دروازه ای برای رفتن به تاریخ

دروازه شاهی یزد هزار ساله است

روزگاری نه‌چندان دور هنوز شهرها و روستاهای بزرگ حصار و دروازه و برج و بارو داشتند. دروازه‌هایی که هر مسافری ناگزیر بود از طریق آنها وارد شهر شود و این موضوع کنترل ورود و خروج افراد را به شهر برای حاکمان آسان می‌کرد. دیوارهای شهر در حکم محافظی بود در برابر تهاجم دشمن و معمولا به‌وسیله یک خندق احاطه می‌شد. در حدود صد سال پیش و اواخر دوره قاجار، دیواره‌ها و حصار شهرها برچیده شد و تنها یاد و نام آنها باقی ماند. در بسیاری از شهر‌ها اما برخی از این دروازه‌ها حفظ شد و امروز با دیدن این آثار باقی مانده می‌توان به اندازه شهر‌ها در روزگار گذشته پی برد.

شهر یزد در میانه کویر مرکزی ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود و در روزگار گذشته به وسیله دیواره‌ها و دروازه‌هایی مستحکم، محافظت می‌شد. امروزه هنوز در بخش‌هایی از شهر یزد بقایای این دیواره و دروازه‌ها وجود دارد که خود یکی از دیدنی‌های این شهر تاریخی به شمار می‌رود. شاید باور این نکته دشوار باشد که قدیمی‌ترین دروازه باقی مانده درشهر یزد حدود هزار سال پیش ساخته شده است. این دروازه قدیمی به دروازه شاهی معروف است. در حقیقت دروازه شاهی قسمتی از بقایای برج و باروی شهر قدیم یزد است که اصل بنا سال ۴۳۲ هجری قمری احداث شده است اما در جریان وقوع سیلی در قرن هفتم هجری قمری بخش‌هایی از آن از جمله این دروازه ویران گشته که دوباره ساخته می‌شود.

در حال حاضر بقایای این دروازه در داخل شهر و بافت تاریخی آن در خیابان سید گل سرخ محله دروازه شاهی و جنب پارک شبنم واقع شده است. گویا در گذشته نه چندان دور در آهنی آن نیز پابرجا بوده که به سرقت می‌رود.متاسفانه آنچه امروزه از این دروازه باقی مانده، چند قطعه دیوار خشتی به صورت جدا از هم است که در وضع بسیار بدی به سر می‌برد. ارتفاع تقریبی این دیواره‌ها حدودا ۵‌/‌۳ متر است که دچار فرسایش و ریختگی شده است.

براساس مطالب کتاب یادگار نوشته محمدحسین نجفی و محمد حسن ملک ثابت، قدیمی‌ترین اطلاعاتی که درخصوص حصار یزد در دست است دلالت بر این دارد که حصار گرد شهر، توسط ابویعقوب اسحاق دیلمی و ابومسعود بدربهشتی و ابوجعفر (کیانسر) و ابو یوسف، چهار سرهنگ از اعضای حکومت امیرعضدالدین علاالدوله ابوجعفر کاکویه سال۴۳۲ ساخته شد. نکته دیگری که از تاریخ یزد در باب آن حصار ذکر شده وجود ۴ دروازه‌ای است که برای یزد ساخته شده و به نام‌های دروازه کوشک نو، دروازه مهریگرد (مهریز) و دروازه کیا (حظیره) از آنها یا د شده است. سال ۶۷۳ سیل بسیار عظیمیدر یزد جاری شد و قسمت‌های زیادی از شهر از جمله قسمتی از حصار را خراب کرد. چون اتابک یوسف شاه بن طغان (طغی شاه) به سلطنت یزد رسید (۶۵۸ تا ۷۱۴) به مرمت حصار ویران شده پرداخت و آن را باز سازی کرد.

امروزه از آن دیواره بزرگ و برج و باروهای یاد شده که به استناد عهد جامع جعفری ۹۰ برج بود و هر برج ۲۰ مستحفظ داشت هنوز بخش‌هایی باقی مانده که دیدن آن می‌تواند بازگوکننده شکوه و عظمت این دیوار در زمان رونق و آبادانی شهر باشد. اگر به شهر یزد سفر کردید می‌توانید بخش‌هایی از این برج و بارو را ببینید.

۱ـ قسمتی از دیوار و برج‌های محله لب خندق ۲ـ قسمتی از برج‌ها و حصار مقابل سید گل سرخ ۳ـ قسمتی از دیوار و برج و دروازه مهریز که در اول بازار‌های خان و افشار و صدری قرار دارد. ۴ـ دیوار و برج‌های دروازه شاهی ۵ ـ دیوار و برج‌های شازده فاضل ۶ ـ قسمتی از دیوار حصار و برج نزدیک باغ گندم ۷ـ دیوار برج‌های حدود فهادان و مال امیر (مالمیر) ۸ ـ دیوار و برج‌های واقع در خیابان فرمانداری

نیروانا حسینی