به افتخار اقتصاددانان ریاضی دان

در ۴۰ سال اخیر, علم اقتصاد روند توسعه و رشد بسیار سریعی در ایجاد ویژگی های ریاضی و تعریف آماری موضوعات اقتصادی داشته است

در ۴۰ سال اخیر، علم اقتصاد روند توسعه و رشد بسیار سریعی در ایجاد ویژگی‌های ریاضی و تعریف آماری موضوعات اقتصادی داشته ‌است.

برای توضیح فرآیندهای پیچیده اقتصادی مانند رشد اقتصادی، چرخه‌های ادواری و بازتوزیع منابع اقتصادی برای اهداف متفاوت، تحلیل‌های علمی خوبی در این زمینه انجام شده است. در ساحت اقتصاد، ترکیبی از ارتباطات داخلی سیستماتیک وجود دارد که برای آنها می‌توان یک الگوی کم و بیش تکرارپذیر با قاعده ایجاد کرد که در آن اتفاقات تاریخی نادر و شکست‌هایی نیز وجود دارد. برای یک فرد ناوارد، جست‌وجو‌ی قاعده‌ای برای توسعه اقتصادی بین این فرآیندهای پیچیده تغییر و به کاربستن تکنیک‌های ریاضی و تحلیل‌های آماری برای این منظور تا حدی بدون ملاحظه و بی‌باکانه به نظر می‌رسد. به هر حال، مشخص شده است که تلاش‌های اقتصاددانان برای ساختن مدل‌های ریاضی مربوط به ارتباطات استراتژیک اقتصادی و سپس تعیین این مدل‌ها به صورت کمی با استفاده از آنالیزهای سری زمانی موفقیت‌آمیز بوده‌اند. همین حوزه‌های تحقیقات اقتصادی، یعنی اقتصاد ریاضی و اقتصادسنجی، است که باعث توسعه این رشته در دهه‌ اخیر بوده است. بنابراین کاملا طبیعی است که جایزه بانک سوئد در زمینه اقتصاد به یاد آلفرد نوبل، برای اولین بار به دو نفر از پیشگامان این زمینه از تحقیقات اقتصادی یعنی رگنر فریش نروژی و یان تین‌برگن هلندی اعطا شود.

از اواخر قرن بیستم میلادی پروفسور فریش و پروفسور تین‌برگن در حوزه مشابهی از علوم اقتصادی فعالیت می‌کردند. هدف آنها این بود که از رویکرد دقیق و متقن ریاضیات در تئوری اقتصاد وام گیرند و آن را به نحوی ارائه دهند که تعریف تجربی وآزمون فرضیه‌های آماری را امکان‌پذیر نماید. یکی از اهداف اصلی آنها این بوده که فرم ادبی و مبهم اقتصاد را دور بیندازند. به عنوان مثال در کارهای فریش و تین‌برگن تلاش شده است که دلایل بی‌اساس برای چرخه‌های اقتصادی و تمرکز بر زنجیره‌های ساده علت و معلول کنار گذاشته شده و در عوض سیستمی ریاضی ابداع شود که روابط متقابل بین متغیرهای اقتصادی را به خوبی تبیین کند.

اجازه بدهید برای مثال به تحقیقات پیشگامانه پروفسور فریش در اوائل دهه ۳۰ برای ارائه یک فرمول‌بندی پویا از تئوری چرخه‌ها اشاره کنم. او نشان داد که چگونه یک سیستم دینامیکی با معادلات دیفرانسیل برای سرمایه‌گذاری و هزینه‌های مصرفی با محدودیت‌های مالی مشخص، یک موج میرا با طول ۴ و ۸ سال ایجاد کرده‌است. همچنین نشان داد زمانی که سیستم در معرض اختلالات تصادفی قرار گیرد، چگونه چنین حرکت‌های موجی ناهموار و مداوم می‌شوند. پروفسور فریش در ساختن مدل‌های ریاضی از زمان خود جلوتر بود و از این نظر جانشینان بسیاری دارد. او همچنین نقش برجسته‌ای در ایجاد روش‌های آماری برای آزمون فرضیه‌ها دارد.

پروفسور تین‌برگن همواره دغدغه ترکیب و تقابل تئوری‌های دینامیکی اقتصادی با کاربردهای آماری را داشت. یکی از تحقیقات پیشرو ایشان در این رشته، مطالعه اقتصادسنجی پیرامون چرخه‌های کسب و کار آمریکا است. یکی از اهداف مهم این تحقیقات این بود که با تعیین اهمیت عوامل مختلف به صورت کمی، ارزش تبیینی تئوری‌های موجود درباره چرخه‌های کسب و کار را به آزمون بگذارد.

او یک سیستم اقتصادسنجی شامل حدود ۵۰ معادله ایجاد کرد و واکنش ضرایب و تقدم و تاخرها را با استفاده از تحلیل‌های آماری تعیین کرد. کارهای پیشگامانه او نقش مهمی در پیشرفت روش‌ها در تحقیقات بعدی داشته ‌است.

بسیار طبیعی است که فعالیت‌های پروفسور فریش و تین‌برگن با کمک تحلیل‌های اقتصاد کلان منجر به شکل‌گیری سیاست‌هایی برای ثبات و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بلندمدت شد. هر دوی این بزرگواران تحلیل‌های بنیادینی بر پایه‌های تئوریک تصمیم‌گیری عقلایی در حوزه سیاست‌گذاری اقتصادی داشته‌اند. در اواخر دهه ۳۰ فریش به ارائه ایده‌های جدیدش برای سیستم تفصیلی حساب‌های ملی نروژ پرداخت که در سطح ملی، پشتیبانی برای برنامه‌ریزی عقلایی در سیاست‌گذاری اقتصادی این کشور است.

همچنین ساختار حساب‌های ملی سوئد و بودجه عمومی این کشور از میانه‌های دهه ۴۰ ریشه در فعالیت‌های پیشگامانه پروفسور فریش در موسسه اقتصادی اجتماعی اسلو دارد. پروفسور تین‌برگن با استفاده از تئوری‌های پیشنهاد شده توسط فریش یک سیستم ساده‌شده برای سیاست‌گذاری اقتصادی ایجاد کرد که در هلند پیاده شد. تین‌برگن سیاست‌های اقتصادی دولت را در یک مدل سیستم اقتصادی با متغیرها و معادله‌های هم‌تعداد دخیل ساخت. در صورت‌بندی ایشان از یک سیستم معین، تعداد اهداف و ابزارهای اقتصادی دولت باید یکسان باشد. پروفسور تین‌برگن به عنوان سرپرست دفتر مرکزی برنامه‌ریزی در لاهه به همراه همکارانش یک مدل اقتصادسنجی ایجاد کرد که به برنامه‌ریزی اقتصادی و پیش‌بینی در اقتصاد هلند می‌پردازد. طی ۱۰ سال گذشته، پروفسور تین‌برگن و فریش خود را وقف سیاست‌های اقتصادی بلندمدت و برنامه‌ریزی با تاکید بر مشکلات کشورهای در حال توسعه کرده‌اند و هر دو به عنوان مشاور در کشورهای مختلف فعالیت کرده‌اند. به عنوان مثال پروفسور تین‌برگن با ایجاد سیستم اولویت‌بندی در سرمایه‌گذاری و استفاده از قیمت سایه‌ای و پروفسور فریش با ایجاد مدل‌های تصمیم‌گیری برای برنامه‌ریزی اقتصادی و روش‌های برنامه‌نویسی با استفاده از تکنیک‌های کامپیوتری مدرن در توسعه مدل‌های برنامه‌ریزی بلند‌مدت نقش داشته‌اند.

پروفسور فریش (به دلیل بیماری اینجا حضور ندارند) و پروفسور تین‌برگن:

شما در توسعه اقتصاد به عنوان یک علم ریاضی‌محور و کمی پیشرو هستید. نقش شما در ایجاد پایه و اساس عقلایی برای سیاست‌گذاری‌ و برنامه‌ریزی اقتصادی با بهره‌گیری از تئوری‌های توسعه‌یافته و تحلیل‌های آماری باعث ایجاد پیشرفت‌های اساسی در این رشته شده ‌است. شما در حال حاضر به شدت مشغول انجام تحقیقاتی هستید تا به کشورهای فقیر جهان یاری برسانید.

این افتخاری بزرگ برای من است که تبریکات آکادمی سلطنتی علوم سوئد را به شما ابلاغ کرده و از شما درخواست کنم که جایزه نوبل اقتصاد سال ۱۹۶۹را از دست اعلی‌حضرت پادشاه دریافت نمایید.

مترجم پرونده: مینا خرم

سخنرانی عضو آکادمی سلطنتی علوم در جشن اعطای نوبل اقتصاد؛ ۱۹۶۹