آدامس و سلامت دهان و دندان

به بهانه فرارسیدن روز دندان پزشکی

سالها بود که دندانپزشکان از جویدن آدامس توسط بیماران انتقاد می کردند، مثلاً در سال ۱۸۶۹ یک پزشک آمریکایی نوشت که جویدن آدامس غدد بزاقی را خسته می کند و باعث چسبندگی روده ها می شود امروزه می دانیم که آدامس آن مشکلات را ایجاد نمی کند و باعث خستگی TMG هم نمی شود.

سالانه در دنیا بیش از پنج میلیارد دلار آدامس فروخته می شود و امروزه در پژوهشهای مختلف به این نتیجه رسیده اند که جویدن آدامس برای سلامت دهان فوایدی دارد که عمده آن تحریک بزاق، کنترل PH دهان و دی مینرالیزاسیون مینا می باشد و در کنار سایر روشهای حفظ سلامت دهان و دندان وسیله ای کمکی برای مراقبت دهان و دندان می باشد.

نقش تحریکی آدامس باعث می شود که مقدار ترشح بزاق زیادی شده و دی مینرالیزاسیون دندانها توسط مواد معدنی یونی موجود در بزاق بیشتر شود و علاوه بر آن به دلیل وجود ایمونوگلوبینها و پروتئینها، بزاق نقش ضدمیکروبی نیز دارد و افزایش بزاق به هضم، رقیق سازی و پاک کردن کربوهیدراتهای غذا نیز کمک می کند و در عین حال اسید ناشی از متابولیسم قند را خنثی می کند.

علاوه بر این بزاق به حفظ یکپارچگی مخاط کمک می کند و به دلیل وجود آنزیمها در هضم غذا تأثیر مثبت دارد. بزاق برای تشکیل پلیکل که پس از رویش دندان روی آن ایجاد شده و باعث حفاظت دندان می شود نیز ضروری است، بر عکس کاهش بزاق باعث می شود که خرده های غذایی در لابه لای دندانها باقیمانده و در نتیجه سرعت ایجاد پوسیدگی بیشتر شود. وجود بزاق برای حفظ یکپارچگی هر دو بافت نرم و سخت دهان ضروری است.

بنابراین باید روشهایی را به کار بست که جریان بزاق را افزایش دهد و این موضوع به ویژه در مورد بیمارانی که داروهای آگونیست کولیزژیک مصرف می کنند یا تحت درمان با رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن هستند، ضروری می باشد و حفظ روند طبیعی جریان بزاق در طی ساعتهای بیداری ضروری است.

از آن جا که پس از مصرف قند PH دهان به شدت کاهش می یابد و پس از پایان مصرف آن جریان بزاق هم کاهش یافته و به حد استراحت می رسد، باید روشهایی به کار بست که تأثیر منفی کاهش PH را تقلیل داده و یا تعدیل کند، بنابراین تحریک ترشح بزاق به واسطه محصولات غیرقندی مانند آدامس بدون قند می تواند جریان بزاق را افزایش دهد، تحریک عمل جویدن به کمک آدامس موجب می شود که غده های بزاقی بیشتر فعالیت کنند و بزاق حاصل از این تحریک یونهای بیشتری دارد که شامل بیکربنات خنثی کننده اسید، کلسیم و فسفر است.

وقتی به آدامس، مواد شیرین کننده یا طعم دهنده اضافه می کنند تحریک بزاقی آن ۱۰ برابر می شود و حتی پس از ۱۰ دقیقه جویدن آدامس هم باز میزان ترشح بزاق سه برابر حالت عادی است. در پژوهشهای متعدد به این نتیجه رسیده اند که جویدن آدامسهای بدون قند و حاوی سوربیتول یا زایلیتول جریان بزاق را افزایش می دهد و تولید میزان بیکربنات آن را افزایش داده و در نتیجه توانایی بافری بزاق را بیشتر می کند که به بالا رفتن PH پس از مصرف کربوهیدراتها منجر می گردد.

افزایش بیکربنات اثر مخرب اسیدهای آلی را بر بلورهای هیدروکسی آپاتیت مینا کاهش خواهد داد و در نتیجه پوسیدگی دندان کمتر اتفاق می افتد.

هر چند جویدن آدامس بر پلاک تشکیل شده روی سطوح صاف دندان تأثیری ندارد، اما تا حد ۴۴ درصد کاهش در میزان کلی پلاک دهان بر اثر جویدن آدامس گزارش شده است.

حرکت طبیعی دهان به هنگام جویدن آدامس و بلع بزاق سطوح با کال، اکلوزال و لینگوال دندان را تمیز کرده، اما بر مارجین لثه تأثیری ندارد، بنابراین باید در ناحیه مارژین لثه مراقبتهای بهداشتی بیشتر و دقیق تر اعمال شود.

امروزه در ترکیبات بعضی آدامسها سدیم فلوراید، کلروهگزیدین، فسفات کلسیم و روی اضافه شده است که اثر ضد پوسیدگی آن را بیشتر می کند.

فاطمه کبیری