کهکشان راه شیری

خورشید به همراه دویست تا بیش از چهارصد میلیارد ستاره دیگر ، مقدار بسیار فراوانی ماده میان ستاره ای و گرد و غبار ، تعداد زیادی سحابی و مقدار قابل توجهی ماده تاریک ، ساختار بسیار …

خورشید به همراه دویست تا بیش از چهارصد میلیارد ستاره دیگر ، مقدار بسیار فراوانی ماده میان ستاره ای و گرد و غبار ، تعداد زیادی سحابی و مقدار قابل توجهی ماده تاریک ، ساختار بسیار بزرگی را ستارگان بستگی به ستاره های با حجم بسیار کم دارد که تعدادشان بسیار زیاد است . پراکندگی ستاره ها در این کهکشان جوری است که شبیه به سنگ آسیایی بزرگ با بازوهای پیچیده به دورش را می ماند.

قطر صفحه مرکزی یا قرص آن یکصد هزار سال نوری است و شعاع آن تا جایی است که دیگر هیچ ستاره ای وجود ندارد. بیشینه ضخامت آن را نیز از ده تا پانزده هزار سال نوری برآورد کرده اند . آن سوی صفحه مرکزی ، صفحه ضخیم تر گازی است . بررسی های تازه نشان می دهد که صفحه گازی راه شیری دوازده هزار سال نوری ضخامت دارد. در فاصله بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار سال نوری از خورشید ، مرکز کهکشان وجود دارد که آنجا یک سیاه چاله بسیار پرجرم و خوشه های ستاره ای زیادی وجود دارد .

با بررسی ۲۸ ستاره که در نزدیکی مرکز کهکشان قرار دارد ، گمان می رود که این سیاه چاله جرمی حدود چهارمیلیون برابر جرم خورشید داشته باشد . دانشمندان با بررسی طول موج های رادیویی اجرام کهکشان راه شیری ، جرم آن را در گستره پانزده هزار پارسکی از مرکز کهکشان ، در حدود بیست میلیارد برابر جرم خورشید محاسبه کرده اند . اما پیرامون راه شیری کمربندی نقره ای فام وجود که به آن ها هاله تاریک گفته می شود . برخی مواد سازنده آن را از ماده تاریک و ذرات ریز اتمی می دانند. در نتیجه گیری های تازه تر و با در نظر گرفتن جرم هاله تاریک ، جرم کهکشان راه شیری را تا عدد بسیار بزرگ و شگفت آور ۷۵۰ میلیارد برابر جرم منظومه خورشیدی محاسبه کرده اند. کهکشان آندرومدا ، همسایه دیگر راه شیری و نیز عضو خوشه کهکشانی ما، ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد برابر جرم خورشید جرم دارد .

خورشید و مجموعه سیارگان پیرامونش ، جایگاه بسیار ناچیزی را در پهنه راه شیری اشغال کرده اند. اگر قطر کهکشان راه شیری را به ده متر کاهش دهیم ، قطر منظومه خورشیدی تنها یک دهم میلی متر خواهد بود. خورشید در فاصله بین ۲۴ هزار تا ۲۸ هزار سال نوری از مرکز کهکشان و در یکی از بازوها و خیلی نزدیک به صفحه استوای کهکشانی قرار دارد.

کهکشان راه شیری دارای حرکت چرخشی به دور خود است . سرعت این چرخش ۲۶۰ کیلومتر بر ثانیه است . خورشید و سیاره های زیر قدرت گرانش آن نیز همراه با توده کهکشان ، حرکتی تناوبی را می گذرانند. دوره تناوب یک دور چرخش کامل خورشید به دور کهکشان راه شیری برابر ۲۲۴ تا ۲۵۰ میلیون سال است که به آن سال کهکشانی می گویند . سرعت چرخش منظومه خورشیدی به دور مرکز در حدود ۲۲۰ کیلومتر بر ثانیه است . همچنین خورشید در هر بار گردش به دور مرکز کهکشان ، هفت مرتبه هم حرکت بالا و پایین نسبت به صفحه مرکزی انجام می دهد. کهکشان آندرومدا و کهکشان راه شیری در همسایگی و در یک سازگان دوتایی قرار دارند که آن نیز بخشی از اَبَرخوشه دوشیزه است . کهکشان آندرومدا با سرعت ۱۰۰ تا ۱۴۰ کیلومتر در ثانیه به راه شیری نزدیک می شود. سه تا چهار میلیارد سال دیگر آنهابا یکدیگر برخورد خواهند کرد. برخی دانشمندان باور دارند که این دو کهکشان پس از رسیدن به هم ، در همدیگر آمیخته شده و کهکشانی بیضی را خواهند ساخت.

نزدیک ترین کهکشان به راه شیری ، ابر بزرگ ماژلانی نام دارد که در فاصله یکصد و پنجاه هزار تا یکصد و هفتاد هزار سال نوری از ما قرار دارد. ابر کوچک ماژلانی نیز در فاصله یکصد و نود هزار سال نوری از ما قرار گرفته است و هر دو از گونه کهکشان های نامنظم هستند. ستاره شناسان آنها را ماه های کهکشان ما به حساب می آورند . حرکت آنها برگرد کهکشان راه شیری بسیار آهسته است و پانصد میلیون سال طول می کشد تا یک بار به دور راه شیری بچرخند.

منبع: ماهنامه دانشمند ۵۶۵