جاذبه های زمین شناسی مشهد

شهر مشهد در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی گسترده شده است و دیواره هایی از دامنه کوه های بینالود در جهت غربی و با حد فاصله پس از دشتهای شمالی, ارتفاعاتی در شمال شرقی آن وجود دارد که دارای قلل متعدد و مناظر طبیعی متنوع است و مورد توجه علاقه مندان طبیعت و کوهنوردان و صخره نوردان می باشد

● ارتفاعات اطراف مشهد

شهر مشهد در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی گسترده شده است و دیواره هایی از دامنه کوه های بینالود در جهت غربی و با حد فاصله پس از دشتهای شمالی، ارتفاعاتی در شمال شرقی آن وجود دارد که دارای قلل متعدد و مناظر طبیعی متنوع است و مورد توجه علاقه مندان طبیعت و کوهنوردان و صخره نوردان می باشد.

▪ بعضی از مهمترین قلل اطراف مشهد عبارتند از:

قله شیرباد با ارتفاع ۳۱۴۰ متر، زنبورگاه ۳۰۲۸ متر، قله فلکه ۲۹۰۰ متر، دق زر ۲۹۰۰ متر، قله چمن ۲۷۹۲ متر، کمر یخدان ۲۶۲۹ متر، قلعه گاو ۲۶۲۵ متر، غارکهنه ۲۵۸۸ متر، بازحصار ۲۵۸۶ متر، آسیابان ۲۵۴۴ متر، صندوق شکن ۲۴۴۲ متر، امردوک ۲۳۹۰ متر، قله زشک ۲۳۰۰ متر، قلعه کهنه ۲۱۴۵ متر، قله زو ۱۸۰۰ متر، اژدرکوه ۱۵۷۰ متر.

بعضی از قلل کم ارتفاع عبارتند از: معجونی، چین کلاغ، بادی، انجیرک، توه سیاه، تیغ دو برادران، بغل پشته، تنگه، چاه کبوتری، چهل غار و چای سبز، خواجه مراد، زواندرخ، سنگر، شمینه، کوهسنگی.

● غارهای اطراف مشهد:

▪ غار مغان

در ۴۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد. برای رسیدن به این غار باید از جاده کوهستانی پرپیچ و خمی که از منطقه سیدی در جنوب مشهد و کوه خلج شروع می شود ، ‌عبور کرد و پس از گذشتن از روستاهای بسیار دیدنی منطقه مانند بلاندر، اردمهن و خان رود به مغان رسید. غار در جنوب قریه قرار دارد و دارای دو دهانه است. ارتفاع غار از سطح دریا ۲۹۱۰ متر است. غار دارای شیبی به سمت پایین بوده و ستون های آهکی استالاگتیت و استالاگمیت فراوان و بزرگی دارد. درون غار چشمه ها و چاه ها و راهروهای متعددی وجود دارد که در صورت عدم علامتگذاری و طناب کشی به گم شدن حتمی بازدید کنندگان می انجامد. درون غار به وسیله چاه ها به سه طبقه تقسیم شده است.

ارتفاع بعضی از چاه ها تا ۲۵ متر است. غار مغان متعلق به دوران دوم زمین شناسی است و قدمت آن از البرز و دماوند بیشتر است. کف مرمرین غار مغان متعلق به دوران دوم زمین شناسی می باشد . کف مرمرین غار در اغلب جاها مرطوب و لغزنده می باشد.

در این غار نمونه های سنگی بسیار تیپیک از بلورهای آراگونیت و کربنات کلسیوم را نیز می توان رویت کرد .

▪ غار مزدوران

غار مزدوران در ۹۵ کیلومتری جاده مشهد – سرخس و در ۳ کیلومتری مزدوران واقع است. دهانه غار در میان تخته سنگی رو به مشرق قرار دارد. عرض ورودی آن ۲ متر و ارتفاع آن ۵/۲ متر است. این غار که از نظر وسعت ، غار بزرگی محسوب می شود ، دارای ۱۰۰ متر طول و ۵۰ متر عرض و ۲۰ متر ارتفاع است. ستون های استالاگمیت متنوع اما در تعداد کم در این غار یافت می شود. درون غار خشک است و برای تهیه آب باید از چشمه بزرگی که در نزدیکی غار وجود دارد، استفاده کرد. در نزدیکی مزدوران چشمه های آب گرم معدنی نیز وجود دارد. این غار که قدمت آن را تا هزارة‌ دوم پیش از میلاد تخمین می زنند در ارتفاعات چاهک و شورلق واقع شده است.

▪ غار بزنگان

در شش کیلومتری جنوب غربی دهکده بزنگان واقع شده و قدمت آن به پیش از میلاد بر می گردد . غار بزنگان آهکی بوده و دارای ستون های استالاگتیت و استالاگمیت می باشد. کف غار خاکی و صاف و دهانه آن رو به شمال قرار دارد و در داخل آن نیز آب آشامیدنی وجود دارد.

▪ غار هندل آباد

این غار در بخش تبادکان مشهد در ۴۵ کیلومتری مشهد واقع شده و در فاصله کوتاهی از روستای هندل آباد قرار دارد. دهانه غار به سمت جنوب و مربع شکل است. آب چشمه درون غار نزد مردم جنبه شفابخشی پیدا کرده و اعتقاد دارند که ابله گوسفندان را درمان می کند. درون غار ستون های آهکی استالاگتیت و استالاگمیت وجود دارد . طول غار ۹۰ متر است .

● دریاچه ها ، چشمه ها و آبشارهای طبیعی اطراف مشهد:

▪ دریاچه بزنگان :

این دریاچه در ۱۳۰ کیلومتری جاده مشهد – سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد قرار دارد. مساحت آن در حدود ۸۰ هکتار و حداکثر عمق آن ۱۲ متر است .

آب آن شیرین و از بارندگی ها و چشمه های کوچک تامین می گردد .

▪ چشمه سبز :

چشمه سبز که در حدود ۲۰ کیلومتری روستای بزرگ گلمکان مشهد واقع است، در سر راه مشهد به قوچان و در یکی از بلندترین نقاط رشته کوه بینالود قرار دارد.

این چشمه با طول و عرض بسیار زیاد و آب فراوان از قدیم زیبا و بحث انگیز بوده است. این چشمه که در اطراف به وسیله دیواره های کوهستانی احاطه شده است ‌دریاچه ای را تشکیل می دهد. یکی از چشمه های متعدد این محل به نام چشمه اشتها معروف است . اهمیت چشمه سبز در هوای مناسب و آب مطلوب آن است . طبیعت زیبای منطقه، اشتهار فراوانی برای این دریاچه کوچک به همراه آورده است.

▪ چشمه گراب :

در سمت جنوبی و در فاصله ۴۹ کیلومتری مشهد در جاده مشهد – نیشابور واقع شده است. چشمه گراب دارای چندین چشمه با فاصله حدود ۵۰۰ متر از یکدیگر می باشد که همگی دارای دهانه های مخروطی و ارتفاعی در حدود ۳۰ متر از سطح زمین می باشند. این چشمه ها که بر روی تپه های مخروطی شکل جریان دارند، دارای آب معدنی با خواص درمانی فراوان می باشند. املاح کلر و سولفات در این آب فراوان است. آب چشمه مفید است و به دفع مواد زاید بدن کمک می کند. از خواص درمانی آن کمک به بهبود، بیماری های مفصلی ، ازدیاد ترشحات بزاق ،‌صفرا. معده و لوزالمعده است. آب این چشمه ها عموما در درمان بیماری های مفصلی اثر بخش است .

▪ چشمه شاهان گرماب:

این چشمه در ۷۲ کیلومتری مشهد و در نقطه ای کوهستانی واقع است و دارای آب معدنی فراوان با ۴۵ درجه سانتی گراد حرارت می باشد. بنای استخر و دوازده شاه نشین رختکن آن به شاه سلیمان صفوی منسوب است. آب چشمه خواص درمانی فراوانی است از جمله :‌ بهبود و التیام عفونت های پوستی ،‌ زخم های مزمن، واریس ، ‌رماتیسم ، آرتریت ، آرتروز و کوفتگی و دردهای عصبی ازجمله این خواص است . نوشیدن آب چشمه تا میزان یک لیتر در روز و در سه نوبت نیز توصیه شده است. شاهان گرماب در جاده مشهد – سرخس واقع است،‌راه دیگر آن جاده مشهد تربت جام است که با گذشتن از فریمان به سمت شمال منشعب می شود.

▪ چشمه گیلاس :

در جلگه سر سبز توس قرار دارد و فاصله آن تا مشهد ۴۸ کیلومتر است . چشمه گیلاس که با نام چشمه گلسب در متون تاریخی از آن یاد می شود، ‌به علت واقع شدن در شرایط خاص جغرافیایی همیشه دارای آب است، این چشمه در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد و وضع خاص ارتفاعات نزدیک آن (وه عمارت) از مخزن آب فراوانی در شمال چشمه بهره مند می شود. عمق چشمه ۴ تا ۵ متر و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۰۱۰ متر است

▪ آبشار اخلمد:

این آبشار در ۲ کیلومتری روستای قدیمی اخلمد جریان دارد. به علت ارتقاع زیاد و بارندگی فراوان ، این آبشار در ماه های ابتدای هر سال دارای بیشترین مقدار آب و زیبایی فریبنده ای می شود. از آنجا که جنس سنگ های تشکیل دهنده کوه های اخلمد آهکی است بر اثر نفوذ آب دارای حفره ها و شکاف های مدور و نسبتا عمیقی می باشد. زمین و رسوبات این منطقه به دلیل پیدایش فسیل های نسبتا عمیقی می باشد. زمین و رسوبات این منطقه به دلیل پیدایش فسیل های آمونیت متعلق به اواخر دوران ژوراسیک است. کوه های اخلمد هم به دلیل ارتفاع و مسطح بودن و زیبایی فوق العاده هر سال سنگ نوردان، کوه نوردان و مسافران زیادی را به سوی خود جلب می کند.