ماه بود. ارشاد القلوب-ترجمه رضایی، ج‏۲، ص: ۴۰۴

● رعایت حقوق برادر مومن در کلام امام حسن عسکری (ع)

ابی محمد عسکری (ع) فرمود: هر کس به حقوق برادرانش آگاه تر باشد و بیشتر آنها را رعایت کند مقامش نزد خدا بالاتر است، و هر که در دنیا برای برادرانش فروتن باشد نزد خدا از صدیقان است. پدری و پسری از شیعیان علی بن ابی طالب ع نزد او آمدند آن حضرت برخاست و آنها را گرامی داشت و در صدر مجلس نشاند و میان آنها نشست، سپس فرمود خوراکی آوردند و از آن خوردند و آنگاه قنبر یک طشت و ابریق چوبی با یک حوله برای خشک کردن آورد و خواست که آب به دست آن مرد بریزد که آن حضرت برخاست و ابریق را از دستش گرفت تا خود به دست آن مرد آب بریزد، آن مرد به خاک افتاد {خواست که مانع شود}حضرت فرمودش بنشین و بشوی....

آن مرد نشست و علی (ع) فرمود تو را به حق خودم که می دانی و بزرگش می شماری قسم می دهم که با همان آرامشی دستت را بشوئی که اگر قنبر آب را می ریخت می‌شستی، و آن مرد دست خود را شست و چون فارغ شد آن حضرت ابریق را به محمد بن حنفیه داد و فرمود اگر این پسر جدا از پدر آمده بود به دست او آب می‌ریختم ولی خدای عز و جل نخواسته که چون پدر و پسر همراه باشند با هم برابر باشند، پدر آب به دست پدر ریخت و پسر هم باید بر دست پسر بریزد و محمد بن حنفیه آب به دست پسر ریخت . آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏۲، ص: ۸۰

● امام عسکری (علیه السلام) و تقیّه شدید

از آنجا که ‏امام برای غیبت کبری زمینه‏سازی می‏کرد و یکی‏از ویژگیهای‏ عصر غیبت تقیّه است، زندگی او حتّی بیشتر از دیگر امامان به شدیدترین‏حالات پنهانکاری متمایز شده است. ماجرای زیر می‏تواند گوشه‏ای ازحالات تقیّه را در دوران امام بازگو کند:

داوود بن اسود گوید: سرورم )امام عسکری‏علیه السلام( مرا فرا خواند و چوبی که گویا پایه دری بود، دایره ای و دراز به اندازه کف دست، به من داد و فرمود: این چوب را به عمروی )یکی از نمایندگان مقرب آن حضرت(برسان. به راه افتادم. در خیابانی با یک سقّاء که استری داشت رو به روگشتم. استر راه مرا سدّ کرده بود.

سقّاء بانگ زد که راه را باز بگذار. من‏همان تکه چوب را بالا بردم و بر استر زدم، چوب شکست. به قسمت‏شکستگی چون نگاه کردم، چشمم به نامه‏هایی که در آن تعبیه شده بود،افتاد. شتابان چوب را در آستینم پنهان کردم. سقّاء شروع به داد و فریاد کرد و به من و سرورم دشنام داد. - بحارالانوار، ج‏۵۰، ص‏۲۸۳

خادم امام به نقل از آن حضرت می‏گوید: اگر شنیدی کسی به ما دشنام‏می‏گوید به راهی که به تو فرموده‏ام برو، مبادا در صدد جوابگویی بر آیی‏ویا بخواهی بدانی که آن شخص کیست؟ چون من در شهر و دیاری بد زندگی می‏کنم. پس راه خود بگیر که اخبار و احوال تو به ما می‏رسد.

● زمینه سازی امام حسن عسکری برای غیبت

احادیث فراوانی در باره امام حجّت منتظرعلیه السلام وجود دارد که از پیامبر و تمام ائمه‏علیهم السلام صادر شده امّا تأکید امام عسکری بر این امر تأثیر رساتری داشت. چون آن حضرت، شخصاً امام را برای خواص از یاران‏خویش مشخص کرد.

احمد بن اسحاق بن سعید اشعری روایت کرده است که: نزد امام حسن‏عسکری رفتم و خواستم در باره جانشینش از وی بپرسم. امّا آن‏حضرت خود بدون مقدّمه فرمود:

"احمد بن اسحاق! خداوند تبارک و تعالی از زمانی که آدم را آفرید زمین را از حجّت خدا بر خلقش خالی نگذاشته و تا روز قیامت هم خالی‏نخواهد گذارد به برکت وجود او است که بلا از مردم زمین دور می‏شود و باران فرو می‏بارد و برکات زمین برون می‏آیند".

گفتم: ای فرزند رسول خدا! پس از شما امام و خلیفه کیست؟

پس امام شتابان وارد اتاق شد. سپس بیرون آمد و بچّه‏ای روی دوش گرفته‏بود ، صورتش گویی ماه شب چهارده بود و سه سال از عمرش می‏گذشت.سپس امام فرمود:

"احمد! اگر کرامت تو بر خدای عزّ و جل و بر حجّتهایش نمی‏بود، این‏کودکم را به تو نشان نمی‏دادم. او همنام و هم کنیه رسول خدا ص و کسی است‏که زمین را از عدل و داد پر می‏کند پس از آنکه ستم و بیداد پر شده باشد.

ای احمد! حکایت او در این امّت همچون حکایت خضر و همانندداستان ذو القرنین است. به خدا سوگند چنان غیبت درازی داشته باشد که هیچ‏کس از هلاکت در آن رهایی نیابد مگر آنکه خداوند او را بر اعتقاد به‏ امامتش استوار کرده و در طول این مدّت با دعا برای تعجیل فرجش‏ همراهی نموده باشد". حیاة الامام العسکری، ص‏۲۶۳.

امام حسن عسکری فرمود: آن دسته از علماء و دانشمندان شیعیان ما که در هدایت و رفع مشکلات دوستان و علاقه مندان ما، تلاش کرده اند، روز قیامت در حالتی وارد صحرای محشر می شوند که تاج کرامت بر سر نهاده و نور وی، همه جا را روشنائی می بخشد و تمام أهل محشر از آن نور بهره مند خواهند شد.

تفسیر الإمام العسکری (علیه السلام): ص ۳۴۵، ح ۲۲۶.