صداقت و روش ورود درکارها

نعل وارونه زدن اصطلاحی است که بر کار غیراخلاقی, غیرفرهنگی و ضدارزشی اطلاق می شود

نعل وارونه زدن اصطلاحی است که بر کار غیراخلاقی، غیرفرهنگی و ضدارزشی اطلاق می شود. برخی از مردم عادت دارند که ارزشها را دور بزنند و گمان می کنند که این گونه رفتار می تواند توجیه گر رفتار آنان باشد و یا از اتهام عمل نادرست و زشت مبرا سازد یااین که زمینه موفقیت نهایی آنان را تضمین کند. اما از نظر قرآن چیزی بهتر از صداقت وجود ندارد. هرگونه توجیه گری برخلاف اصول عقلانی و عقلایی و شرعی، رفتاری نادرست و باطل است و هرگز انسان را به مقصد و مقصود نهایی نمی رساند و در میانه منزل این بار کج به زمین می افتد و رسوایی آن دامن گیر آنان می شود.

در فرهنگ جاهلی رسم این گونه بود که اگر مردم مکه برای حج از خانه خود بیرون می رفتند، تا زمانی که اعمال و مناسک حج را به تمام و کمال انجام نداده بودند، اگر کاری برای ایشان پیش می آمد که می بایست وارد خانه شوند، به جای در از پنجره وارد خانه خود می شدند و اگر پنجره و روزنه ای نبود، در پشت خانه سوراخی ایجاد می کردند و از آن جا وارد خانه خود می شدند و این را نشانه ای از تقوای خود برمی شمردند و گمان می کردند با این کار مراسم و آیین الهی حج را به درستی انجام می دهند؛ چرا که بر این باور بودند که حج گزار با لباس احرام نمی بایست وارد خانه شود. پس ورود به خانه خود را در ایام حج حرام می دانستند. با این همه می دیدند که کاری در خانه دارند و می بایست به خانه وارد شوند، پس راهی می جستند که بدون آن که به ظاهر، حرمت شکنی کرده باشند، وارد خانه شوند. این گونه بود که از پنجره یا سوراخی که می کندند وارد خانه می شدند.

خداوند در آیه ۱۸۹ سوره بقره ضمن نقد مجموعه ای از قوانین و رفتارهای آنان، به نقد این رفتار نیز می پردازد و می فرماید: یسألونک عن الاهله قل هی مواقیت للناس والحج و لیس البر بأن تاتوا البیوت من ظهورها و لکن البر من اتقی و اتوا البیوت من ابوابها و اتقوالله لعلکم تفلحون؛ درباره حکمت هلالهای ماه از تو می پرسند، بگو: «آنها شاخص گاه شماری برای مردم و موسم حج اند.» و نیکی آن نیست که از پشت خانه ها درآیید، بلکه نیکی آن است که کسی تقوا پیشه کند و به خانه ها از در ورودی آنها درآیید و از خدا بترسید، باشد که رستگار گردید.

به نظر می رسد که اعراب جاهلی برای خود افزون بر قوانین و آیینی که حضرت ابراهیم(ع) برای حج بیان کرده بود، آیین و قوانینی را افزودند تا این گونه رعایت بیشتر و دقیق تری کرده باشند و تقوای الهی را نشان دهند. این رفتار آنان همانند رفتار برخی از مسیحیان است که قوانین رهبانیت را پدید آوردند و در دین مسیحیت وارد کردند وخداوند در قرآن آنان را نقد می کند و می فرماید: ورهبانیه ابتدعوها ما کتبناها علیهم الا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعایتها؛ رهبانیتی که بدعت گذاشتند، ما آن را بر ایشان ننوشتیم و قانون نگرداندیم مگر آن که آنان خود را جهت خشنودی خدا آن را جستند، پس چنان که بایستن بود رعایت نکردند. (حدید، آیه ۷۲) البته این رفتار عجیب و غریب در میان اعراب جاهلی پیشینه هم دارد و شماری از رفتارها را قرآن گزارش می کند که آنان برای تقوای بیشتر و بهتر در پیش گرفته و آن را قانون الهی و ابراهیمی دانسته اند. از این رو در جایی دیگر آنان را نقد کرده و می فرماید: قل من حرم زینه الله التی اخرج لعباده و الطیبات من الرزق؛ بگو چه کسی زینت های خداوندو روزی پاک و طیب را که برای بندگانش فراهم آورده، حرام کرده است؟ (اعراف، آیه ۲۳)

● بدعت سازی بنام دین

آیات دیگری را می توان یافت که بیانگر بدعت سازی ها از سوی برخی از مردم به نام دین و خدا و تقواست. همین بدعت سازی های اهل متشرعه نامتشرع در حقیقت مانع جدی در سر راه تعالی و رشد اسلام در طول تاریخ بوده است. برخی یهودیان رفتار فردی حضرت یعقوب(ع) در نخوردن گوشت یا پیه حیوانات را حکم الله دانسته و وارد دین یهودیت کردند.

مشکل این جاست که کاری را که دین نگفته به نام دین تمام می کنند و می خواهند به نام دین انجام دهند. اگر کسی بخواهد برخی کارها را انجام دهد یا ندهد، لازم نیست تا به نام دین بر خود حرام یا واجب کند.

اما عرب جاهلی در گذشته و برخی مومنانی که رفتار جاهلی در پیش گرفته اند، این گونه رفتار می کنندو عرصه را بر دین و دینداران واقعی سخت می کنند. چه بسیار رفتارهای خودساخته متشرعان که به نام دین قالب می شود و اگر کسی برخلاف آن رفتار کند، مواخذه شده و از دایره دین و دینداری بیرون رانده و مهر کفر بر پیشانی او می زنند.

● ضرورت صداقت در کارها و رفتارها

صداقت، اقتضای این را دارد که بگوییم این کارها اصولا تا چه اندازه دینی است و بیانگر حکم الله است و اگر کاری است که خوشایند من یا گروهی است آن را به نام دین تمام نکنیم.

از آیه شریفه ۹۸۱ سوره بقره می توان درس های بسیاری گرفت. یکی آن که اگر می خواهیم کاری را به درستی انجام دهیم، از مسیرهای قانونی، عقلانی و عقلایی و شرعی آن برویم؛ زیرا النجاه فی الصدق؛ رهایی در صداقت است. اگر می خواهیم در کشوری کار فرهنگی بکنیم از راه های قانونی استفاده کنیم و اگر بجوییم، آن راه های قانونی را می یابیم. اگر می خواهیم در جوانان تاثیرگذار باشیم از راه صداقت برویم و نخواهیم با مجادله و تهدید و وعید آنان را در مسیر حق قرار دهیم.

خداوند در این آیه می فرماید: هر کاری را از راهش وارد شوید؛ چرا که بکارگیری روشهای نادرست و غیرمنطقی برای انجام امور و کارها، خلاف تقواست. بنابراین اگر می خواهید به حقیقت اسلام برسید می بایست از در آن یعنی علی(ع) و اهل بیت(ع) و ولایت وارد شوید. از این رو در برخی از روایات از باب جری و تطبیق، علی(ع) باب اسلام دانسته شده و پیامبر(ص) می فرماید: انا مدینه العلم و علی بابها؛ من شهر علم هستم و علی در آن است. پس هر کسی بخواهد به شهر پیامبر(ص) و حقیقت معارف الهی قرآن نبوی وارد شود می بایست از در علی(ع) وارد شود. پس تقوای الهی در این است که برای هر کاری راه طبیعی آن را پیدا کنید و از آن جا وارد شوید و گمان نکنید که با بیراهه رفتن و دور زدن می توان به مقصد رسید؛ چنان که دورزدن رهبری امیرمومنان(ع) عده ای را به مقصد نرساند و موجبات گمراهی بسیاری را فراهم آورد. البته تنها اهل تقوای واقعی هستند که در همه امور زندگی از راه های قانونی و طبیعی وارد می شوند و با کلاه شرعی و توجیه گیری نمی خواهند به مقصد برسند.

عباس امین زاده