چهره ها

میرزاابوالحسن خان ایلچی, خواهرزاده میرزا ابراهیم خان کلانتر شیرازی صدراعظم مشهور آغامحمدخان و فتحعلی شاه است میرزاابوالحسن خان همراه جیمز موریه عضو هیات نمایندگی انگلیس در ایران به اروپا رفت و سخت تحت تاثیر فرهنگ و مدنیت اروپایی قرار گرفت

● میرزا ابوالحسن خان ایلچی شیرازی

میرزاابوالحسن خان ایلچی، خواهرزاده میرزا ابراهیم خان کلانتر شیرازی صدراعظم مشهور آغامحمدخان و فتحعلی شاه است. میرزاابوالحسن خان همراه جیمز موریه عضو هیات نمایندگی انگلیس در ایران به اروپا رفت و سخت تحت تاثیر فرهنگ و مدنیت اروپایی قرار گرفت. ایلچی اولین ایرانی است که به قاره آمریکا رفت. او در انعقاد عهدنامه گلستان هم مسئولیت هیات ایرانی را به عهده داشت و سپس برای دیدار با امپراتور روسیه به سن پطرزبورگ رفت. میرزاابوالحسن خان سال ۱۲۳۹ قمری (۱۲۰۳ خورشیدی) به وزارت امورخارجه انتخاب شد. عهدنامه ترکمانچای هم در زمان مسئولیت وی نگاشته شد. او ده سال وزیر خارجه بود و سپس در دوره ای دیگر و سال۱۲۵۷ قمری (۱۲۲۰ خورشیدی) نیز به وزارت خارجه انتخاب شد و این بار تا ۱۲۶۲ قمری (۱۲۲۵خورشیدی) این مسئولیت را به عهده داشت.

● میرزاعبدالوهاب خان معتمدالدوله نشاط

نشاط از خاندانی مهم و تاثیرگذار در اصفهان بود و نیاکان وی از درباریان شاه عباس بودند. نشاط که ادیب و شاعری چیره دست بود با ایجاد انجمن ادبی در اصفهان مشهور شد و به جرگه نزدیکان فتحعلی شاه پیوست. او منشی شاه و مسئول نگهداری اسناد دیپلماتیک شد. نشاط، مسئولیت دو ماموریت مهم و کاملا متفاوت دیپلماتیک را به عهده گرفت؛ یکی مسئول هیات ایرانی اعزامی برای مذاکره با ناپلئون و دیگری مذاکره با بنیادخان افغان از متمردان دولت ایران در خراسان و جالب اینجاست که او در هر دو ماموریت دیپلماتیک موفق و پیروز بود. نشاط سال ۱۲۳۵ قمری (۱۱۹۸خورشیدی) به وزارت امورخارجه منصوب و به این ترتیب اولین وزیر امورخارجه ایران شد. وی تا سال۱۲۳۹ قمری (۱۲۰۳ خورشیدی) در این سمت بود. نشاط سال ۱۲۴۴ قمری (۱۲۰۷ خورشیدی) درگذشت.

● میرزا مسعودخان انصاری گرمرودی آذربایجانی

خاندان انصاری از خاندان های مهم و بانفوذ آذربایجان بودند و از افراد مهم این خاندان عبدالله انصاری از رجال دربار شاه سلیمان صفوی است که او جد میرزا مسعود ایشلقی گرمرودی انصاری است. از خاندان انصاری در چند دهه، وزیران و دولتمردان مشهوری در تاریخ ایران ظهور کردند. میرزا مسعود خان به سبب درایت و ذکاوت خود، ضمن داشتن انشا و تحریر عالی و تسلط به پنج زبان ترکی، فارسی، عربی، انگلیسی و بویژه فرانسه به سمت مستوفی شاهزاده عباس میرزای ولیعهد برگزیده شد. او برای همین محاسن، همیشه مورد توجه ولیعهد بوده و همه جا درکنار عباس میرزا بود. میرزا مسعود خان به همراه خسرو میرزا پسر عباس میرزا برای جلوگیری از بروز جنگ سوم ایران و روس که می توانست جنگی فاجعه بار باشد به روسیه رفت و در این ماموریت دیپلماتیک خود کاملا موفق شد تا جایی که حتی امپراتور روس بخشی از غرامت مورد طلب از ایران را هم بخشید. میرزا مسعود خان در زمان پادشاهی محمدشاه و سال ۱۲۵۱ قمری (۱۲۲۰ خورشیدی) به وزارت خارجه ایران انتخاب شد و تا هفت سال در این منصب بود. کار مهم وی بسط نفوذ ایران در افغانستان بود تا جایی که امیران کابل، قندهار و هرات هر سه مطیع دولت ایران شدند. میرزا مسعودخان در سال ۱۲۶۲ قمری(۱۲۲۵ خورشیدی) بار دیگر وزیر خارجه شد. پس از درگذشت محمد شاه و پادشاهی ناصرالدین شاه و صدارت اعظمی میرزاتقی خان امیرکبیر. میرزا مسعود خان در منصب خود ابقا گردید و عملکرد او مورد تائید امیرکبیر هم قرار گرفت. میرزا مسعودخان انصاری را می توان از رجال و دیپلمات های مکتب تبریز دانست؛ مکتبی که عباس میرزا پایه گذاری کرد و امیر کبیر و قائم مقام از رجال نامدار آن هستند.

● میرزا سعیدخان انصاری گرمرودی آذربایجانی (موتمن الملک)

میرزا سعید خان هیچ نسبتی با وزیر خارجه نامدار عصر محمدشاه یعنی میرزا مسعودخان نداشت و تنها با یکدیگر هم ولایتی بودند. وی در دونوبت مجموعا ۲۳ سال وزیر امورخارجه ایران بود.میرزا سعید خان انصاری در بحرانی ترین سال ها وزارت خارجه ایران را به عهده داشت. جنگ ایران و انگلیس و عهدنامه پاریس و نیز حمله دوست محمدخان به هرات و اعتراض ایران به این موضوع و همچنین قبول حکمیت انگلیس در مرز ایران و افغانستان و کلات در سیستان و بلوچستان در عصر وزارت میرزاسعیدخان انصاری رخ داد. گرچه این رخدادها زیان های جدی برای منافع ملی ایران داشت، ولی وزارت خارجه و شخص میرزا سعیدخان کمترین نقش را در این مضرات داشتند. اسناد بسیاری از میرزاسعیدخان در آرشیو وزارت امورخارجه به جا مانده است که نشان از هوش و شم دیپلماتیک والای میرزا سعیدخان دارد. خدماتی چون اعاده حاکمیت ایران بر بندر عباس و چابهار و اخراج مسقطی ها از این دو ایالت عمده ایران از نتایج دیپلماسی میرزا سعید خان بود. میرزا سعید خان در برابر روس و انگلیس محکم بود و به قول بنجامین، سفیر آمریکا در ایران همواره در برابر آنها می ایستاد و با خونسردی سخنان مداخله جویانه و غیر دوستانه آنان را می شنید، ولی محکم و آهسته ولی قاطع پاسخ نه می داد. میرزا سعیدخان با میرزاحسین خان سپهسالار مناسبات خوبی نداشت و بعد از صدارت میرزا حسین خان بتدریج منزوی و درسال ۱۲۹۰ قمری (۱۲۵۱ خورشیدی) شد. میرزا سعیدخان در سال ۱۲۹۸ قمری (۱۲۵۹ خورشیدی) باردیگر وزیر خارجه ایران شد. در این دوره نیز عهدنامه آخال منعقد شد. میرزا سعید خان سال ۱۳۰۱ قمری (۱۲۶۲ خورشیدی) در حالی که وزیر خارجه بود، درگذشت. او در انشا و حسن خط و احاطه بر اشعار عربی و فارسی در عهد خود کم نظیر بود.

● میرزاحسین خان (سپهسالار اعظم)

وزارت خارجه میرزاحسین خان هشت سال به طول انجامید. مهم ترین اقدام وی تلاش برای استرداد هرات و سیستان به ایران بود که حتی موفق به انعقاد قرارداد بازپس گیری هم شد، ولی با مخالفت روسیه و سنگ اندازی انگلیس ها در عمل موفق نشد. میرزاحسین خان همچنین موفق به بازپس گیری قطور از عثمانی و رفع اشغال این خطه از خاک ایران شد. دهستان های قطور در جنوب باختری شهر خوی قرار دارد. این دهستان ها سال ۱۲۶۵ قمری برخلاف عهدنامه دوم ارزروم و با این که در تصرف ایران قرار داشت، به ابتکار درویش پاشا مأمور سرحدی عثمانی به اشغال نظامیان عثمانی درآمد. عثمانی ها یک قراولخانه با ۵۰ سرباز در قطور ایجاد کرده و به این ترتیب بر این منطقه از خاک ایران اعمال حاکمیت می کنند. میرزاتقی خان امیرکبیر صدراعظم وقت ایران تلاش کرد با اعتراض به عثمانی ها و درخواست از دولت های روسیه و انگلیس به اشغال قطور پایان دهد؛ ولی تلاش های او ره به جایی نبرد و عثمانی بدون توجه به مفاد عهدنامه ارزروم، این منطقه را در اشغال قرار داد.

با وجود تلاش های دیپلماتیک ایران، دولت عثمانی به تصرف قطور ادامه داد و اشغال قطور نزدیک به ۳۰ سال ادامه یافت تا این که سال ۱۲۹۵ قمری و به دنبال جنگ روس و عثمانی، کنگره ای در برلن با حضور نمایندگان شش دولت معتبر اروپایی و نماینده عثمانی برای حل مساله مشرق برپا شد. دولت ایران در آن هنگام تلاش کرد به عنوان ناظر در کنگره برلن راه یابد. تلاش های میرزاحسین خان سپهسالار، وزیر امورخارجه ایران به نتیجه رسید و دولت ایران در کنگره برلن حضور یافت.

● میرزا حسن خان وثوق الدوله

او فرزند میرزا ابراهیم معتمدالسلطنه و نوه پسری محمد قوام الدوله آشتیانی است. او در سفرهایی که به خارج رفت فرانسوی و همچنین انگلیسی را فرا گرفت.

وثوق در جوانی و سال ۱۲۷۱ شمسی مستوفی آذربایجان شد و لقب وثوق الملک را از ناصرالدین شاه دریافت کرد. سال ۱۲۷۳ لقب او به وثوق الدوله تغییر یافت. در دوره یکم و دوم مجلس شورای ملی به نمایندگی انتخاب شد و در مجلس به سمت نیابت ریاست مجلس دست یافت. او از سال ۱۲۹۰ خورشیدی ۱۶ بار عهده دار وزارتخانه های مالیه(دارایی)، خارجه، عدلیه (دادگستری)، داخله (کشور) و معارف (فرهنگ) گردید. پس از فتح تهران از سوی مجاهدین، مجلس عالی مرکب از ۳۰نفر برای اداره مملکت تشکیل شد که وثوق الدوله عضو آن بود. پس از انحلال مجلس عالی و تعیین هیات مدیره، رئیس آن هیات شد که حکم اعدام شیخ فضل الله نوری از سوی آن هیات صادر شد. وثوق الدوله سال ۱۲۹۰ خورشیدی وزیر امورخارجه شد. مسئولیت وی در وزارت خارجه هنگامی بود که انگلیس و روس به ایران برای اخراج مورگان شوستر اولتیماتوم دادند. وثوق الدوله موضوع را برای مجلس توضیح داد و به آنان تشریح کرد وضع کشور در حالتی است که باید به هر نوعی شده، اولتیماتوم را پذیرفت. وثوق الدوله در بحرانی ترین شرایط توانست بیش از دوسال از خرداد ۱۲۹۰ تا مرداد ۱۲۹۲ وزارت خارجه را به عهده داشته باشد. وثوق الدوله بار دیگر و از مرداد ۱۲۹۵ تا خرداد ۱۲۹۶ نیز وزیر خارجه شد. سیاست وثوق الدوله نزدیکی به انگلیس برای حفظ منافع ملی ایران بود. وثوق الدوله مردمگرا نبود و نخبه گرا بود. او حاضر شد در هنگامه ای سخت، آبرو و اعتبار خود را با انعقاد قرارداد ۱۹۱۹به خطر اندازد؛ اما خودش از این اقدام به عنوان یک اقدام شجاعانه برای پاسداری از منافع ملی دفاع کرد. سیدحسن مدرس با وجود مخالفت شدید با قرارداد ۱۹۱۹ صداقت وثوق الدوله را مورد تائید قرار داد.

● میرزا محمد مصدق السلطنه (دکتر مصدق)

تابستان ۱۳۰۲ و در شرایطی که میرزاحسن خان مشیرالدوله، رئیس الوزرا و رضاخان، سردارسپه وزیر جنگ بود، دکتر مصدق در رأس وزارت خارجه نقش بارزی در دفاع از تمامیت ارضی ایران داشت و در چند ماه مسئولیتش در وزارت خارجه، منشأ تحولاتی شگرف برای دفاع از تمامیت ارضی ایران شد. پیگیری حق مالکیت ایران بر جزایر سه گانه، اعمال فشار به دولت عراق با عدم شناسایی آن، اعتراض های شدید و پیگیرانه به اشغال روستای بلاغ باشی ایران از طرف دولت ترکیه و اعتراض به تجاوزات مرزی شوروی تنها گوشه هایی از اقدامات دکتر مصدق در چند ماه مسئولیت وی در وزارت خارجه است. خرداد ۱۳۰۲ به قرارداد انگلیس با شیخ شارجه درباره ابوموسی اعتراض و بر مالکیت ایران نسبت به ابوموسی تأکید کرد. دولت انگلیس در پاسخ به این اعتراض دولت ایران در تغییر موضعی آشکار نسبت به گذشته، ابوموسی را متعلق به شیخ شارجه دانسته و دولت ایران را درباره پیگیری ادعای مالکیت بر این جزیره تهدید کرد. دولت ایران به تهدید انگلیس ها وقعی ننهاد و هیأت دولت جدید ایران که به ریاست میرزاحسن خان مشیرالدوله و وزارت خارجه میرزامحمدخان مصدق السلطنه (دکتر مصدق) تشکیل شده بود، تهدیدهای انگلیس ها را رد کرده و با ابتکار مصدق السلطنه موضوع مالکیت ایران بر جزیره ابوموسی در صورت جلسات هیأت وزیران ثبت شد. شانزدهم شهریور ۱۳۰۲ نیز نظامیان شوروی به پاسگاه در حال ساخت ساری بلاغ یورش بردند و ضمن کشتن «غلامعلی خان» نایب رئیس پاسگاه، یک نفر نظامی همراه وی و هفت کارگر ایرانی را که مشغول ساخت بنای پاسگاه بودند، کشته و یک نظامی را نیز زخمی کردند. متعاقبا نظامیان روسی با حمله به پاسگاه «تولو» دو نفر نظامی را دستگیر کردند و به اسارت بردند. وزارت امور خارجه ایران که مصدق در راس آن بود، به این اقدامات دولت شوروی اعتراض کرد و خواستار مجازات نظامیان متجاوز شوروی و مرتکبان کشتار نظامیان و کارگران ایرانی و استرداد اسرای ایرانی و تخلیه اراضی اشغال شده ایران شد. به دنبال این درخواست، مذاکراتی بین دکتر محمد مصدق وزیر امور خارجه ایران و «شومیاتسکی» وزیر مختار شوروی در تهران آغاز شد. این مذاکرات به تنظیم و امضای پروتکلی برای حل اختلافات ایجاد شده در منطقه «دیمان» منجر شد.مصدق درهمین زمان با دخالت های انگلستان در جنوب ایران مبارزه کرد و با ارسال نامه ای رسمی به سفارت انگلستان در تهران خواستار دخالت نکردن انگلیس ها در جنوب ایران و بویژه جزیره هنگام گردید. بیست و چهارم سرطان (تیرماه) ۱۳۰۲، دکتر محمد مصدق وزیر وقت امور خارجه ایران طی مراسله ای به سفارت انگلیس در تهران از دولت انگلیس می خواهد ضمن خودداری از تأسیس عمارت جدید در هنگام، نظامیان خود را از جنوب ایران خارج کند.

در همین ایام ترکیه نیز به خاک ایران تجاوز و روستای بلاغ باشی را در خاک ایران اشغال کرد. این اقدامات با واکنش تند میرزا محمدخان مصدق السطنه وزیر امورخارجه ایران روبه رو شد. در همین گیرودار نظامیان ترکیه به تخریب علامت های سرحدی در مرز بلاغ باشی پرداختند تا به این ترتیب آثار حاکمیت ایران را از میان ببرند. چهاردهم شهریور ۱۳۰۲ دکتر محمد مصدق وزیر امور خارجه ایران در نامه ای به وزیرمختار ایران در اسلامبول از وی خواست به اقدامات جدی برای بازگرداندن بلاغ باشی که مِلک طِلق ایران است، مبادرت ورزد. مصدق در این نامه تاکید می کند، اگر نظامیان ترکیه، این بخش از خاک ایران را تخلیه نکنند، قوای آذربایجان اقدامات خود را برای بازپس گیری آن آغاز خواهند کرد. مصدق در نامه ای به رضاخان سردارسپه وزیر جنگ از وی نیز خواست دستورهای لازم را برای جلوگیری از تجاوزات به خاک مسلم ایران و تخلیه بلاغ باشی به فرمانده قوای آذربایجان صادر کند، اما این درخواست نیز با پاسخ مثبت وزارت جنگ همراه نمی شود و وزیر جنگ ایران کماکان با تاکید بر این که وزارت جنگ، انجام این امور را به قوه قهریه و قشون صلاح نمی داند، از وزارت امور خارجه خواست با مذاکرات دیپلماتیک به تجاوزات ترکیه خاتمه داده شود.

وزارت خارجه مصدق از خرداد ۱۳۰۲ تا مهر ۱۳۰۲ طول کشید.

● حسین فاطمی

حسین فاطمی سال ۱۲۹۶ هجری شمسی در شهر نائین متولد شد. در دوران تحصیل وارد عالم نویسندگی شد و چند سالی در روزنامه هایی مثل باختر، مقالات ادبی خود را منتشر کرد. در مرداد ۱۳۲۴ برای ادامه تحصیل در رشته حقوق سیاسی به فرانسه رفت. وی در فرانسه گذشته از آن که در رشته حقوق تحصیل می کرد در مدرسه هوت اتود انتر ناسیونالیسم پاریس نیز به تحصیل در رشته روزنامه نگاری پرداخت. ابتدا به عنوان نماینده مطبوعات در کنفرانس کار به ژنو رفت، سپس در پاریس تحصیلات خود را دنبال کرد و پس از دریافت دکتری در شهریور ۱۳۲۷ به ایران بازگشت. وی پس از مدتی تقاضای امتیاز نشریه ای به نام «باختر امروز» کرد که پس از چندی به نام خود وی صادر شد. عصر روز هشتم مرداد ۱۳۲۸، دو روز پس از پایان عمر مجلس پانزدهم و معلق ماندن قرارداد الحاقی نفت، (گس ـ گلشائیان) که دولت ساعد قصد داشت آن را به تصویب مجلس برساند، فاطمی در نخستین شماره باختر امروز که با سرمقاله ای تحت عنوان «یا مرگ یا آزادی» منتشر شد به مخالفت با این قرارداد پرداخت. فاطمی مهر ماه ۱۳۳۱ با استعفای وزیر خارجه وقت به سمت وزیر امور خارجه دولت دکتر مصدق منصوب شد و به دنبال کشف مدارک جاسوسی انگلیس بلافاصله سفارتخانه انگلیس را در اول بهمن تعطیل و کارمندان آن را اخراج کرد. وی از مخالفان سرسخت خاندان پهلوی بود و در ماجرای منتهی به کودتای ۲۸ مرداد از هر اقدامی برای نشان دادن نارضایتی خود از این خاندان فروگزار نبود. بعد از کودتا مدتی را در خفا زندگی کرد و سرانجام بعد از دستگیری و محاکمه غیرعلنی در دادگاه نظامی (هفتم مهر) به دلیل اقدام برای برکناری شاه و اقدام علیه سلطنت در سحرگاه نوزدهم آبان ۱۳۳۳ اعدام شد.

● علی اکبر ولایتی

ولایتی، پرسابقه ترین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است. علی اکبر ولایتی در چهارم تیر ۱۳۲۴ در رستم آباد شمیران به دنیا آمد. وی در دو دوره به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی شد؛ یک بار در سال ۶۰ و بار دیگر در سال ۶۴ که در این سال مصلحت امام(ره) این بود که نخست وزیر به خاطر جنگ عوض نشود.

مدتی در دانشگاه تهران تدریس می کرد؛ اما به دلیل حضور در بیمارستان مسیح دانشوری به دانشگاه شهید بهشتی منتقل شده و بتازگی عنوان استاد ممتاز را کسب کرده است. بعد از انقلاب از دوم آذر ۱۳۵۸ به عنوان معاون وزیر بهداری در دولت شورای انقلاب ـ که بعد از دولت مهندس بازرگان روی کار آمد ـ مشغول فعالیت شد. در خرداد ۵۹ به عنوان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی انتخاب و در مهر ۱۳۶۰ به عنوان اولین نخست وزیر از سوی آیت الله خامنه ای به مجلس معرفی شد که به دلیل مخالفت سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی رای نیاورد. در بیست و پنجم آذر ۶۰ به عنوان وزیر خارجه به مجلس معرفی شد و توانست رای اعتماد نمایندگان را کسب کند. تا سی و یکم مرداد ۱۳۷۶ و زمان دولت خاتمی در چهار دولت، وزیر امور خارجه بود. وی از آن زمان تاکنون مشاور بین الملل رهبر معظم انقلاب است.

از جمله دیگر فعالیت های اجرایی وی می توان عضویت مجمع تشخیص مصلحت، فرهنگستان علوم پزشکی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و بنیاد دائره المعارف اسلامی اشاره کرد. وی همچنین دارای چند دکتری افتخاری از چند دانشگاه معتبر بین المللی بوده و در تعدادی از انجمن های تخصصی و پژوهشی جهان نیز عضویت دارد. تصدی وزارت خارجه در دوران جنگ تحمیلی و مذاکرات سخت قطعنامه ۵۹۸ و اعلام عراق به عنوان مقصر در جنگ هشت ساله از جمله اتفاقات مهم دوران وزارت اوست.

● کمال خرازی

سیدکمال خرازی در دهم آذر سال ۱۳۲۳ در تهران متولد شد. وی وزیر امور خارجه‏ جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی، استاد دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران‏، رئیس و عضو شورای راهبردی روابط خارجی است که در سال ۱۳۸۵، از سوی رهبر معظم انقلاب به این سمت منصوب شد. از نخستین سمت های او بعد از انقلاب، مدیر عاملی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود. خرازی که مدیرعامل خبرگزاری ایرنا بود، در زمان جنگ عراق علیه ایران، مسئولیت ستاد تبلیغات جنگ را نیز به عهده داشت. وی پیش از انتصاب به سمت وزیر خارجه، مدتی نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد بود.

● منوچهر متکی

منوچهر متکی سوم فروردین۱۳۳۲ در روستای گز شهرستان بندر گز متولد شد.

وی بعد از انقلاب اسلامی چند دوره نماینده مجلس بود و از سال ۱۳۶۳ وارد وزارت امور خارجه شد. وی یک سال بعد در تیر ۱۳۶۴ به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکیه عازم آنکارا شد.

منوچهر متکی در بازگشت از ترکیه سال ۱۳۶۸ برای مدتی به سمت مدیرکل اروپای غربی وزارت امور خارجه منصوب و سپس معاونت امور بین الملل وزارت امور خارجه را سه سال عهده دار شد.

وی در نیمه دوم سال ۱۳۷۱ به عنوان معاون حقوقی کنسولی و امور مجلس وزارت امور خارجه به مدت دو سال انجام وظیفه کرد و در سال ۱۳۷۳ به عنوان سفیر کبیر جمهوری اسلامی ایران راهی ژاپن شد.

منوچهر متکی در سال های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ به دعوت رئیس جدید سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مسئولیت معاونت ارتباطات با امور بین الملل این سازمان را پذیرفت. وی با حضور در شورای مرکزی هماهنگی نیروهای انقلاب اسلامی و متعاقبا آبادگران ایران اسلامی در انتخابات دوره هفتم مجلس شرکت و در هفتم خرداد ۱۳۸۳ به عنوان نماینده مردم تهران وارد مجلس شورای اسلامی شد.

منوچهر متکی از سوم شهریور ۱۳۸۴ تا بیست و دوم آذر ۱۳۸۹ به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در دولت های نهم و دهم انجام وظیفه کرد. یکی از مهم ترین اتفاقات در دوران تصدی وزارت، عزل وی از این مقام در دیدار از کشور سنگال بدون اطلاع قبلی بود.

● علی اکبر صالحی

علی اکبر صالحی در چهارم فروردین سال ۱۳۲۸ در کربلای معلی به دنیا آمد. صالحی پس از اخذ دیپلم متوسطه، سال ۱۹۶۸ میلادی به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت و سه سال بعد از این دانشگاه لیسانس مهندسی مکانیک گرفت و در سال ۱۹۷۷ از ام آی تی در آمریکا به اخذ درجه دکتری در رشته مهندسی هسته ای نائل شد. وی سپس، در دانشگاه صنعتی اصفهان و سازمان انرژی اتمی ایران شروع به کار کرد.

صالحی سیاستمداری است که در فاصله بین سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۳، نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی، معاونت دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی، ریاست سازمان انرژی اتمی و وزارت امور خارجه در دولت دوم احمدی نژاد را در کارنامه خود دارد. او در دولت دکتر روحانی به سمت ریاست سازمان انرژی اتمی رسید. وی همچنین دانشیار دانشگاه صنعتی شریف است که به مدت دو دوره ریاست این دانشگاه را نیز به عهده داشته است.

صالحی در بیست و سوم اسفند ۱۳۷۵ از سوی رئیس جمهور وقت سیدمحمد خاتمی به عنوان نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی منصوب شد و توانست این سمت را به مدت هشت سال یعنی تا سی و یکم مرداد ۱۳۸۴ حفظ کند. امضای پروتکل الحاقی در دوره فعالیت وی در آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت گرفت. پس از استعفای غلامرضا آقازاده از ریاست سازمان انرژی اتمی در تیر ۸۸، رئیس جمهوروقت احمدی نژاد، صالحی را به ریاست این سازمان منصوب کرد. از اقدامات دوران مدیریت صالحی بر وزارت خارجه، برگزاری اجلاس سران جنبش عدم تعهد بود.

● محمدجواد ظریف

محمدجواد ظریف سال ۱۳۳۸ در شهر تهران دیده به جهان گشود. ظریف در سال ۱۳۵۵ با ویزای دانشجویی به آمریکا رفت و ۱۳۶۷ دکترای مطالعات بین المللی خود را از دانشگاه دنور ایالت کلرادو گرفت. او سال های ۵۷ تا ۵۹ مشاور سرکنسولگری ایران در سانفرانسیسکو بود. پس از آن تا سال۶۱ مشاور سیاسی، رایزنی و کارداری نمایندگی ایران در سازمان ملل را تجربه کرده است. ظریف همچنین سال های ۶۷ و ۶۸ مشاور علی اکبر ولایتی، وزیر خارجه وقت بوده است.

وی سال ۶۸ تا ۷۱ سفیر و معاون نماینده دائم نمایندگی در سازمان ملل شد و با پایان ماموریتش در سازمان ملل، ده سال معاونت حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه را به عهده داشت. از ۸۱ تا ۸۶ برای بار دوم به عنوان سفیر ایران مسئولیت نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل را پذیرفت و به نیویورک اعزام شد. ظریف پس از بازگشت تا سال ۸۹ دستیار ارشد وزیر امور خارجه بود. پس از آن به دانشگاه آزاد رفت و معاونت بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی شد.

وی سال ۷۱ رئیس کمیته حقوقی مجمع عمومی چهل و هفتم سازمان ملل متحد در نیویورک بود و سال ۷۲ ریاست کمیته نگارش اجلاس آسیایی حقوق بشر را در بانکوک به عهده داشت. در اجلاس افتتاحیه کنگره حقوق بین الملل ملل متحد در نیویورک رئیس بود. او همچنین ریاست اجلاس و نشست های متعددی مانند کمیته حقوقی مشورتی آسیایی ـ آفریقایی، کمیته سیاسی هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران، نشست کارشناسان ارشد هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران، کمیته کارشناسان اعتمادسازی، کمیته سیاسی دوازدهمین اجلاس سران غیرمتعهدها در دوربان، سمپوزیوم اسلامی گفت وگوی تمدن ها، کمیسیون خلع سلاح ملل متحد، کنفرانس آسیایی نژادپرستی و تبعیض نژادی، کمیته متخصصان گفت وگوی تمدن ها در جده و کمیسیون فرهنگی یونسکو در نیویورک را به عهده داشته است. وی از ۸۲ تا ۸۴ معاون مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود. ظریف سخنگویی هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران در تهران را نیز به عهده داشت.

ظریف با حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در روز چهاردهم مرداد (روز بعد از مراسم تحلیف) به تشریح برنامه های خود و پاسخ به پرسش های نمایندگان کمیسیون مربوط پرداخت. وی در پاسخ به نمایندگان مجلس اظهار کرد: «بنده هرگز گرین کارت نداشته ام، در حالی که ده سال است شرایط دریافت آن را داشته ام. فرزندانم در حالی در ایران زندگی می کنند که می توانستند در ایران نباشند. من هم پس از رجعت به ایران هرگز به آمریکا سفر نداشته ام، در حالی که از سه دانشگاه معتبر آمریکا برای استادی دعوتنامه داشتم. در تمام مراحل کاری ام نظرات مقام معظم رهبری را عملیاتی کردم، حتی اگر نظرم مخالف با نظر آقا بوده است. ما یک پیام جهانی و یک الگوی جهانی برای ملت ها داریم و آمریکا از این پیام و الگو می ترسد. ما باید زبان بین المللی را بدانیم و هدف خود را با کمترین هزینه و بیشترین منافع دنبال کنیم. خودباوری و توانمندی جمهوری اسلامی قادر به برداشتن موانع از سر راه سیاست خارجی است و ضرورت آن فهم مشترک و هم افزایی در حوزه اجراست.»

ظریف دیپلماتی است که به قواعد بازی سیاسی در عرصه بین المللی آگاه است و از همین رو، در نگاه غربی ها او کسی است که در مذاکره سرسخت است، اما می شود با او در مورد مهم ترین مسائل سخن گفت. دنیس راس، دیپلمات و مشاور سابق باراک اوباما در امور خاورمیانه در سال ۲۰۱۱، ظریف را «دیپلماتی نرمخو» و «با حسن نیت» می داند که البته به هیچ وجه برای منافع ملی ایران پا پس نمی کشد یا مثلا برنت اسکوکرافت، مشاور امنیت ملی جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور سابق ایالات متحده هم، ظریف را فردی «معقول» می داند.

وی در دوران ریاست جمهوری روحانی به عنوان وزیر امور خارجه از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت و با گذشت صد روز از شروع به کار کابینه یازدهم، با پیگیری مذاکرات سخت و دشوار با کشورهای ۱+ ۵ موفق به انعقاد توافق نامه ژنو درباره فعالیت های هسته ای ایران شد. از ظریف به عنوان یکی از مشهورترین دیپلمات های ایران یاد می کنند.