نگاهی به هولوكاست در روسیه و وضعیت یهودیان در این كشور

واژه لاتینی هولوكاست كه وارد زبانهای دیگر ازجمله فرانسه و انگلیسی شده است, به معنی نابودی بوسیله آتش است

واژه "هولوكاست" در زبان اسراییل كهن برای قربانی مذهبی به‌كار می‌رفت كه طی مراسمی، حیوانی بطور كامل با آتش سوزانده می‌شد. این واژه از بیش از ‪ ۵۰‬سال پیش برای بیان " نابودی یهودیان به دست نازیها در آلمان در سالهای ‪ ۱۹۳۹‬تا ‪ ۱۹۴۵‬میلادی" بكارمی‌رود. اما لغت "هولوكاست" پس از تولید یك فیلم هالیوودی با همین نام از شهرت جهانی برخوردار شد.

در روسیه و زمان حكومت شوروی سابق،این واژه بصورت گسترده مورد استفاده نبود و برای اشاره به آن پدیده، از واژه "ژنوساید" (نسل كشی) استفاده می‌شد.

بعد از فروپاشی شوروی

پس از فروپاشی شوروی در سال ‪ ،۱۹۹۱‬وضعیت درباره این موضوع كاملا دگرگون شد. یهودیان روسیه با گرفتن نقشی فعال در برقراری نظام ضدكمونیستی و سرمایه‌داری در این كشور ، مواضع مستحكمی را در میان قشر حاكم و حتی طبقه روشنفكر و با نفوذ جامعه اشغال كردند. از آن زمان تبلیغ و ترویج واژه "هولوكاست" و بزرگنمایی قتل عام اسیران به دست نازیها در سالهای جنگ جهانی دوم در رسانه‌های گروهی این كشور آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد.

* هولوكاست در تاریخ روسیه

مورخان شوروی سابق شمار اسیران غیرنظامی كشته شده در اردوگاههای واقع در اروپا در جنگ جهانی را همان شش میلیون نفر اعلام كرده‌اند، اما این نكته كه همه آنها یهودی بودند، مورد تاكید نیست. گفته می‌شد نه فقط یهودی‌ها، بلكه كمونیست‌های روسیه، اوكراین ، بلاروس، مولداوی و دیگر ملت‌های شوروی و همچنین كولی‌ها و همجنس بازان و زنان فاحشه به اعدام محكوم شده بودند.

با این حال، ارقام كشته‌شدگان در این قتل عام ضد و نقیض‌اند. بعنوان مثال روی یك دیوار بازداشتگاه اصلی نازیها واقع در خاك لهستان تعداد تلفات ، یك میلیون نفر و در دیواری دیگری چهار میلیون نفر ذكر شده است.

یهودیان در جریان جنگ دوم جهانی و حمله هیتلر به شوروی در ماه ژوئن ‪ ۱۹۴۱‬را از دیدگاه خود، صرفا با هدف نابودی یهودیان تعبیر كرده‌اند. منابع تاریخی در روسیه می‌گویند در شوروی در آستانه جنگ دوم جهانی، پنج میلیون نفر یهودی عمدتا در بخش‌های غربی (اوكراین ،بلاروس ، مولداوی و حوزه بالتیك ) سكونت داشتند و حدود سه میلیون نفر آنان، اسیر و كشته شدند. مورخان یهودی، رهبران وقت شوروی را متهم می‌كنند كه آنان را از خطر حمله آلمان نازی آگاه نساخته‌اند، این در حالیست كه خود رهبری و مردم شوروی از تدارك حمله آلمان به این كشور اطلاعی نداشتند.

این مورخان همچنین رهبری شوروی را به داشتن احساسات ضدیهود متهم‌كردند، اتهاماتی كه در دوران شوروی رایج بود و با فروپاشی آن تمام شد.

* هولوكاست در روسیه معاصر و مخالفان آن

با برقراری روابط سیاسی روسیه و اسراییل در سال ‪ ۱۹۹۱‬و روی كار آمدن "بوریس یلتسین" و سپس "ولادیمیر پوتین" در این كشور، فعالیت انجمن‌ها و سازمان‌های یهودی گسترش بی‌سابقه‌ای پیدا كرد. اینك بیشتر سیاستمداران سخنانی همسو با محافل یهودی بر زبان می‌آورند یا حداكثر در موارد مشكوك سكوت اختیار می‌كنند. حوزه مخالفان یهودی و محافل ملی‌گرا بمراتب محدودتر شده است.

در روسیه نیز مانند اسراییل روز ‪ ۱۹‬آوریل "روز قیام اسیران بازداشتگاه یهودیان در ورشو در ‪ "۱۹۴۳‬بعنوان روز "هولوكاست" برگزار می‌شود. همچنین از تعیین روز ‪ ۲۷‬ژانویه بعنوان روز بین‌المللی هولوكاست توسط سازمان ملل متحد از سال ‪ ۲۰۰۶‬كه پس از سخنان اخیر ضد اسراییلی "محمود احمدی نژاد" رییس جمهوری ایران صورت گرفت ، استقبال شد.

البته ملی گرایان روسیه "نابودی تعداد نجومی یهودیان" را مورد شك و تردید قرار می‌دهند و به امكان‌ناپذیر بودن این اقدام استناد می‌كنند. این گروهها می‌گویند اصلا امكان فنی لازم برای كشتن این تعداد یهودی در اردوگاههای اروپا وجود نداشته است. ملی گرایان روس عقیده دارند ‪ ۸۰‬میلیون نفر از مردم روس زبان توسط بلشویكها و كمونیست‌ها در ‪ ۱۰۰‬سال اخیر كشته شده‌اند كه كشتار یهودیان در مقابل آن بی‌ارزش است.

آنها همچنین به دیگر موارد ملت كشی مانند كشتار انگلیسی‌ها در هند ، در آفریقای جنوبی ، مالزی و سودان و كشتار در رواندا و بنگلادش كه در محافل جهانی انعكاس وسیعی مانند هولوكاست نداشته، اشاره می‌كنند.

* جایگاه یهودیان روسیه و سخنان احمدی نژاد

در زمان حاضر تعداد یهودیان بطور رسمی در روسیه ‪ ۵۵۰‬هزار نفر اعلام می‌شود اما بطور غیررسمی این رقم تا ‪ ۱۰‬میلیون نفر نیز برآورد می‌شود. اكثر آنان در مسكو و سنت پطرزبورگ سكونت دارند. یهودیان در دیگر شهرهای بزرگ نیز ساكن بوده و هر چند تعدادشان زیاد نیست اما از نظر شغل و مقام اجتماعی نفوذ قابل ملاحظه‌ای دارند. آنان در خاور دور روسیه یك استان خودمختار با مركزیت "بیرو بیجان" نیز دارند. در روسیه امروز قوانینی در حمایت از یهودیت مانند هر دین رسمی دیگر رایج در این كشور ( مسیحیت ، اسلام و بوداییسم ) وجود ندارد. بنا بر قانون اساسی روسیه فعالیت ارگان‌های دولتی از ساختارهای مذهبی كاملا جدا است. با وجود این، گروههای یهودی مقیم روسیه از هر بهانه استفاده می‌كنند تا حضور خود را به مقام‌های رسمی یادآور شوند. آنان عمدتا با اتكا به رسانه‌های خبری زیادی كه مواضع محكمی در آنها اشغال كرده‌اند، فعالیتهای سیاسی و تبلیغی خود را انجام می‌دهند.

بلندگوهای آنها حتی رییس جمهوری روسیه را نیز بطور مستقیم، مخاطب انتقادات خود قرار می‌دهند. به همین علت، یهودیان و برخی مطبوعات و رسانه‌های روسیه علیه سخنان ضد اسراییلی رییس جمهوری ایران مواضع تندی گرفتند. آنها حتی از "ولادیمیر پوتین" رییس جمهوری كنونی و نیز از دولت روسیه خواستند اقدام رسمی و قاطعی علیه تهران انجام دهد. رییسان اتحادیه‌های یهودی روس نیز متنی را علیه اظهارات رییس جمهوری ایران امضا و از طریق خبرگزاریها و مطبوعات منتشر كردند. یهودیان دارای هفت تشكل سازمان یافته در روسیه هستند و به دو گروه تقسیم می‌شوند. خاخام یكی از این گروهها "برل لازار" و خاخام گروه دیگر"ادولف شایویچ" است.

* حركتهای ضد یهود در روسیه

مردم روسیه معمولا احساسات ضد یهودی كمتری از خود نشان می‌دهند ولی در ماههای اخیر با گسترش عمومی مخالفت با افزایش تعداد مهاجران خارجی، یهودستیزی نیز توسعه یافته است.

بعنوان مثال در ژانویه سال‌جاری میلادی دومای روسیه به درخواست نماینده جناح میهن و نیز سردبیر مجله خانه روسیه از دادستانی كشور خواست فعالیت سازمان‌های یهودی مقیم روسیه تحت نظارت قرارگیرد.

تعدادی از نمایندگان متعلق به حزب كمونیست و لیبرال دمكرات روسیه، یهودیان را به برنامه ریزی علیه روسها و تلاش برای متهم كردن ملت روس به یك توده بدون مذهب و آداب و رسوم متهم كردند.

جوامع یهود روسیه نیز در برابر این انتقادات به تندی موضع گرفتند و این درگیری‌ها به مطبوعات نیز كشیده شد و سپس آرام گرفت.

اما یهودیان به این نتیجه رسیدند كه فعالیت‌های نمایندگان در دوما، نشانه افزایش روحیات یهودستیزی دهها هزار نفر از مردم معمولی روس است. یهودیان روسیه بسیار مایلند اینگونه مخالفتها را به پیدایش روحیات فاشیستی در روسیه منتسب نمایند ، یعنی همان جنبشی كه به ادعای آنها به "هولوكاست" انجامید. آنان منتظر بهانه‌ای هستند تا با كوچكترین تهدیدی موضوع "هولوكاست" را به رخ دیگران بكشند.