گرجستان و اشتباه راهبردی

آقای ساکاشویلی رئیس جمور گرجستان با حمله به منطقه اوستیای جنوبی که واکنش سریع و تند روس ها را به دنبال داشت ثابت نمود که نه درک درستی از مناسبات منطقه ای و بین المللی دارد و نه حتی حد و اندازه خود را به خوبی می شناسد

آقای ساکاشویلی رئیس‌جمور گرجستان با حمله به منطقه اوستیای جنوبی که واکنش سریع و تند روس‌ها را به دنبال داشت ثابت نمود که نه درک درستی از مناسبات منطقه‌ای و بین‌‌المللی دارد و نه حتی حد و اندازه خود را به خوبی می‌شناسد. آمریکا و غربی‌ها که به دنبال انقلا‌ب مخملی‌همانند اوکراین در منطقه قفقاز هستند از گرجستان شروع کردند و مایل بودند اولین کشور که عضو ناتو می‌شود گرجستان و سپس آذربایجان باشد. در حقیقت غرب به دنبال خلع قدرت روس‌ها به مرور در منطقه بود. در این مورد می‌توان نکات زیر را مد نظر داشت.

۱) روس‌ها همیشه می‌خواستند انرژی منطقه به خصوص نفت و گاز را در اختیار داشته باشند ولی غربی‌ها با ایجاد خط مهم گاز باکو- جیهان که از گرجستان می‌گذرد به دنبال آن بودند که نقش روسیه را در زمینه انرژی کمرنگ و به مرور حذف کنند.

۲) در سال ۱۹۹۱ که شوروی تقسیم و کشورها مستقل شدند، دو منطقه آبخازیا و اوستیا ادعای استقلا‌ل داشتند ولی گرجستان این دو منطقه را جزئی از خاک خود می‌دانست که با ورود صلح‌بانان روسیه در آن زمان آرامش به منطقه بازگشت اما رئیس‌جمهور جوان گرجستان که از ارسال جنگ‌افزارهای غربی و اسرائیلی به خصوص به‌وسیله وزیر دفاع خود که یک یهودی است دچار اشتباه در محاسبات شده بود با حمله به صلح‌بانان روسی و منطقه اوستیای جنوبی، عمده زیرساخت‌های کشورش را نابود کرد و باعث بحران جدید در منطقه شد.

وقتی غربی‌ها و آمریکا علی‌رغم مخالفت مکرر روس‌ها کوزوو را به رسمیت شناختند، پوتین هشدار داد که اوستیا و آبخازیا مستقل می‌شوند ولی غربی‌ها به این هشدار توجهی نکردند. دومین چالش غرب با روس‌ها بر سر سامانه موشکی آمریکا در اروپا به‌خصوص چک و لهستان بود که این سپر موشکی درواقع سلطه آمریکا بر منطقه اروپا را تثبیت می‌کرد و باعث نگرانی روس‌ها شده بود البته پوتین دائما از سقوط شوروی سابق اظهار تاسف می‌کرد و به دنبال آن بود که به قول خودش آن حادثه دردناک را جبران کرده و قدرت روسیه را مجددا بازسازی کند و به شکلی جدید به عنوان ابرقدرت ظاهر شود.

قیمت بالا‌ی نفت باعث شد روسیه همزمان با ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی که رشد آن گاهی از ۸ درصد هم بیشتر بود قدرت نظامی خود را نیز بالا‌ ببرد که در دوره پوتین این کار انجام گرفت. برای گرجستان بسیار سخت است که شعار تمامیت ارضی بدهد چون روس‌ها استقلا‌ل اوستیا و آبخازیا را به رسمیت شناختند. پر واضح است که فراخوانی و دعوت گرجستان از کشورهایی که هزاران فرسنگ از منطقه دور هستند به دریای سیاه و تلا‌ش آن کشور برای عضویت در پیمان نظامی غرب (ناتو) برای عمده کشورهای مشترک‌المنافع و مستقل یک تهدید امنیت ملی محسوب می‌شود. دولت گرجستان برای چندمین بار نشان داده که به شدت تحت تاثیر آمریکا و متحدان او است و اراده مستقلی در تفلیس برای حکمرانی وجود ندارد.

وقتی که در سال‌های گذشته روس‌ها گاز گرجستان را قطع کردند و گرجی‌ها در دمای زیر صفر می‌لرزیدند ساکاشویلی به وزیر خارجه ایران گفت امید گرجی‌ها فقط به ایران است که به آنها گاز بدهد و جمهوری اسلا‌می با دادن گاز از طریق آذربایجان مردم آن کشور را از سرمازدگی نجات داد ولی همین آقای ساکاشویلی یک سال بعد از این رویکرد انسان‌دوستانه، یک ایرانی دستگیر شده در آن کشور را به آمریکا تحویل داد تا برگ برنده‌ای برای کاخ سفید در تعامل با ایران باشد. خطای رئیس‌جمهور گرجستان آن است که بیش از حد، چشمداشت به بیرون منطقه دارد و این یک اشتباه راهبردی است. گرجستان باید بداند همسایه قدرتمندی به نام روسیه را در کنار خود دارد و هرچه نگاه گرجستان به قدرت‌های فرامنطقه‌ای بیشتر شود حساسیت روس‌ها بیشتر خواهد شد. یگانه راه استقرار صلح و ثبات و همزیستی مسالمت‌آمیز، ایجاد ساختاری درون منطقه‌ای است وگرنه بحران گرجستان ابعاد خطرناک‌تری پیدا خواهد کرد.

محمدرضا نوری‌شاهرودی

سفیر سابق ایران در عربستان