اقتصاد بحران زده به که می رسد

بررسی گزینه های وزارت خزانه داری

در حالی که هنوز دو ماه تا آغاز به کار رسمی باراک اوباما به عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده زمان باقی است، از هم‌اکنون گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درخصوص وزرا یا به تعبیر بهتر دستیاران او در اداره این کشور آغاز شده است. به دلیل بحران اقتصادی که ایالات متحده با آن دست و پنجه نرم می‌کند، اینکه چه کسی وزیر خزانه‌داری این کشور خواهد شد و سکان یک اقتصاد ۱۵ تریلیون دلاری را در دست خواهد گرفت توجه محافل گوناگون را به خود جلب کرده است. تاکنون گزینه‌هایی همچون وارن بافت، جیسون فورمان، پنی پریتزگر و حتی هنری پاولسون وزیر کنونی خزانه‌داری برای این پست مطرح شده‌اند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به سوابق و نگرش سه فردی که از شانس بیشتری برای در دست گرفتن وزارت خزانه‌داری ایالات متحده برخوردار هستند.

● لری سامرز

لورنس هنری سامرز معروف به لری اکنون اصلی‌ترین گزینه تصدی پست خزانه‌داری آمریکا به حساب می‌آید. سامرز در سال ۱۹۵۴ در پنسیلوانیا متولد شده و دست‌آخر نیز از دانشگاه ایالتی آنجا در رشته اقتصاد فارغ‌التحصیل شد. وی فوق‌لیسانس خود را از دانشکده اقتصاد MIT و مدرک دکترای خود را در سال ۱۹۸۲ از دانشگاه هاروارد اخذ کرد. او که دانش آموخته معتبر‌ترین دانشکده‌های اقتصاد جهان است به اعتقاد رسانه‌های آمریکایی یکی از بهترین گزینه‌ها برای وزارت خزانه‌داری به شمار می‌آید. او در دوران بیل کلینتون نیز این پست را در اختیار داشت و آن دوران را می‌توان بهترین دوران اقتصاد آمریکا در ۲۰ سال اخیر دانست. در این مدت نرخ بیکاری به طور پیوسته کاهش یافته و درآمد ملی با رشد خوبی همراه بود. اما ورود او به عرصه دولت به سال ۱۹۸۲ باز می‌گردد. یعنی زمانی که به عنوان اقتصاددان به حلقه مشاوران اقتصادی رونالد ریگان رئیس‌جمهوری وقت درآمد. به این ترتیب لری سامرز تجربه کار با جمهوریخواهان را نیز در پرونده خود دارد.

سامرز پس از روی کار آمدن دولت بوش در ژانویه ۲۰۰۱ به دانشگاه هاروارد بازگشت و تا سال ۲۰۰۶ به عنوان رئیس دانشگاه فعالیت کرد. وی هم‌اکنون به عنوان استاد اقتصاد در این دانشگاه مشغول به تدریس است. از نظر اندیشه اقتصادی او اقتصاددانی معتقد به کارکرد بازار آزاد است. وی همچنین از طرفداران پروپا قرص جهانی شدن به حساب می‌آید. او در مقاله‌ای که برای روزنامه فایننشال تایمز نوشته اینگونه مطرح کرده است که منابع از طریق جهانی شدن به طور عادلانه‌تری در اختیار تمام ملت‌ها قرار می‌گیرند. اینگونه است که او در زمان بیل کلینتون مقدمات عقد قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی را فراهم آورد. شاید پیمان نفت تنها موضوعی باشد که او و باراک اوباما روی آن اتفاق‌نظر ندارند. سامرز در دوران مبارزات انتخاباتی رهبری تیم مشاوران اقتصادی اوباما را برعهده داشت و یکی از طراحان ایده افزایش مالیات ثروتمندان به حساب می‌آید. همچنین او طرفدار ایده سامان‌دادن مهاجران غیرقانونی به عنوان نیروهای کار قانونی و تبدیل کردن آنها به مالیات‌دهندگان است. خصوصیت او نیز با اندیشه‌های نرم دموکرات‌ها در برابر مهاجران غیرقانونی انطباق دارد. با این وجود انتخاب او برای وال‌استریت چندان دلچسب نخواهد بود. چه آنکه او عقیده دارد دولت در زمان بحران اقتصادی باید از مردم و قدرت خرید آنها حمایت کند و نه شرکت‌های خصوصی. به این ترتیب ممکن است او برای پرداخت وام به شرکت‌های در خطر ورشکستگی وال‌استریت شرایط سخت‌تری را در نظر بگیرد. سامرز در مورد کشورهای در حال توسعه نیز نگاه ویژه‌ای دارد و پیش‌بینی می‌شود در زمان او روابط اقتصادی با کشورهای در حال توسعه جدی‌تر شود. همچنین به نفع مذاکرات تجارت آزاد سازمان تجارت جهانی موسوم به دور دوحه است که این اقتصاددان به عنوان خزانه‌دار آمریکا انتخاب شود.

● تیموتی گیتنر

تیموتی گیتنر ۴۷ ساله که چهار سال پیش به عنوان جوان‌ترین رئیس بانک مرکزی ایالت نیویورک انتخاب شد دومین گزینه مطرح در خصوص به دست گرفتن وزارت خزانه‌داری ایالات متحده است. او نیز تجربه کار با دموکرات‌ها و جمهوریخواهان را دارد. چراکه در دهه ۹۰ و زمان بیل کلینتون به عنوان یکی از معاونان وزارت خزانه‌داری فعالیت می‌کرد. وی کارشناسی اقتصاد خود را از دانشگاه بانکوک در تایلند گرفته و تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه جان هاپکینز ادامه داده است. او در حالی برای پست وزارت خزانه‌داری مطرح شده است که اکنون نیز به عنوان یکی از همکاران هنری پاولسون وزیر خزانه‌داری کنونی در حال بررسی لایه‌های مختلف بحران اقتصادی است. او که در کشورهای شرق آسیا و هند زندگی کرده است مسوولیت بخش شرق دور را در موسسه مطالعاتی هنری کیسینجر برعهده دارد. از این رو می‌توان انتظار داشت با ورود او به وزارت خزانه‌داری گام‌های مثبتی در خصوص حل و فصل مناقشات تجاری چین و آمریکا برداشته شود. گیتنر به دلیل داشتن مسوولیت شعبه بانک مرکزی در ایالت نیویورک، بیش از هرکس دیگر با بحران اقتصادی از نزدیک روبه‌رو است. او در یکی از سخنرانی‌های اخیر خود گفت: اگر همه اخبار سقوط شاخص‌های سهام را می‌شنوند، من از پنجره دفتر کارم هر روز چهره‌های عصبی معامله‌گران وال‌استریت را مشاهده می‌کنم. گیتنر یکی از طرفداران اقدام سریع دولت در حمایت از شرکت‌های در خطر ورشکستگی است. وی همچنین از حامیان ایده شفافیت هر چه بیشتر در معاملات سهام است و اعتقاد دارد که بحران کنونی نه به دلیل ناکارآمدی بازارها بلکه به دلیل غیرشفاف بودن عملکرد شرکت‌ها و بورس‌بازان به وجود آمده است. در خصوص جهانی شدن و مقوله تجارت آزاد که از ابهامات اقتصادی پس از روی کار آمدن باراک اوباما به حساب می‌آیند، سند مکتوبی از تیموتی گیتنر موجود نیست اما زمانی که در وزارت خزانه‌داری فعالیت می‌کرد تلاش‌های گسترده‌ای را برای اختصاص کمک‌های مالی به کشورهای در حال توسعه همچون برزیل و کره‌جنوبی انجام داد. گیتنر همچنین مدافع افزایش برنامه‌های بانک جهانی در کشورهای در حال توسعه است.

● پل واکر

پل واکر در دهه هفتم عمر خود بار دیگر در آستانه ورود به دستگاه دولت قرار گرفته است. این اقتصاددان آمریکایی در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ میلادی و پیش از آلن گرینسپن ریاست بانک مرکزی ایالات متحده را برعهده داشت. در میان نام‌های مورد اشاره برای ورود به خزانه‌داری ایالات متحده، پل واکر بیش از هر فرد دیگری به اقتصاد بازار اعتقاد دارد. پل واکر یکی از جدی‌ترین مخالفان طرح نجات ۷۰۰ میلیارد دلاری جورج بوش بوده است و همین مخالفت ممکن است شانس او را برای رسیدن به این پست کم کند. چراکه اصلی‌ترین ماموریت وزیر خزانه‌داری باراک اوباما اجرای طرح نجات اقتصادی خواهد بود و اوست که باید ۷۰۰ میلیارد دلار را بین شرکت‌های در خطر ورشکستگی تقسیم کند. به عقیده او این حمایت گسترده دولتی عملا فرصت رقابت را میان بانک‌ها از بین برده و باعث بی‌تفاوتی آنها خواهد شد. وی همچنین از منتقدان سیاست‌های آلن گرینسپن در سال‌های پایانی حضورش در فدرال رزرو به شمار می‌آید. به عقیده او افزایش نرخ بهره در آن زمان بانک‌ها را به اشتباه انداخت و طمع آنها را برای کسب سود بیشتر در شرایط نرخ بهره بالا برنگیخت.

این مسئله موجب شد تا آنها بدون سنجش درست بازار و در شرایطی که سیگنال‌های اشتباه از بازار مسکن دریافت می‌کردند اقدام به پرداخت هر چه بیشتر وام‌های اعتباری به افراد کنند. این کار دست آخر به ورشکستگی بانک‌ها و موسسات مالی- اعتباری منجر شد. پل واکر یکی از فعالان مبارزه علیه پولشویی است و مقالات بسیاری در این خصوص دارد. پیش‌بینی می‌شود مبارزه با پولشویی در صورت رسیدن او به مقام وزارت، به یکی از برنامه‌های اصلی وزارت خزانه‌داری آمریکا تبدیل شود. پل واکر همچنین در سال ۲۰۰۴ از سوی سازمان ملل متحد مامور بررسی چگونگی اجرای برنامه نفت در برابر غذا در عراق شد. پیش‌بینی می‌شود بازارها به انتصاب پل واکر به سمت وزیر خزانه‌داری واکنش مثبتی نشان ندهند چراکه فعالان بازار سهام اکنون به دنبال فردی هستند که بیشترین کمک را به احیای بازارها بکند و این کار در مقطع کنونی از دید آنها با تزریق نقدینگی انجام شدنی است. هر چند اقتصاددانانی همچون پل واکر عقیده دارند که این مسکن‌ها نمی‌توانند اثر بلندمدت داشته باشند و در آینده شرکت‌ها از این اقدامات و حضور دولت زیان خواهند دید. پل واکر چندی قبل در سخنرانی خود وزارت خزانه‌داری و بانک مرکزی آمریکا را متهم کرد که با اینگونه اقدامات حمایتی در پی افزایش دامنه اقتدار خود در حوزه اقتصاد هستند. او همچنین از مدافعان قراردادهای تجارت آزاد به حساب می‌آید.