تنهایی های یک زن صبور در اجتماع

گفت وگو با هنگامه قاضیانی, بازیگر فیلم «بشارت به شهروند هزاره سوم»

هنگامه قاضیانی از معدود بازیگرانی است که همیشه به جای کمیت کارنامه‌اش به کیفیت آثارش اندیشیده است. او که چندین جایزه معتبر داخلی و خارجی از جمله دو سیمرغ بلورین در جشنواره فجر را در کارنامه دارد در فیلم بشارت... سعی کرده در نقش‌آفرینی «مینو» به فردیت قوام یافته شخصیت توجه داشته باشد که در این گفت‌وگوی کوتاه روایت این بازیگر را می‌خوانید.

با توجه به اینکه شخصیت مینو شباهت زیادی به شخصیت شما در فیلم‌های «به همین سادگی» و «میگرن» داشت، چه راهکاری استفاده کردید که هم از تکرار دوری کرده و هم نقشی اثرگذار ارائه کنید؟

این شخصیت درواقع ترکیبی است از یک زن خانه‌دار توام با صبوری و متانت و یک زن فعال در عرصه اجتماعی که باید انرژی و برونگرایی قابل توجهی ارائه دهد. خب طبیعی است که در ایفای این نقش باید رجوع کنم به مابه ازاهای بیرونی که در جامعه با آنها روبه‌رو بودم. به عنوان مثال در طراحی شخصیت معلم سعی کردم به معلم‌هایی که خودم داشتم فکر کنم و از طرفی دیگر برخی ویژگی‌های خودم را با شخصیت مینو به اشتراک گذاشتم. در زندگی شخصی خودم وقتی با وضعیتی بحرانی در ساختمانی که در آن زندگی می‌کنم، روبه‌رو می‌شوم با اینکه می‌دانم ممکن است برای خودم مشکلی پیش بیاید بازهم سعی می‌کنم تا جایی که می‌توانم رفتار مصلحانه‌یی داشته باشم. یا یکی دیگر از تجربه‌های شخصی‌ام که از آن در ارتباط با نقش‌آفرینی مینو از آن استفاده کردم تجربه‌یی بود که در سال اول دانشگاه با آن روبه‌رو شدم. موضوع تحقیقی از طرف استاد جاجرمی به ما داده شد پیرامون جغرافیای جمعیت، بیشتر همکلاسی‌ها سمت موضوعی مثل آمار حمام‌های عمومی، آرایشگاه‌ها و چنین مکان‌هایی رفتند اما من با وجود ۲۰ سال سن موضوع گداخانه را انتخاب کردم، گداخانه‌هایی که ترکیبی بودند از گداها، آدم‌های ‌معتاد و آدم‌های آواره، آن موقع حس کنجکاوی من تاحدی بود که با وجود خطر بسیار، سمت این موضوع رفتم. من با یادآوری مشاهدات این پروژه و انطباق آن با شخصیت یک معلم و جست‌وجو‌گر در فیلم بشارت... سعی کردم از آن انفعال کلیشه‌یی یک معلم در فیلم‌های سینمایی خارج شوم. هیچ کدام از ما رفتار یکسانی در جاهای مختلف نداریم. در خانه معمولا بی‌نقاب‌تر از جامعه عمل می‌کنیم، در محیط آموزشی شکل محافظه‌کار به خود می‌گیریم، دروغ می‌گوییم و نسبت به همدیگر رفتار انسانی کمتری داریم. من برای پرورش این نقش سعی کردم به این موضوعات دقت کنم.

تجربه همکاری با سه بازیگر معتبر سینمای ایران، نیکی کریمی، حمید فرخ‌نژاد و مهدی احمدی چطور بود؟ به ویژه اینکه با نیکی‌کریمی برای نخستین بار همبازی بودید.

صادقانه می‌گویم که همکاری با خانم نیکی کریمی، فصل جدید در زندگی شخصی و حرفه‌یی‌ام بود. به طور تحسین‌برانگیزی با من همراه بود، بی‌عقده رفتار می‌کرد و انرژی خوبی به من داد و با اینکه از لحاظ کارنامه بازیگری پیشکسوت من محسوب می‌شود با فروتنی مثال‌زدنی بهترین همکاری ممکن را با من کرد. البته قبلا با او در انجمن خیریه «دل شیر» همکاری داشتم اما در حرفه بازیگری همکاری نداشتم که آنقدر با حسن نیت با من رفتار کرد که باعث شد یکی از بهترین خاطرات کاری‌ام ثبت شود.

مهدی احمدی که خاطره بازی خوبش در فیلم «شب‌های روشن» همیشه همراهم بود و همکاری خوبی با هم داشتیم و بسیار حرفه‌یی رفتار کردند و «حمید فرخ‌نژاد» که برای چندمین بار با ایشان همکاری کردم که یکی از بهترین همکاری‌ها را همیشه با ایشان دارم. از همه مهم‌تر انرژی ای بود که فرخ‌نژاد همیشه به من می‌دهد که بسیار در اعتماد به نفس من اثرگذار است. مجموعه این همکاری‌ها باعث می‌شود که اتحاد خوبی در پشت صحنه بین ما حاکم شود که بازتاب این همکاری و صمیمیت در فیلم قابل شناسایی است.

همکاری با دکتر هادی کریمی را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چقدر به شما اجازه می‌داد که بداهه کار کنید و چقدر به نقش روی فیلمنامه متکی بود؟

وجه متمایز این کارگردان، فضای احترام‌آمیز و آرامی است که در پشت صحنه ایجاد می‌کند. در فیلم برف روی شیروانی داغ یک سکانس در خدمت ایشان بودم و همان جا به من ثابت شد که چقدر به فضای مورد نیاز بازیگر برای تمرکز به نقش توجه می‌کند. در ایفای نقش محدودیتی قایل نمی‌شدند اما روی دیالوگ‌ها بسیار حساس بودند که البته در راستای امضای شخصی ایشان، این حساسیت لازم بود. هر جا که لازم بود به شکل مطلوبی ابعاد شخصیت را شرح می‌دادند که بیشتر و بهتر به نقش نزدیک شوم.

یکی از خلاقیت‌های هادی کریمی در نوع نمایش مینو در خانه بود، طوری که به خاطر نوع حجاب او در خانه فقط با حرکت دست، مخاطب را در جریان وضعیتش قرار می‌داد. آیا این تجربه را قبلا داشتید؟

تجربه جالب و عجیبی بود. اینکه مینو در مواجهه با شخصیت فرخ‌نژاد می‌بایستی حجاب کامل را رعایت می‌کرد اما در خانه طبق میزانسن و دکوپاژ کارگردان قرار شد قسمتی از صورت یا مو نشان داده شود. برای خود من تجربه‌یی جذاب بود و البته انسجام این دو شکل نمایش حجاب با همکاری آقای کریمی به ثمر نشست.

بازتاب بازی شما در جشنواره و حالا در زمان اکران را چگونه دیدید؟ فکر می‌کنید مخاطب، ارتباط موثر با فیلم را برقرار کرده بود؟

مهم‌ترین بازتاب برای من استقبالی بود که نیکی کریمی و حمید فرخ‌ن‍ژاد از بازی من کردند که صادقانه برای خود من بهترین تشویق بود. مردم چه در زمان جشنواره و چه حالا همذات‌پنداری لازم را برقرار کرده بودند و به ویژه روی صدای من در این نقش تاکید داشتند که چقدر معصوم و همدلی‌برانگیز شده است.

حرف آخر؟

وظیفه خودم می‌دانم که از تک‌تک عوامل فیلم تشکر کنم. علاوه بر این لازم می‌دانم که به خاطر جوایزی که فیلم‌های ملکه، خرس، در انتظار معجزه و بهشت کجاست در جشنواره مذهبی ایتالیا گرفتند به عوامل این فیلم‌ها تبریک بگویم. به ویژه محمدعلی باشه‌آهنگر، خسرو معصومی و رسول صدر عاملی که امیدوارم با این جوایز، روند رو به رشد سینمای ایران در عرصه‌های خارجی بهتر و بیشتر از قبل ادامه پیدا کند.