سنگی که کلیه آدم ها را تهدید می کند

سنگ کلیه بیمار ۲۹ ساله, آقای مجید بیات با حضور دکتر حسین کرمی و دکتر فرزانه شریفی اقدس متخصصان کلیه و مجاری ادراری, دکتر علی کشاورز متخصص تغذیه, دکتر محمدحسین صالحی سورمقی متخصص فارماکوگنوزی و دکتر سید علی احمدی ابهری روانپزشک

خیلی‌ها معتقدند درد سنگ کلیه معادل درد زایمان است و کسانی که این درد را تجربه کرده‌اند راجع به ماهیت دردی که کشیده‌اند، توصیف‌های گوناگونی دارند. آقای بیات در یک جمله می‌گوید «وقتی یادش می‌افتم، دلم می‌خواهد بمیرم»، با او و مشکل سنگ کلیه‌اش و البته نظرات کارشناسان در این هفته‌ همراه شوید....

به طور کلی سنگ‌‌های کلیه ابتدا در کلیه ساخته می‌شود و سپس به قسمت‌های پایین‌تر مانند مثانه می‌رود. علائم و نشانه‌های سنگ کلیه برحسب محل آن با هم فرق می‌کند. گاه سنگ‌هاکوچک‌اند و تا زمانی که داخل کلیه هستند؛ هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. گاهی این سنگ‌ها هنگام خروج از کلیه در مسیر ایجاد انسداد می‌کنند و می‌توانند باعث درد پهلو، عفونت‌های عودکننده یا ادرار خونی دایمی شوند. وقتی سنگ‌ها از کلیه خارج و وارد حالب می‌شوند دردهای تیزی ایجاد می‌کنند که در پهلوست ولی درد معمولا به اطراف پهلو و نواحی شکم تیر می‌کشد و ممکن است با تهوع و استفراغ توأم شود. دردها به صورت متناوب است یعنی بعد از یک دوره شدید یک زمان آرامش وجود دارد. وقتی سنگ به طرف پایین‌تر حرکت می‌کند، دردها به قسمت‌های پایین‌تر مانند کشاله ران هم تیر می‌کشند. این افراد معمولا تب ندارند، مگر اینکه عفونت هم داشته باشند. بیشتر بیماران دارای سنگ کلیه اختلالات متابولیک قابل درمانی دارند که سبب سنگ‌سازی می‌شود.

مجید بیات، بیمار ۲۹ساله، درباره تجربه‌اش از سنگ کلیه می‌گوید:

● کلـیـه، مثـل ماهـی، عاشـق آب اسـت!

▪ آقای بیات! حالا که از دست سنگ کلیه‌تان خلاص شده‌اید، از اولین روزهایی که متوجه بروز این مشکل شدید برایمان بگویید.

- ۵ ماه پیش بود که دچار درد شدید در شکم و پهلوهایم شدم. دردم آنقدر شدید بود که نه خواب داشتم نه خوراک. اگر هم چیزی می‌خوردم بالا می‌آوردم. رفتم پیش متخصص گوارش . پس از بررسی و مشاهده عکس، تایید کردند که سنگ کلیه دارم. در کلیه چپم یک سنگ ۸ میلی‌متری بود. گفتند باید بروم پیش متخصص کلیه و عکس رنگی بگیرم که وضعیت دقیق کلیه و سنگ معلوم شود. برای عکس رنگی وقت تعیین کردند و ۴ روز بعد وقت دادند. در این ۴ روز آنقدر درد کشیدم که وقتی یادش می‌افتم دلم می‌خواهد بمیرم. مادرم از عطاری برایم دارو گرفت و گفتند سنگت دفع می‌شود اما دردم بدتر شد که بهتر نشد. خلاصه نوبتم رسید و رفتم برای انجام تست Ivp.

▪ راجع به این تست تشخیصی اطلاعات داشتید؟

- خیر. اما خیلی مرا ترسانده بودند و واقعیت این بود که ترس نداشت. البته کارشناس رادیولوژی می‌گفت این ترس به خاطر داروهایی بوده که قبلا تزریق می‌شد و عوارض جدی داشت اما حالا دیگر داروهای بدون عارضه تزریق می‌شود. من نه سردرد گرفتم و نه تهوع داشتم. حدود یک ساعت و نیم این آزمون طول کشید و گفتند که سنگ باعث شده کلیه‌ام در معرض آسیب قرار بگیرد.

▪ قبلا هم سابقه سنگ داشتید؟

- بله. اما این همه مشکل نداشتم. ۸ سال پیش یک سنگ دفع کردم. کوچک بود و بدون درد.

▪ بعد از انجام Ivp چه شد؟

- بعد به متخصص اورولوژی مراجعه کردم و گفتند باید دارودرمانی ۲ هفته‌ای انجام شود و اگر سنگ دفع نشد می‌رویم به سراغ سنگ‌شکنی. این ۲ هفته هم با درد طی شد و سنگی دفع نکردم. برای سنگ‌شکنی وقت گرفتم و رفتم بیمارستان لبافی‌نژاد. خیلی شانس آوردم که کارم به جراحی نکشید. چون گفتند برای سنگ‌های درشت‌تر باید جراحی کنم. خوشبختانه مساله حل شد اما نمی‌دانید برای دفع سنگ‌ها چقدر اضطراب و درد و بدبختی کشیدم.

▪ اما این روزها دیگر کسی جراحی نمی‌کند و با آندوسکوپ به راحتی سنگ‌ها را می‌شکنند و در می‌آورند. در این مورد چیزی می‌دانید؟

- خیر. اما در مورد سنگ کلیه‌ام فهمیدم خیلی مقصر بودم. رژیم غذایی‌ای که داشتم و اینکه اصلا در روز آب نمی‌خوردم باعث تشکیل سنگ شده بود. اولش که مجبور بودم روزی ۸ لیوان آب بخورم حالت تهوع می‌گرفتم اما حالا کم‌کم دارم عادت می‌کنم. خانم دکتر شریفی حرفی به من زد که دیگر هیچ‌وقت این توصیه را برای سلامت کلیه‌هایم از یاد نمی‌برم.

▪ چه توصیه‌ای؟

- اینکه کلیه‌های ما مانند ماهی هستند و نباید این ماهی را بدون‌ آب بگذاریم. حالا اگر ببینم چند ساعت ‌است آب نخورده‌ام، با عجله می‌روم سراغ شیر آب و به داد این ماهی‌های درونم می‌رسم.

● پرسشی از دکتر فرزانه شریفی‌اقدس اورولوژیست

▪ بـا سـنـگ کـلـیـه چـه بـایـد کـرد؟

برای درمان کسی که مبتلا به سنگ کلیه است، گرفتن شرح‌حال و معاینه بسیار مهم است. در عکس ساده‌ای که از بیمار می‌گیریم محل سنگ را ارزیابی می‌کنیم و در بررسی‌های بیشتر با سونوگرافی و انجام عکسبرداری با تزریق دقیقا مشخص می‌کنیم سنگ کجاست و آیا کلیه دچار صدمه شده یا خیر. به هر حال همان‌طور که در مورد این بیمار دیدید چون سنگ محل عبور ادرار را می‌بندد و در حالب میانی قرار می‌گیرد، باعث می‌شود تخلیه ادرار از آن کلیه به خوبی صورت نگیرد و این پس زدن باعث شود کلیه حالت و عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد. اگر به موقع به داد کلیه نرسیم حتی امکان آسیب جدی‌تر و نارسا شدن آن وجود دارد. بعد از تشخیص قطعی اندازه و محل سنگ، درمان را با توجه به آن آغاز می‌کنیم.

اگر سنگ کوچک باشد مانند این بیمار، سعی می‌کنیم با درمان دارویی، خوراکی و سرم‌درمانی کاری کنیم که سنگ دفع شود. در مرحله بعدی که دو هفته بعد صورت می‌گیرد، سنگ‌شکنی برون‌اندامی انجام می‌دهیم. در سنگ‌شکنی دقیقا محل سنگ را با اشعه ایکس یا سونوگرافی معلوم می‌کنیم و سپس با تابش امواج و ضرباتی که وارد می‌شود سنگ را خرد می‌کنیم.

این کار با حضور متخصص بیهوشی صورت می‌گیرد. متخصص بیهوشی بیمار را در حالتی قرار می‌دهد که نه خواب است و نه بیدار و چون مسکن دریافت کرده در حالت بی‌دردی است. نوع سنگ هم در انتخاب نوع درمان و پاسخ به درمان خیلی اهمیت دارد. اگر نوع سنگ اسیداوریکی باشد و ما از قبل بدانیم که فرد سابقه چنین سنگی داشته یا با آزمایش ادرار و خون بفهمیم میزان اوره در خون و ادرار بالاست، می‌توانیم دارویی تجویز کنیم که اوره را حل کند. اما در مورد سنگ‌هایی که از جنس کلسیم هستند، همان‌طور که می‌دانید ماده‌ای نداریم که بتواند کلسیم را حل کند پس درمان دارویی برای سنگ‌های کلسیمی به ویژه وقتی بزرگ هستند نداریم. پس جنس سنگ خیلی مهم است. حتی سنگ کلسیمی هم انواع و اقسام دارد. انواعی که سخت می‌شکنند و مواردی که به راحتی خرد می‌شوند.

پس حتما متوجه شدید دلیل اینکه می‌گوییم باید سنگ دفع‌شده‌تان را برای آنالیز و بررسی بیشتر به آزمایشگاه ببرید چیست. ما با آنالیز می‌فهمیم نوع سنگ چیست و حتی می‌توانیم از بروز این سنگ‌ها در شما پیشگیری کنیم. برای کسی که سنگ اسیداوریکی می‌سازد مصرف بالای گوشت و حبوبات را منع می‌کنیم و حتی برخی داروها را تجویز می‌کنیم که مانع تشکیل سنگ شوند یا به افرادی می‌گوییم نمک رژیم غذایی‌شان را کم کنند. در مورد سنگ‌های بزرگ‌تر اما حتما لازم است بررسی بیشتر صورت گیرد و اگر سنگ بالای ۱۰ میلی‌متر باشد حتما نیاز داریم سنگ‌شکنی درون اندامی انجام دهیم که با شکاف از راه پوست و به وسیله آندوسکوپ سنگ را می‌شکنیم و خارج می‌کنیم. این بیمار چون سنگ کوچک‌تر از ۱۰ میلی‌متر داشت و سنگ خوب خرد شد، نیاز به درمان‌های دیگر نبود. فقط توصیه کردیم حتما آب بخورد و رژیم سلامتی داشته باشد.

● نظر متخصص بیماری‌های کلیه

▪ امروزه بدون جراحی باز سنگ‌های کلیه را برمی‌داریم

دکتر حسین کرمی / دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

در مورد سنگ‌های درشت نیاز به سنگ‌شکنی درون‌اندامی هست و دیگر جراحی باز انجام نمی‌شود. PCNL به خروج سنگ‌های کلیه از طریق پوست و بدون شکاف جراحی باز گفته می‌شود. در این روش با بی‌هوشی عمومی یا نخاعی در بیمار یک سوند حالب گذاشته می‌شود و سپس بیمار در موقعیت خوابیده به صورت روی تخت جراحی قرار می‌گیرد. سپس از طریق سوند حالب، تزریق ماده حاجب صورت می‌گیرد. در عین حال به‌وسیله عکسبرداری همزمان با استفاده از اشعه X یا استفاده از دستگاه سونوگرافی موقعیت کلیه و سنگ داخل آن را دقیقا مشخص می‌کنیم. پس از اینکه موقعیت کلیه و سنگ داخل آن کاملا مشخص شد، یک سوزن از ورودی مناسب وارد کلیه و با خروج ادرار از سوزن از مناسب بودن آن اطمینان حاصل می‌کنیم. در مرحله بعد مسیر بین پوست و کلیه را بدون اینکه برش جراحی ایجاد کنیم با استفاده از گشاد کننده‌ها، گشاد می‌کنیم و سپس یک لوله داخل کلیه می‌گذاریم و با عبور دوربین به داخل کلیه و آندوسکوپی داخل آن، محل سنگ را مشخص و با لیزر سنگ را کاملا خرد می‌کنیم و با پنس آن را بیرون می‌آوریم. امروزه بیش از ۹۶درصد سنگ‌های بزرگ کلیه به روش PCNL قابل درمان هستند.

برتری بزرگ PCNL نسبت به عمل جراحی باز، عدم شکاف بزرگ پوستی و همچنین عدم دستکاری کلیه است. همچنین از یک بخیه به جای ۲۵ تا ۳۰ بخیه در عمل جراحی باز استفاده می‌شود که این کار باعث درد کمتر پس از عمل، زیبایی پوست و برگشت هرچه سریع‌تر بیمار به کار و فعالیت روزمره می‌شود. بر اساس مطالعات متعدد، ثابت شده محل سوراخ شدن کوچک کلیه پس از چند روز ترمیم می‌شود و آسیب به بافت کلیه در مقابل عمل جراحی باز بسیار ناچیز است. بسته به مهارت جراح، زمان انجام عمل PCNL از ۳۰ دقیقه تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. اکثر بیماران یک شب بستری می‌شوند ولی ممکن است تا ۲ تا ۳ شب نیز طول بکشد. در سنگ‌های منفرد بیش از ۹۶درصد مواقع PCNL موفقیت‌آمیز است. در سنگ‌های شاخ گوزنی‌ و متعدد، درصد موفقیت حدود ۹۰ درصد است و سنگ‌های ریز باقیمانده با سنگ شکنی برون اندامی قابل‌درمان هستند.

▪ یادتان باشد که قبل از عمل:

۱) بیمار باید مصرف آسپیرین و داروهای رقیق‌کننده خون را یک هفته قبل از عمل جراحی قطع کند.

۲) در صورتی که بیمار به عفونت ادراری فعال مبتلا باشد، ابتدا باید درمان شود.

۳) وجود هر گونه بیماری خونی، قلبی - عروقی و ریوی باید تشخیص داده شود و سپس با پزشک مربوطه مشاوره انجام شود.

▪ پس از عمل نیز باید توصیه‌های زیر را جدی گرفت:

۱) استراحت نسبی و انجام ندادن کارهای سنگین جهت جلوگیری از خون‌ریزی احتمالی به مدت ۱۰روز

۲) مصرف مایعات زیاد

۳) زور نزدن و برنداشتن چیزهای سنگین

۴) وجود خون رقیق در ادرار یک تا دو هفته پس از عمل طبیعی است.

▪ هر عمل جراحی عارضه خاص خودش را دارد. عوارض احتمالی PCNL که با درصد بسیار پایین ممکن است حین عمل اتفاق بیفتد عبارتند از:

۱) آسیب احتمالی به روده ممکن است در ۲درصد موارد اتقاق بیفتد.

۲) خون‌ریزی از کلیه‌ها و محل لوله بسیار نادر است و در ۵/۰ تا ۲درصد موارد اتفاق می‌افتد که با آمبولیزاسیون قابل درمان است.

۳) عفونت ادراری که بسیار نادر است و در ۲۵/۰ درصد موارد دیده می‌شود.

● نظر متخصص تغذیه

▪ نگذارید کارتان به تشنگی بکشد!

دکتر علی کشاورز / استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

تغذیه تاثیر انکارناپذیری روی این بیماری مزمن کلیوی دارد و شما با رعایت برخی اصول تغذیه‌ای می‌توانید از ابتلا به این بیماری پیشگیری یا اگر دچار آن هستید به درمان خودتان کمک کنید. همه پزشکان معالج هم به بیماران رژیم غذایی خاصی را توصیه می‌کنند. به طور کلی برای تجویز رژیم پیشگیری از سنگ کلیه، افراد به ۲ دسته تقسیم می‌شوند؛ آنهایی که مستعد ابتلا به این بیماری هستند و آنهایی که مستعد نیستند. اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که تا به حال سنگ کلیه نداشته‌اید و هیچ‌کدام از اعضای خانواده‌تان هم سابقه این بیماری را ندارند فقط کافی است یک رژیم پیشگیرانه ساده را رعایت کنید، یعنی عادت‌های غذایی نادرستی را که ممکن است به ایجاد سنگ کلیه منجر شوند، ترک کنید. بدترین عادتی که می‌تواند باعث سنگ کلیه شود، کم نوشیدن آب است. اگر عادت دارید برای نوشیدن مایعات آنقدر صبر کنید تا تشنگی به سراغتان بیاید، بدانید که کلیه‌هایتان را در معرض خطر سنگ‌سازی قرار داده‌اید. انسان باید آنقدر مایعات بنوشد که احساس تشنگی نداشته باشد چون احساس تشنگی به این معناست که بدن لااقل ۲ درصد آب از دست داده و چون نمی‌تواند تحمل کند، مغز پیام تشنگی صادر می‌کند.

البته گاهی احساس تشنگی کاملا طبیعی است ولی اگر افراد در شرایط کاری یا محیطی خاصی قرار دارند که به علت فعالیت زیاد یا تعریق، مدام تشنه می‌شوند، این خطرناک است و می‌تواند باعث رسوب املاح در کلیه‌ها و ایجاد سنگ شود. بیشترین تاکید ما به افرادی است که به خاطر اجتناب از دفع ادرارهای مکرر از نوشیدن مایعات خودداری می‌کنند به‌خصوص آقایان در سنین بالا به خاطر مشکل پروستات، نوشیدن مایعات را کم می‌کنند تا شب‌ها مجبور نباشند برای اجابت مزاج چند بار بیدار شوند. در حالی که این کار بسیار خطرناک است، هم خطر سکته را زیاد می‌کند و هم کلیه‌ها را در معرض نابودی قرار می‌دهد.

نوشیدن آب، به مقدار کافی، حرف اول را در پیشگیری و حتی درمان سنگ کلیه می‌زند. به این ترتیب که اگر شما تا به حال سنگ کلیه نداشته‌اید و می‌خواهید هیچ‌وقت هم نداشته باشید، آب بنوشید.اگر قبلا سنگ کلیه داشته‌اید و مانند این مرد جوان می‌خواهید کاری کنید که عود نکند، یا اگر در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستید، باز هم تا می‌توانید آب بنوشید. نوشیدن مایعات فراوان را قبل از هر چیز توصیه می‌کنم چون به دفع هرچه سریع‌تر سنگ‌ها کمک می‌کند. پرهیز غذایی در بیماران مبتلا به سنگ‌کلیه بسیار مهم است. این بخش از ماجرا بسته به جنس و ترکیب سنگ‌ها تفاوت دارد؛ کسانی که سنگ‌های کلیوی از جنس اگزالات کلسیم دارند یا قبلا داشته‌اند، نباید در مصرف لبنیات افراط کنند. البته گاهی بیماران می‌آیند و می‌گویند پزشک معالج توصیه کرده به طور کلی مصرف لبنیات را قطع کنند که این نظر اشتباه است چون لبنیات بهترین منبع کلسیم مورد نیاز بدن است و اگر به بدن نرسد، پس از مدتی خطر پوکی استخوان و آسیب جدی به دندان‌ها را در پی دارد.

پس هر فردی روزانه ۲ واحد لبنیات احتیاج دارد. هر واحد لبنیات معادل یک لیوان شیر یا به اندازه یک قوطی کبریت پنیر یا ۲ پیاله ماست است. با این حساب، کسانی که سنگ اگزالات کلسیم دارند یا قبلا دفع کرده‌اند و می‌ترسند دوباره دچار این بیماری شوند، بهتر است به همان روزانه ۲ واحد لبنیات اکتفا کنند تا هم کلسیم بدنشان تأمین شود و هم از خطرات سنگ کلیه در امان باشند. سابقه سال‌ها طبابت ثابت کرده مبتلایان به سنگ‌کلیه اگر در مصرف لبنیات افراط نکنند، هیچ‌وقت دچار بازگشت بیماری نخواهند شد. اما کسانی که دچار سنگ کلیه از نوع اوراتی یا سیستئینی هستند باید مصرف گوشت‌ها را محدود کنند. باز هم تاکید می‌کنم نباید این مواد از برنامه غذایی حذف شوند بلکه فقط باید محدود شوند.

● نظر روانپزشک

▪ اهمیت اطمینان‌بخشی به بیمار

دکتر سیدعلی احمدی ابهری / استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

متاسفانه همکاران گرامی ما در رشته‌های جراحی و رشته‌های غیرروان‌پزشکی، بخش روان‌شناختی بیمار و مشکلی که به آن مبتلاست را در نظر نمی‌گیرند و آن را مورد کم‌لطفی قرار می‌دهند. در نتیجه ممکن است بیمار فکرهای مختلف و متفاوتی در رابطه با بیماری خود داشته باشد. به‌عنوان نمونه اگر سنگ‌کلیه کوچک و قابل‌دفع باشد خیلی ساده می‌توان برای وی توضیح داد که سنگ شما به راحتی از راه لگنچه کلیه وارد حالب و از طریق مثانه دفع می‌شود. اگر هم بیمار دچار مشکل دیگری از نظر سنگ کلیه باشد و نیاز به جراحی داشته باشد باز هم باید برای وی توضیح داد که عمل جراحی خطری را متوجه شما نمی‌کند.

حتی بهتر است به طور مختصر و محدود راجع به نوع عمل و رویکردی که برای رسیدن به کلیه وجود دارد برای بیمار توضیح داده شود. بیماران ما آنقدر به این توضیحات علاقه‌مند هستند که با اندک توضیحی نگرانی‌های آنها برطرف می‌شود. همانطور که می‌دانید روان، قسمت عمده‌ای از جنبه‌های جسمی فرد را هم تشکیل می‌دهد بنابراین ممکن است فرد افکار غیرطبیعی‌ای نسبت به بیماری‌ای که دارد در ذهنش پرورش دهد زیرا آگاهی لازم به او داده نشده و ممکن است فکر کند که کلیه‌اش را از دست می‌دهد، دیالیزی می‌شود و... در نتیجه شب و روز بیمار مختل می‌شود، نمی‌تواند بخوابد و زندگی‌اش دچار خدشه می‌شود.

از طرفی بیماران مبتلا به سنگ کلیه ممکن است هرازگاهی دچار دردهای ناشی از آن بشوند. اما بیماری که درد دارد که نباید با دردش زندگی کند بلکه پزشک باید با اقدامات درمانی مناسب دردش را از بین ببرد. متاسفانه ما پزشکان زمان زیادی برای بیماران‌مان صرف نمی‌کنیم تا شرایط و بیماری‌شان را برایشان توضیح دهیم. در حالی که آنها تشنه دریافت اطلاعات به خصوص در زمینه بیماری خودشان هستند. اگر هم سوءتفاهماتی نسبت به بیماری‌ در ذهنشان ایجاد ‌شود به این دلیل است که اطلاعاتی در این زمینه ندارند.

ممکن است بیمار ‌نداند مفهوم سنگ‌شکنی یعنی چه؟ یا ممکن است مفهوم سنگ کلیه را به درستی درک نکرده باشد. این وظیفه پزشک است که این مسایل را برای بیمارش توضیح دهد و او را آگاه کند. صدماتی که سنگ به کلیه می‌زند، فشاری که بر اعصاب وارد می‌کند، خون‌ریزی حاصل از آن و... گاهی فشار روانی زیادی به بیمار وارد می‌کند که آموزش به بیمار کمک شایانی به او در این خصوص خواهد کرد. ضمن اینکه باید با پیداکردن علت و از بین بردن آن بیمار را از شر دردی که می‌کشد خلاص کرد. ما در روان‌پزشکی بحثی داریم در رابطه با خود بیمارانگاری.

به این معنا که فرد زیاده از حد نسبت به بیماری خود حساسیت و واکنش نشان می‌دهد یا اینکه اصلا بیمار نیست بلکه در تخیل و تصور خودش بیماری‌اش را زیر ذره‌بین می‌برد و بزرگش می‌کند. این خود بیمارانگاری‌ها نیازمند درمان‌های دارویی و غیردارویی روان‌پزشکی است که در بسیاری از موارد حتی خیلی شدید می‌شود. در واقع تصوری که شخص از سنگ کلیه دارد با تصوری که یک جراح کلیه و مجاری ادرار دارد از زمین تا آسمان متفاوت است. باید به او آموزش دهیم و او را آگاه کنیم، علت درد را پیدا کنیم و هرچه زودتر علت را از بین ببریم. ولی اطمینان‌بخشی به بیمار و اینکه بیماری او قابل‌درمان است، می‌تواند بیمار را تا زمانی که ما علت بیماری را از بین می‌بریم سرپا نگه دارد.

● نظر فارماکوگنوزی سنگ‌های کلیوی و درمان‌های گیاهی

▪ دکترمحمدحسین صالحی سرمقی / استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

سال‌هاست که علم پزشکی با استفاده از آزمایشات و بررسی‌های علمی، تاثیر برخی از داروهای گیاهی را برای درمان به اثبات رسانده است. در گذشته‌ها درمان‌های گیاهی، سینه به سینه به افراد منتقل و گاه بر اساس تجربیات شخصی، به دیگران هم توصیه می‌شد. امروزه با علمی شدن این موضوع، می‌توان از گیاهان به شکلی صحیح استفاده کرد. سنگ کلیه یکی از معضلاتی است که در چند سال اخیر روش درمان علمی آن پیشرفت زیادی داشته است.

پیش از این با جراحی و باز کردن مجاری ادراری، سنگ را از بدن خارج می کردند که امروزه، جز در موارد بسیار حاد، با سنگ‌شکن این مشکل برطرف می‌شود. بهترین گیاهان برای درمان سنگ کلیه، گیاهانی مدر هستند. حدود ۳۰ درصد گیاهانی که ما مصرف می‌کنیم، مدر هستند اما اندازه و تاثیر آنها با یکدیگر فرق دارد. چای هم یک نوشیدنی مدر است که افراد گمان می‌کنند در درمان موثر است اما ۳ ماده و خوراکی وجود دارد که اثری به مراتب بیش از چنین گزینه‌هایی دارند. شاخه گیلاس، کاکل ذرت و عرق خارخاسک بیش از دیگر گیاهان این خاصیت را دارند و در سال‌های اخیر،‌کارخانه‌ای در اصفهان، آنها را به شکلی کاملا بهداشتی و صنعتی تجزیه و به شکل قطره‌های خوراکی در بازار عرضه کرده است.

استفاده از این قطره‌ها و روش‌های درمانی‌ها باید حتما با مشورت پزشک معالج صورت بگیرد. عطاری‌ها به هیچ‌وجه صلاحیت تجویز در مواردی حساس مانند دفع سنگ کلیه را ندارند. آنها تنها به شکلی تجربی از خواص داروها آگاهند که برای توصیه و تجویز به هیچ‌وجه کافی نیست. برخی تصور می‌کنند چون داروها گیاهی است، ضرری برای بدن ندارد؛ این تفکر غلطی است. مواد طبیعی هر چقدر هم که مفید باشند، مصرف بیش از اندازه آن حتما مضراتی به دنبال دارد. درست است که گیاهان مدر باعث افزایش حجم ادرار و حرکت سنگ کلیه می‌شوند اما ممکن است سنگ در حالب و بخشی از مجاری ادراری باشد که حرکت آن، باعث پاره‌کردن مجاری شود.

این موضوع عفونت ادراری و عفونت کلیه را به دنبال خواهد داشت که بیماری را تشدید و درمان را سخت‌تر می‌کند. داروهای گیاهی که توسط شرکت‌های صنعتی تولید و عرضه می‌شوند، معمولا بدون نسخه در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند. افراد اگر بدون تجویز پزشک از آنها استفاده می‌کنند، باید حداقل دستورالعمل داخل آن را با دقت بخوانند و حتما از پزشک داروخانه درباره تعداد دفعات مصرف سوال کنند.

الهه رضائیان

مریم معروف