همفکری در خانه ما

گزارشی درباره برنامه «خانه ما» شبکه رادیویی تهران

شاید بارها این ضرب‌المثل را شنیده باشید که با یک گل بهار نمی‌شود، به عبارتی شاید در دنیای امروزی که عصر پیشرفت و فناوری است، کار انفرادی پاسخگوی بسیاری از کارها نباشد. اعضای​یک گروه باید با هم‌اندیشی و همگرایی با یکدیگر بهترین نتیجه را کسب کنند؛ چراکه آنچه روند اجرایی برنامه‌ها را سرعت می‌بخشد، علاوه بر دقت نظر، ممارست و پشتکار یک مجموعه، همراهی و همیاری چند تفکر مشترک درباره شیوه اجرایی برنامه‌ها در مجموعه‌ای به نام اتاق فکر است. علاوه بر بهره‌مندی از نبوغ، خلاقیت فردی و گروهی می‌توان به بررسی چگونگی اجرای برنامه، موانع و مشکلات مسیر، کمبودها، نیازها و... از زاویه‌های مختلف نگریست تا بهترین برنامه به مطلوب‌ترین شکل اجرایی شود.

از آنجا که تولید برنامه‌ها در رسانه ملی از اهمیت بسزایی برخوردار است و مخاطبان آن را طیف وسیعی از مردم در سنین مختلف با دغدغه و نیازهای متفاوت تشکیل می‌دهد، ضرورت تشکیل اتاق فکر را نمی‌توان انکار کرد. بیشتر برنامه‌هایی که از شبکه رادیویی تهران تولید و پخش می‌شوند، یک اتاق فکر دارند که آنجا، علاوه بر بررسی موضوعات برنامه‌ها، به بحث و تبادل نظر درخصوص نحوه اجرا، شخصیت‌پردازی، پردازش محتوا و همچنین گروه سنی و جنسیت مخاطبان پرداخته می‌شود تا مهم‌ترین دغدغه‌هایی که در جامعه وجود دارد، مورد بررسی قرار گیرد.دست‌اندرکاران برنامه «خانه ما» طبق برنامه‌ریزی‌ها و تدابیر اتخاذ شده، هر دو هفته یک بار، در اتاق فکر حاضر می‌شوند تا از نظرها، دیدگاه‌ها و طرح‌های یکدیگر بویژه کارشناسان برنامه بهره‌مند شوند.من هم در این دوره از تشکیل اتاق فکر که متشکل از تهیه‌کننده، سردبیر، نویسندگان و روان‌شناس است، همراه می‌شوم.

پروانه طهماسبی، تهیه‌کننده برنامه خانه ما ضمن توضیحاتی درخصوص این برنامه درباره ضرورت تشکیل اتاق فکر می‌گوید: برنامه خانه ما کاری از گروه علم و زندگی شبکه رادیویی تهران است که از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۹ تا ۱۰ و ۳۰ دقیقه در قالب ترکیبی ـ نمایشی روی آنتن می‌رود.

بیشتر موضوع‌های این برنامه حول محور خانواده ـ که رکن اساسی جامعه انسانی است ـ می‌چرخد. از آنجا که نهاد خانواده از اصیل‌ترین و کهن‌ترین بنیادهای اجتماعی است، برنامه خانه ما در راستای فرهنگ‌سازی تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده، موضوعات خود را انتخاب می‌کند. محوریت برنامه همواره حفظ و حراست از کیان فردی و اجتماعی افراد در خانواده‌هاست؛ چراکه معتقدم شرط پویایی و استواری هر خانواده، وجود روابط صحیح و پایدار میان اعضای آن است. تدوین خط‌مشی‌های اجرایی و تبیین راهبردهای مرتبط با کودکان، زنان، جوانان، سالمندان و به تبع آن خانواده یکی از عملکردهای این برنامه است.

در همین خصوص باید گفت قبل از تولید هر برنامه‌ای ‌باید طی زمانی مشخص، عوامـــــل تولید و کارشناسان با حضور در این اتاق فکر طرح‌ها، برنامه‌ها، ایده‌ها و نظرات خود را ارائه کنند.

وی معتقد است، داشتن یک اتاق فکر در راس هرم برنامه‌سازی است، چون باید در تصمیم‌گیری‌های خود فضایی را به دیدگاه‌ها و کارشناسی افراد صاحب‌نظر و خبره اختصاص داد تا از این طریق نه‌فقط به ارتقای محتوای برنامه کمک کرد، بلکه حضور افراد مختلف با تجربه‌های گوناگون از نویسنده، کارشناس، بازیگر و... کمک زیادی به شناسایی دغدغه‌های مختلف افراد ‌می‌کند تا بر این اساس، برنامه‌هایی با موضوع‌های متنوع، جذاب و به‌روز تهیه و پخش شود​ و پاسخگوی نیازها و سلایق گوناگون مخاطبان باشد.‏

طهماسبی با تاکید بر این‌که نقش اتاق فکر در عرصه تصمیم‌گیری‌ها غیرقابل انکار است، توضیح می‌دهد: به نظر من باید در اتاق فکر، مسیر برنامه طی شود و چشم‌انداز اصلی آن مطابق با رویکرد مورد بررسی قرار گیرد. در این جلسات نه‌تنها باید خط‌مشی کلی برای برنامه‌ها تعیین شود، بلکه نحوه و شکل اجرا، فرم و موضوعات، پردازش و شخصیت‌پردازی‌ها و... نیز بررسی شود تا نویسنده در چارچوبی مشخص و تعیین شده گروه، متن را آماده کند.

«تهیه و تولید برنامه بویژه برنامه‌های زنده همواره با مشکلاتی همراه است. از چگونگی اجرای برنامه، موانع و مشکلات، کمبودها و نیازها و... گرفته تا حضور مهمانان در برنامه. از این رو اتاق فکر نقش بی‌بدیلی در کاهش مشکلات ناشی از موارد فوق در تولید یک برنامه ایفا می‌کند» اینها را طهماسبی می‌گوید و ادامه می‌دهد: مهم‌تر این که خلاصه‌ای از کارها در اتاق فکر و در جمع کارشناسان و صاحب نظران مطرح می‌شود و موضوعات از نگاه هر یک از افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت با نظر و رای گروهی نتیجه‌گیری می‌شود. من بر این باور هستم اگر فقط یک فرد به عنوان نویسنده، مجری، برنامه‌ریز و حتی هماهنگی و گوینده بخواهد یک تنه، برنامه هرچند کوچکی را به مرحله اجرا بگذارد، قطعا تفاوت بسیاری در اجرا، نحوه پردازش، نتایج و دستاوردهای پس از اجرا خواهد داشت. زمانی که ما به طرح‌ها و موضوع‌ها از چند زاویه می‌پردازیم، بایدها و نبایدهای آن را مدنظر قرار می‌دهیم و راهکارهایی نیز برای جذب بیشتر مخاطبان و مشارکت آنها طراحی می‌کنیم، در اجرا آسان‌تر و موفق‌تر خواهیم بود.

ساره لشکری، یکی از نویسنده‌های برنامه معتقد است؛ فردی که در این اتاق حضور می‌یابد، نباید با ذهنی انباشته از موضوع‌های مختلف کاری خود یا آنچه به دیگران وعده داده است در این اتاق حضور یابد، زیرا فقط حضور فیزیکی خواهد داشت. تشکیل اتاق فکر با حضور همه عوامل برنامه‌ساز برای برنامه‌ریزی، انتخاب موضوع‌های بکر و دست‌نخورده، ضمن شناسایی بیشتر ظرفیت‌های مختلف نویسندگان، کارشناسان، تهیه‌کننده و سردبیر، زمینه پرهیز از سلیقه‌نگری را در این امر مهم فراهم می‌کند.

وی می‌گوید: به نظر من از ضرورت های تشکیل اتاق فکر می‌توان به نگاه کیفی و محتوای برنامه، پیشبرد کارها و امور به صــــورت اصولی، عملی و ایجاد تعامل میان دست اندرکاران برای جذب بیشتر مخاطب اشاره کرد.

فاطمه خسروپور، نویسنده دیگر برنامه خانه ما نیز می‌افزاید: اعضای اتاق فکر بویژه نویسندگان باید با اطلاعات کافی و مطالعه در هر جلسه حضور یابند و موضوعات مورد توجه مخاطبان، بخصوص مخاطبان هدف را پردازش و موشکافی کنند تا حرف جدیدی برای گفتن داشته باشند و برنامه‌ای متفاوت و جدید روی آنتن ببرند، تا در کنار توجه به وجهه سرگرم‌کنندگی برنامه به جنبه آموزشی و فرهنگسازی نیز بیشتر توجه شود.

وی در ادامه توضیح می‌دهد: برنامه خانه ما به نوعی مباحث جامعه‌شناسی با رویکرد روان‌شناسی در قالب‌های نمایشی ارائه می‌کند. پس از بررسی همه‌جانبه موضوع انتخابی هر برنامه نوشتن آن به نویسنده‌ای سپرده می‌شود که در آن زمینه اطلاعات کافی، علاقه و خود نیز شرایط لازم را داشته باشد. مثلا برای نوشتن شخصیت مادر، به کسی سپرده می‌شود که حس مادری را تجربه کرده است یا به نوعی بیشتر با موضوع ارتباط برقرار می‌کند.

یکی از موضوعات مورد بحث در اتاق فکر، خانواده آسان‌گیر است. ابتدا هر یک تعریفی از خانواده آسان‌گیر ارائه می‌کنند و هر کس با دیدگاه خود یا شاید می‌توان گفت تجربه‌ای که در خانواده خود داشته یا در خانواده دیگری دیده، نظرات خود را مطرح می‌کند. سپس علل و عوامل آسان‌گیر بودن خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد. عواقب، مشکلات، آسیب‌ها، مزایا و معایب یک خانواده آسان‌گیر از جنبه‌های گوناگون مورد کارشناسی اعضای اتاق فکر قرار می‌گیرد و سرانجام به یک جمع‌بندی می‌رسند تا نویسنده با توجه به همه مباحثی که مطرح شده موضوع را شاخ و برگ دهد و شخصیت‌های خود را پردازش کند.

فتاحی، روان شناس برنامه نیز در این اتاق فکر حضور دارد و در کنار تعامل با گروه، موضوع‌های برنامه را از زاویه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد و نظرهای خود را از دیدگاه یک روان‌شناس مطرح می‌کند. آنچه بیشتر در این اتاق فکر مدنظر تهیه‌کننده است، انتخاب شخصیت‌ها و موضوع‌هایی است که دغدغه و مشکل بسیاری از مردم است، یعنی برشی از بیشتر خانواده‌هایی است که با موضوعات درگیر هستند. مثلا در بخش نمایشی فرزندی را انتخاب می‌کنند که در شرایط کنونی تک‌فرزند است یا یک خواهر یا برادر نیز دارد و پدر و مادر او نیز هر دو شاغل هستند. می‌توان گفت تلاش شده شنونده با هر موضوع یا قسمت از برنامه همذات‌پنداری کند. با حضور کارشناسان و مشاوران نیز شنوندگان می‌توانند مهارت‌های لازم را برای اداره زندگی، خانه و خانواده فرا گیرند و زودتر مسائل و مشکلات خود را رفع کنند یا از بروز مشکلات احتمالی در خانه پیشگیری کنند.

بهروز سالمی، یکی دیگر از نویسنده‌ها و بازیگران برنامه خانه ماست. او می‌گوید: وقتی ما در اتاق فکر حضور پیدا می‌کنیم، باعث می‌شود موضوع کاملا باز شود و شنونده ارتباط بیشتری با برنامه برقرار کند. افراد نظرهای متفاوتی دارند. با حضور در این اتاق فکر، ضمن همفکری و همگرایی و هم‌اندیشی سعی می‌کنند جنبه‌های مختلف برنامه را مدنظر قرار دهند تا بازیگر فضایی ترسیم کند که نزدیک به واقعیت باشد یا نویسنده مطلبی را به گونه‌ای پیاده‌سازی کند که با هر شنونده جذب برنامه شود.

به نظر من تشکیل اتاق فکر چه جهت برنامه‌سازی، چه در خانه و خانواده، چه میان دوستان و همکاران، نه تنها سبب ارتباط بیشتر اعضا با یکدیگر می‌شود، بلکه سبب می‌شود ریزبرنامه‌ها، مشکلات و کارها پیش‌بینی و مطابق با آن کارها پیش رود و عملکرد گذشته نیز بازنگری می‌شود. به عبارت دیگر، کارها و برنامه‌ها با سرعت بیشتری پیش می‌رود و اعضا در تعامل با یکدیگر زودتر به نتیجه مطلوب می‌رسند.

اعضای حاضر در جلسه، سیامک ولی‌زاده، خانم دکتر فتاحی، فاطمه خسروپور، ساره لشکری، بهروز سالمی، متین محمدی، مکرمه شوشتری، معصومه سلیمی‌نسب، تکتم نوبخت، نگار نیک‌نامی، میریوسف رضوی، پروانه طهماسبی، حمیرا نجفی و متین محمدی هستند.

مریم کریمی