صنعتی به نام فرمول یک

پول گراندپری ها از کجا می آید

«فرمول یک» اینک ده‌ها سرمایه‌گذار و اسپانسرهایی غیرقابل شمارش دارد و مظهر پولسازی است و از هر گوشه آن دلار و منفعت می‌بارد، هر چند به همان تناسب مسائل پشت پرده و برخی روابط مافیایی در آن زیاد است، اما اگر به دنبال زمان شروع بهره‌های بزرگ مالی در این رقابت‌ها باشیم و سر منشأ آن و فرد شروع‌کننده این راه تجاری بزرگ را بشناسیم باید به گذشته دورتر و اوایل دهه ۷۰ سفر کنیم و به برنی اکلستون بنگریم.

مردی که ابتدا «برابهام»‌ یکی از تیم‌های موفق و بزرگ فرمول یک را در سال ۱۹۷۱ خریداری کرد و سپس وارد هیات رئیسه تشکیلات فرمول یک شد و آن گاه در سال ۱۹۷۸ به ریاست این سازمان ارتقا یافت. تا آن زمان رسم بود که مدیران و مالکان پیست‌های محل برگزاری مسابقات فرمول یک طراح و مجری روند تقسیم درآمدهای رقابت‌ها باشند و‌ آنها رأسا با تیم‌ها و راننده‌ها گفت‌وگو و در این زمینه تفاهم می‌کردند، ولی با آمدن اکلستون اوضاع عوض شد و وی بازی را از دست مدیران فوق در آورد و درآمدها و مدیریت و تقسیم آن را به خود تیم‌ها و به واقع به نهاد تحت ریاست خود انتقال داد. طبق قواعد او که مدیران پیست‌های مشهور اتومبیلرانی مجبور به پذیرش و اجرای آن شدند،‌ حق تبلیغات کنار زمین که یک منبع بزرگ کسب درآمد بود به سازمان فرمول یک منتقل شد و فقط درصدی از آن به مالکان پیست‌ها داده می‌شد. او در شکل‌گیری و قدرت گرفتن «اتحادیه تیم‌های فرمول یک» که با نام اختصاری Foca شناخته و نامیده می‌شد رل مهمی را بازی کرد و هر چند سال ۱۹۷۹ سازمان تازه‌ای با نام فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های ماشینی (FISA) که با فدراسیون بین‌المللی اتومبیلرانی (FIA) فرق داشت ایجاد شد و با طراحی رئیس جاه‌طلب و فرانسوی‌اش به نام ژان ماری بالستره برسر پول با Foca به ستیز پرداخت، اما به نظر می‌رسید در هر جنگی اکلستون دست پیش داشت و راه خود را می‌رفت. جنگ‌های Fisa و Foca حتی به چگونگی قواعد فنی برگزاری مسابقات فرمول یک نیز مربوط می‌شد و بحث ظرفیت و توان موتورهای مسابقه‌ای نیز از مباحث اصلی جاری بین گروه اکلستون و باند بالستره بود. دعوای دو طرف سرانجام به تفاهم‌نامه موسوم به کنکورد در سال ۱۹۸۷ منجر شد که طی آن Fisa پذیرفت حق پخش تلویزیونی این مسابقات را بـه Foca بسپرد و از آن پس سرازیر شدن پول به دامان فرمول یکی‌ها بیشتر و وسیع‌تر شد و آنان تبدیل به ماشین پولسازی و ثروت‌اندوزی‌ای شدند که سال‌هاست می‌بینیم.

سپس مکس موزلی به عنوان رئیس فدراسیون بین‌المللی اتومبیلرانی (FIA) هم وارد این جنگ قدرت شد، اما او همسو با فرمول یکی‌ها بود و بازوی قدرتمندی برای آنان بود و تقریبا مشابه با اکلستون اقدام و عمل می‌کرد. نسخه‌های دوم و سوم قـراردادهای کنکورد در سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۷ امضاء و اجرا شد، ولی امروز اثری از آن نیست زیرا Fisa دیگر در صحنه حضور ندارد و هیچ نهادی نمی‌تواند با اتحادیه فرمول یک و FIA بر سر اداره این مسابقات رقابت و چالش کند و اگر پولی هست (که البته زیاد هم هست!) با مدیریت همین نهادها تقسیم می‌شود.

می‌توان تا حدی توضیح داد که پول گراندپری‌های اتومبیلرانی از کجا می‌آید، اما این که چطور این چرخه در درازمدت تبدیل به صنعتی بزرگ با نامی شد که می‌شناسیم، مساله دومی است که حتی اکلستون به عنوان کلیددار رازهای فرمول یک حاضر به تشریح دقیق آن نیست. فقط محرز است که در آستانه سال ۲۰۱۳ حدود ۸۰ سازمان تجاری و صاحبان کالاها از پپسی گرفته تا مسترکارد و حتی شرکت‌های بزرگ هواپیمایی‌ با فرمول یک همکاری تجاری می‌کنند و آخرین برآورد نشریه معتبر اقتصادی فورچون این است که سال ۲۰۱۱ گردش مالی در فرمول یک به رقم ۳‌/‌۴ میلیارد دلار رسید که حتی بالاتر از واگذاری امتیاز شرکت بزرگ فیلمسازی جورج لوکاس مشهور به والت دیسنی در اواسط نوامبر ۲۰۱۲ بوده است و تصور کارشناسان این است که سود خالص مالی فصل تازه پایان یافته ۲۰۱۲ فرمول یک از ۵‌/‌۴ میلیارد دلار هم بیشتر باشد.