الگویی از سیاست موازنه منفی در رویکرد سیاست خارجی دولت نهم تهران

شاخصه سیاست خارجی دولت نهم آرمانگرایی است این رویکرد ناشی از تجربه یی است که نظام جمهوری اسلامی در گذر از فراز و نشیبهای حاصل از رویکرد دولتهای گذشته پیشه کرده است

شاخصه سیاست خارجی دولت نهم آرمانگرایی است. این رویکرد ناشی از تجربه‌یی است که نظام جمهوری اسلامی در گذر از فراز و نشیبهای حاصل از رویکرد دولتهای گذشته پیشه کرده است.

در واقع دولت نهم سیاست خارجی خود را در استمرار سیاست داخلی‌اش که بر محور بازگشت به اصول و ارزشهای انقلابی و عدالت محورانه قرار گرفته تعریف و تبیین کرده است.

از این رو بلافاصله پس از استقرار دولت نهم رییس جمهوری احمدی نژاد به ارایه تصویری از سیاست خارجی دولتش پرداخت که در آن نگاه مردم و کسب پشتیبانی از افکار عمومی جهان بیش از دولتهایی که بدلیل موقعیتهایشان قادر به دفاع از حقوق اساسی ملتها نیستند، برجسته بود.

استقرار دولت نهم همراه بود با چند اتفاق مهم در سطح منطقه و جامعه بین‌الملل که با وجود پراکندگی در گستره بین‌المللی از یک هارمونی مشترک پیروی می‌کرد.

در واقع روی کار آمدن دولت نهم موازی بود با جریانی از نگاه عدالت محور و مخالف با هژمونی لیبرالیسم در جهان در حال توسعه که نمودهای آن را می‌شد در نتایج انتخابات کشورهای آمریکای لاتین ، برخی کشورهای اروپای شرقی، بالکان و سرانجام خاورمیانه مشاهده کرد.

به این ترتیب اگر تا پیش از استقرار دولت نهم، این اتفاق بعنوان یک استثناء در منطقه و شاید جامعه بین‌الملل تفسیر می‌شد اما نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در منطقه‌ای از جهان که بعنوان حیات خلوت آمریکا محسوب می‌شود یعنی آمریکای لاتین بگونه‌ای شد که دیگر بار هژمونی آمریکایی لیبرالیسم را به چالش می‌خواند.

جالب اینکه این روند نه تنها طی دو سال پس از استقرار دولت نهم در ایران متوقف نشد بلکه به تقریب در مناطقی رخ داد که واشنگتن می‌توانست مدعی نظارت و مدیریت مستقیم بر اقتصاد و فرهنگ و در نهایت سیاست این کشورها باشد.

ونزوئلا، بولیوی، السالوادور، نیکاراگوا و حتی مکزیک حالا شاهد پیروزی گرایشهایی در انتخابات ریاست جمهوری و یا پارلمانی بودند که بطور مشخص سیاستهای لیبرالی آمریکا را به چالش می‌خواندند.

همچنین در منطقه خاورمیانه حزب‌الله توانست در جنگ ‪ ۳۳‬روزه با رژیم اسراییل، بدعتی را در تجربه جنگهای اعراب و اسراییل پدید آورد که در آن نه تنها طرف عربی بازنده جنگ نبود بلکه این بار نه یک دولت عربی که یک جنبش سیاسی - اجتماعی توانسته بود با مقاومتی بی‌بدیل بزرگترین ارتش منطقه را به تسلیم وادارد.

پیروزی مقاومت حزب الله در جنگ ‪ ۳۳‬روزه این باور را میان مردم منطقه و بالتبع جامعه جهانی تحکیم بخشید که اصولا قدرت امپراتوری آمریکا و متحدانش خیلی از نظریه "طبل توخالی " فاصله ندارد.

علاوه بر جنگ ‪ ۳۳‬روزه که با سربلندی بزرگترین نیروی مقاومت در رویارویی با هژمونی آمریکا همراه بود پیروزی انتخاباتی حماس و استقرار این جنبش در قوای مجریه و مقننه فلسطین، توانست چشم‌انداز تازه‌تری را مقابل دیدگان مردد مردم منطقه و جهان پدید آورد.

این چشم‌انداز حتی ناظران همسو با واشنگتن را نیز دچارشوک کرد زیرا بر خلاف تصور آنان نه تنها گرایش غالب افکار عمومی در منطقه همسو با آمریکا نیست بلکه هر اقدام معارض با هژمونی آمریکا با اقبال عمومی روبرو می‌شود.

در این حال سرخوردگیها از استقرار امنیت در عراق و ناتوانی ارتش آمریکا در مقابله با مقاومتهایی که همه آنها ناشی از عملکرد القاعده در این کشور نیست، سبب شد تا بار دیگر ضمن به چالش کشیده شدن سیاستهای افراطی واشنگتن در دوره حکومت آمریکا و متحدان غربی‌اش، گرایش انتقادی به این سیاستها که دولت نهم مدعی ان بود، هر چه بیشتر نزد افکار عمومی منطقه و جهان برجسته شود.

دولت نهم اگرچه برخاسته از درکی بود که مردم ایران در تجربیات سالهای اخیر داشته‌اند اما در این حال نوعی اتفاق طبیعی حاصل فرآیندی بود که هژمونی آمریکایی در سالهای پس از جنگ سرد و تحولات منطقه خلیج فارس سبب شده بود. همچنین است سرخوردگیهایی که به تقریب در اقصی نقاط جهان از سیاستهای لیبرالی آمریکایی بر مردم آن مناطق وارد آمده بود.

دولت نهم با اتخاذ رویکرد آرمانی - عدالت محور در دیپلماسی خارجی خود کوشید آن را همسو با درکی کند که اکنون افکار عمومی جهان به نتایج سیاستهای هژمونیک ایالات متحده یافته‌اند. از این رو اگرچه واشنگتن به همراه متحدانش تلاش کرد دولت نهم را با انواع سیاستهای تخریبی - روانی مورد حمله و فرسایش قرار دهد ولی وجود درک مشترک در نتایج سیاستهای منطقه‌ای و جهانی آمریکا نزد افکار عمومی جهان مانع تاثیرپذیری دولت نهم از دشمنیهای آمریکا در عرصه دیپلماتیک شد.

علاوه بر این رییس جمهوری احمدی نژاد با دو بار حضور در سازمان ملل متحد و ایراد سخنرانی در مجمع عمومی این نهاد بین‌المللی آنگونه سخن گفت که بسیاری از سرخوردگان جامعه بین‌الملل از سیاستهای آمریکا خواستار شنیدن ان بودند.

بهرحال رویکرد سیاست خارجی دولت نهم بیگانه با باور شکل گرفته در افکار عمومی جهان نبود بویژه که اصولگرایی دول نهم در دفاع از حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز، حمایت از اراده ملتها برای داشتن دولت و کشوری مستقل و رها از فشارهای بیگانگان و سرانجام موازنه منفی در سیاست خارجی موجب ایجاد الگویی تازه از سیاست خارجی بود که بسیاری از کشورها پس از پایان جنگ سرد و استیلای هژمونی آمریکا بر فرهنگ سیاسی - اقتصادی جهان این تز قدیمی را فراموش کرده یا در بایگانی ذهن خود قرار داده بودند.

مهمترین ویژگی دولت نهم ارایه الگویی تازه از موازنه منفی در سیاست خارجی است که گذشت دو سال از استقرار آن، بسیاری از مردم جهان و منطقه را با این رویکرد همسو کرده است.