آنـهـا ۴۰ میـلـیـون نـفـرنــد

اپی لپسی, از شایع ترین بیماری های مغزی است که مطابق با آمار سازمان بهداشت جهانی WHO حدود ۴۰ میلیون نفر در جهان از آن رنج می برند

اپی‌لپسی، از شایع‌ترین بیماری‌های مغزی است که مطابق با آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) حدود ۴۰ میلیون نفر در جهان از آن رنج می‌برند...

تقریبا۸۰ درصد بیماران دچار اپی‌لپسی در کشورهایی هستند که امکانات تشخیصی و درمانی پیشرفته در اختیار ندارند و در نتیجه ۹۰ درصد بیماران در این مناطق تحت درمان موثر قرار نمی‌گیرند.

در همه جای دنیا شیوع اپی‌لپسی تقریبا یک درصد است و در کشورهای جهان سوم و بعضی مناطق که ما نیز جزوشان هستیم. به طور کلی در ایران در کودکان اپی‌لپسی بیشتر داشته‌ایم و این به دلیل نابسامانی‌های زایمان و لااقل در غیر مراکز شهرها و استان‌های بزرگ نداشتن برنامه صحیح توجه به زنان باردار و مسایل آن دوران بوده یا زایمان‌هایی در شرایط غیر ایده‌آل انجام شده و گاهی باعث صدمه به سر نوزاد شده که آن صدمه به سر بعدها مشکل‌زا و سبب ایجاد اپی‌لپسی شده است.

برای درمان اپی‌لپسی باید کارهای زیر را انجام داد:

۱) تشخیص باید قطعی باشد.

۲) وقتی تشخیص اپی‌لپسی داده شد، تصمیم به درمان گرفته شود. گاهی لازم نیست یک فرد را درمان کنیم چون ممکن است اپی‌لپسی تشخیصی خفیف باشد و حالت گذرایی داشته باشد و به بیهوشی منجر نشود.

۳) انتخاب داروی مناسب که با کمترین مقدار اپی‌لپسی را کنترل کند. به طور معمول بعضی داروها را برای بعضی از گروه‌های سنی انتخاب نمی‌کنند.

۴) مقدار کافی دارو نیز مهم است. به همه افراد به یک مقدار دارو داده نمی‌شود و باید مقدار دارو را تنظیم کنیم.

۵) مطمئن شدن از این مساله که بیمار داروهایش را مصرف می‌کند، تعداد زیادی از افراد دارو را دریافت می‌کنند ولی استفاده نمی‌کنند یا دارو را صحیح مصرف نمی‌کنند.

۶) مدت زمان مصرف دارو باید مشخص شود.

۷) اگر بیمار به درمان دارویی پاسخ مثبت ندهد، در موارد خاص احتیاج به جراحی است. ۹۰ درصد افراد با درمان دارویی اپی‌لپسی‌شان کنترل می‌شود.

کار اشتباهی که افراد درباره کسانی که دچار حمله اپی‌لپسی شده‌اند، انجام می‌دهند این است که قاشق لای دندان این افراد قرار می‌دهند و گاهی اوقات حتی در اثر این کار اشتباه، دندان‌های این افراد شکسته است. این نارسایی اکسیژن‌رسانی مغز که باعث کلید شدن فک می‌شود، بعد از مدتی رفع می‌شود و یک تشنج به هیچ‌وجه خطرناک نیست، بیش از چند دقیقه طول نمی‌کشد و فرد خود به خود از آن حالت بیرون می‌آید. تنها کاری که در آن لحظات برای این افراد باید انجام داد، این است که اگر در آن لحظات نزدیک محل خطرناکی قرار گرفته باید مراقب آنها بود تا اتفاقی برای‌شان نیفتد البته حملات اپی‌لپسی لحظه‌ای، یک مساله موقتی است و رفع می‌شود و جای نگرانی ندارد و درمان‌پذیر است.

در حال حاضر داروهای بیماران اپی‌لپسی بهتر شده و داروهای جدیدی به بازار آمده که عوارض دارویی کمتری دارند و در کل امکانات دارویی‌مان بهتر شده و حداقل ۴ تا ۵ داروی جدید برای درمان عرضه شده که البته این داروهای جدید، داروهای قدیمی را منسوخ نکرده است. پیشرفت بعدی در زمینه جراحی، برای گروه معدودی است که پیش از این به عنوان درمان ناپذیر شناخته می‌شدند و با درمان‌های جدید از جمله با استفاده از الکترود، محلی را که تظاهرات الکترونیک از آنجا ناشی می‌شود به طور دقیق مشخص می‌کنیم و در شرایط خاصی در مراکز پیشرفته برای این افراد الکترود گذاشته می‌شود.

باورهای غلط درباره این بیماری زیاد است. یکی از باورهای غلط راجع به اپی‌لپسی این است که علاج‌شدنی نیست، در صورتی که بیشتر افراد بدون دارو نیز درمان می‌شوند. از باورهای غلط دیگر این است که این افراد نمی‌توانند ازدواج کنند یا نمی‌توانند بچه‌دار شوند که این گونه نیست.

شاید دانستن این نکته که شخصیت‌های مهم علمی ادبی و هنری بسیاری بودند که اپی‌لپسی داشتند حس ناخوشایند مبتلا بودن به این بیماری را بکاهد. اپی‌لپسی، از قدیمی‌ترین بیماری‌هایی است که بشر آن را شناخته است. برخی معتقدند که در تمدن قدیم به خصوص در بین‌النهرین و بابل این بیماری به‌طور کامل شناخته شده بوده است. بقراط اولین کسی است که بیماری را شرح داده و عامل آن را اختلالی در مغز دانسته است.

از ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، ارتباط میان آسیب و ضربات وارده به یک طرف سر و احتمال فعالیت تشنجی که حرکات طرف مقابل بدن را درگیر می‌کرد، شناخته شده بود. با وجود این، عقاید عجیبی درباره بیماری اپی‌لپسی وجود داشته است. بعضی از مردم معتقد بودند که اپی‌لپسی بیماری خدایان است و آن را مقدس می‌دانستند. برخی نیز بر این باور بودند که عامل این بیماری، ارواح خبیثه هستند که وجود این افراد را تسخیر می‌کنند.

در طول تاریخ، شخصیت‌های مهم علمی، هنری و ادبی بسیاری بودند که از اپی‌لپسی رنج می‌بردند ولی باید بدانیم که پیش از تجزیه و تحلیل پیشرفته این بیماری در سال ۱۸۶۰، هر حالتی که همراه با از دست دادن هوشیاری بود، از قبیل سنکوپ، هیستری و تشنج روانی نیز اپی‌لپسی نام‌گذاری می‌شد.

دکتر جمشید لطفی

متخصص مغز و اعصاب

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران