تو را من چشم در راهم

سفر موشکافانه به دیار نیما یوشیج

تصمیم گرفتید بروید شمال، همان جای همیشگی تا کمی استراحت کنید و فارغ از امور دنیا باشید اما این بار بهتر است از همان جاده چالوس که عبور می‌کنید، بعد از تونل کندوان وقتی به سیاه‌بیشه رسیدید به سمت راست بپیچید. «یوش» زادگاه پدر شعر نو با طبیعتی زیبا در انتظار شماست...

یوش، یکی از روستاهای دیدنی در مسیر جاده چالوس است که با آب و هوای خوش و خانه نیما یوشیج مسافر را به خود می‌خواند. یوش مقصد نهایی و تنها جاذبه این سفر نیست، بلکه پیش از آن روستاهای زیبایی مثل نسن و میناک را سر راه دارید و بعد از آن هم با ادامه راه به بلده می‌رسید. از بلده که خود طبیعت، آثار تاریخی و مردمی با فرهنگ و آداب و رسوم متفاوت دارد، دو راه پیش روی شماست؛ هم می‌توانید تا جاده هراز پیش بروید و به دیار خود بازگردید هم با طی یک مسیر بکر و زیبا به طرف رویان بروید تا سری هم به دریا زده باشید.

در این سفر با طی فاصله کوتاه یوش-بلده مسافتی به درازای فاصله چالوس تا هراز را می‌پیمایید. برای رسیدن به یوش باید از روستاهای متعددی همچون دونای سفلی و علیا، کمربُن، الیکا، نسن، پیل، میناک، کلاک، تنه و نیکنام‌ده گذر کرد که هر کدام در جای خود جذاب و دیدنی هستند.

● بیشتر بدانیم

مردم یوش بیشتر دامدار، کشاورز و باغدار هستند. امروزه بیشتر افراد میانسال و مسن، بازمانده از ۴ طایفه اسفندیاری، داودی، کریمی و جمشیدی در روستا زندگی می‌کنند. جالب است بدانید طایفه اسفندیاری، اسفندیار رویین‌تن را جد خود می‌دانند و تا زمان حمله مغول، حدود ۸۰۰ سال در این منطقه فرمانروایی کردند. طایفه داودی زمان فتحعلیشاه قاجار از گرجستان به این منطقه آمدند. نسب طایفه کریمی به کریم‌خان زند می‌رسد و از شهر شیراز به این ناحیه کوچ کردند. طایفه جمشیدی هم زمان کریمخان‌زند از شیراز به این ناحیه کوچ کردند و نسب خود را از جمشید پادشاه می‌دانند. یوش زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی خنک و گاهی گرم دارد. گاهی تا ارتفاع یک متر در این ناحیه برف می‌نشیند. از یوش کوه‌های سرنو، مازوبند و علی‌چال را در شمال و کوه‌های سرخ‌بند و اشلی را در جنوب می‌توان دید. گیاهانی مانند گون، اسپند، مورد، گلپر، خاکشیر، پونه‌ و گزنه و درختانی مانند اوجا، سپیدار، بید، تبریزی، ازگیل و ولیک در این منطقه می‌روید.

جذابیت اصلی سفر به یوش، دیدار از خانه علی اسفندیاری متخلص به نیما یوشیج، پدر شعر نو و دیدار مناظر زیبای طبیعی، رودخانه یوش، ارتفاعات زیبا، باغ‌های میوه و چشمه‌های بالامحله و پایین محله است که انگیزه این سفر را قوی‌تر می‌کند.

● خانه‌ای ماندگار

از جاده انشعابی یوش- بلده تا خانه نیما ?? کیلومتر راه است. خانه نیما در پیچ و خم کوچه‌ای خاکی قرار دارد که از جاده اصلی منشعب می‌شود. خانه را بازسازی کرده‌اند و مقبره نیما هم در وسط حیاط با سنگ مرمر ساده‌ای پوشیده شده است. نیما یوشیج پس از ۶۲ سال زندگی در سال ۱۳۳۸ در شهرری فوت کرد و همان جا به خاک سپرده شد اما در سال ۱۳۷۲ پیکرش به خانه پدری منتقل و در حیاط مرکزی خانه دفن شد. در سال‌های بعد سیروس طاهباز و بهجت اسفندیاری، خواهر نیما نیز در این خانه دفن شدند. سیروس طاهباز، نویسنده، مترجم و گردآورنده دست‌نوشته‌های نیما یوشیج بوده که در طول ۳۵ سال توانست مجموعه کامل شعرهای نیما را منتشر کند.

خانه نیما با ویژگی‌های سنتی منطقه کوهستانی نور ساخته شده و با پلان مربع شکل دارای یک حیاط مرکزی و اتاق‌های متعدد در اطراف حیاط است. آجرکاری و گچبری و اُرسی‌های زیبا از تزیینات دوره قاجاریه است که زیبایی خاصی به خانه داده‌اند. عکس‌هایی از نیما به دیوار حیاط آویخته شده که اغلب او را در طبیعت و در حال شکار نشان می‌دهد؛ اما آفتاب، باد و باران رنگی بر آنها باقی نگذاشته است. فضای داخل خانه نیما را به موزه‌ای از اشیای قدیمی تبدیل کرده‌اند و در بخشی از آن هم اشیای خصوصی نیما از جمله آخرین عینکش و سند ازدواج با عالیه را قرار داده‌اند.

مهمانان یوش پس از بازدید از خانه تاریخی نیما و روستای یوش، خداحافظی می‌کنند اما سفر کماکان ادامه خواهد داشت. ۷ کیلومتر بعد از روستای یوش به یگانه شهر این جاده کم‌نظیر، بلده می‌رسید.

● تاریخ‌نگاری در طبیعت

مشهورترین اثر تاریخی بلده را می‌توان از کنار تنها میدان شهر دید. بقایای قلعه پولاد متعلق به اوایل دوره اسلامی بر فراز صخره‌ای در جانب شمال شرقی شهر بلده نمایان است. قلعه پولاد بلده از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین قلعه‌های به جای مانده در شمال ایران است. این قلعه تا اوایل دوره صفویه دایر و مسکونی بوده و مرکز یکی از مقتدرترین قدرت‌های محلی آن روز ایران محسوب می‌شد. آب قلعه از چشمه‌ای به نام ملرز با تنبوشه به قلعه فرستاده می‌شده و برای نگهداری آن آب‌انبارهایی نیز تعبیه شده بوده است.

برای رسیدن به بعضی از نقاط قلعه پولاد باید بسیار هوشیار باشید چون معبرها بسیار باریک است و برای رسیدن به نقاط بالاتر باید از کنار صخره‌های بلند و خطرناکی عبور کنید. هنگامی که بلده را ترک کنید و مسیر را ادامه دهید به یک دوراهی می‌رسید؛ در مسیر سمت راست پس از طی ۷۰ کیلومتر به جاده هراز می‌رسید. مسیر سمت چپ به طرف رویان ادامه پیدا می‌کند. مسیر بلده به سمت رویان (علمده) جزو یکی از زیباترین مسیرهای دوچرخه‌سواری است. از دیگر جاذبه‌های طبیعی می‌توان به آبشارهای بطاهرکُلا، یالرود، وسمیط، میناک و سواسره که در روستاهای اطراف بلده واقع شده‌اند نام برد.

● چشم‌انداز متفاوت یک کوه

اگر از مسیر رویان بروید، به گردنه ۲۹۴۰ متری قُرق می‌رسید و زیباترین منظره البرز مرکزی را با چشم‌اندازی از قله دماوند خواهید دید. پس از عبور از این گردنه و گردنه سیاه سنگ به ارتفاع ۲۹۸۵ متر به سمت رویان سرازیر می‌شوید که پس از مدتی به آبشار آب‌پری که کنار جاده واقع است، می‌رسید که البته آب آن به فصل و میزان بارندگی بستگی دارد. با ادامه همین راه به جنگل رویان در منطقه گلندرود که در ۶ کیلومتری شمال این شهر قرار دارد، خواهید رسید.

این جنگل با شیبی مناسب و گونه‌هایی از درختان مختلف و حیوانات گوناگون جزو جنگل‌های منحصربه?فرد ایران محسوب می‌شود. در این پارک آلاچیق‌هایی برپا شده که می‌توانید استراحت کنید. با ادامه راه و عبور از شهرهای رویان، محمودآباد و نور از طریق جاده هراز به تهران می‌رسید. در سفر به یوش و بلده روستاهای زیبای دیگری وجود دارد که هر کدام دیدنی‌های خود را دارند. روستای نج یکی از آنهاست که بین کوه‌های البرز محصور است. هوای تابستان‌هایش معتدل و زمستان‌هایش سرد و برفی است. روستای «نج» یکی از کهن‌ترین روستاهای منطقه است و چشم‌انداز زیبایی دارد. وجود ۴ امامزاده در این روستای کوهستانی و دورافتاده توجه افراد را به خود جلب می‌کند.

روستای دیگر، نزدیک روستای یالرود، در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب بلده و در دامنه کوه «خرچر» است که می‌توان آبشارهای زیبایی را درون تنگه‌های باریک و صعب‌العبور اطراف آن یافت. روستاهای میناک و نسن و تاکر دیگر روستاهای دیدنی این منطقه‌اند که برخی مانند میناک مبدا صعود به قلل مرتفعی مانند آزادکوه هستند.

● راه‌های پیش رو

یکی از تفاوت‌های این سفر با سفرهای دیگر این است که راه‌های متعددی پیش رو دارید و می‌توانید انتخاب کنید. جاده‌های هراز و چالوس مسیرهای اصلی هستند اما عبور از محور شمشک-دیزین و رویان راه‌های دیگر هستند. اگر می‌خواهید از جاده هراز سفر کنید، پس از رودهن به طرف آمل، ۳۰ کیلومتر مانده به آمل سمت چپ جاده فرعی بلده قرار دارد. چنانچه جاده چالوس را انتخاب کردید، کیلومتر ۷۹ جاده چالوس، بعد از تونل کندوان مسیر فرعی یوش را بیابید. نشانه‌اش رسیدن شما به منطقه سیاه‌بیشه است که علامت آن برای برخی، ماست‌های کیسه‌ای آویخته به سردر مغازه‌هاست. با دیدن این نشانه‌ها وقتی به منطقه سیاه بیشه رسیدید، بهتر است سرعت را کم کنید تا به پل زنگوله برسید. حال کنار جاده تابلویی نمایان می‌شود که روی آن نوشته ۳۵ کیلومتر تا خانه نیما یوشیج.

راه دیگری که می‌توانید انتخاب کنید، مسیر لواسان و عبور از محور شمشک به دیزین و ورود به جاده چالوس در منطقه گچسر و ادامه راه است.

● روش اقامت

در این سفر برای گذراندن شب‌ اگر قصد چادر زدن نداشته باشید، «بلده» یکی دو مهمانپذیر دارد، اتاق‌های ۲ تخته تا ۴ تخته اجاره می‌دهد که البته کیفیت بالایی ندارد. بهترین انتخاب، خانه‌های روستایی در یوش است. برای یافتن این خانه‌ها خیلی نیاز نیست راه دوری بروید، در همان موزه نیما، راهنمایی‌تان می‌کنند. یک خانه روستایی زیبا روبروی خانه نیما یوشیج وجود دارد که می‌توانید با رزرو قبلی از آن استفاده کنید.

کنار رودخانه هم مکانی مناسب برای چادر زدن و شب‌ماندن وجود دارد که می‌توانید برای دسترسی به آن از مسیر مال‌روی روبروی روستا و سپس عبور از یک پل آهنی به این مکان برسید.

● چی بخوریم؟

برای سفر به یوش با خودتان خوراکی همراه داشته باشید، چون رستوران یا قهوه‌خانه‌ای در یوش نیست. اگر اهل رستوران رفتن باشید، می‌توانید برای خوردن غذا به رستوران یا غذاخوری‌های بلده بروید؛ اما اگر می‌خواهید طعم غذاهای محلی را بچشید، سراغ آشپزهای یوش بروید. چند آشپز بومی وجود دارند که غذای محلی می‌پزند. فقط به یاد داشته باشید باید از قبل و از طریق مدیر موزه هماهنگ کنید و سفارش بدهید. در یوش، خبری از چایخانه و نانوایی نیست. راستی نزدیک‌ترین پمپ‌بنزین هم در بلده است.

● سوغاتی‌های محلی

شاید مهم‌ترین سوغات در سفر به یوش خاطره خواندن شعرهای زیبای نیما در خانه‌ و زادگاهش باشد ولی به واسطه باغ‌های گردو و بادام، خشکباری که از این منطقه می‌برند، کیفیت خوبی دارد. در تک مغازه سرکوچه احمد شاملو، کشک بز و عسل محلی، برگه‌آلو و برخی خشکبارهای محلی را می‌توان یافت. اگر اهل سوغاتی خریدن هم نیستید از کره گوسفندی یوش نگذرید که خوردن دارد. با وجود رویش گیاهانی مانند خاکشیر، پونه و گلپر و نان، مربا و ترشی‌هایی که زنان منطقه درست می‌کنند شاید بتوانید از این مواد خوش‌طعم تهیه کنید.

پرتو حسنی زاده

کارشناس گردشگری