نانوتکنو لوژی و بازاریابی

زمانی که قرن بیستم آغاز شد افراد معمولی بسیار سخت می توانستند درک کنند که خودروها و هواپیماها چگونه کار می کنند شاید الان نیز برای عده ای در ابتدای قرن بیست و یکم بسیار سخت باشد که باور کنند که بشر روبوت های میکروسکوپی خواهد ساخت که امراض را نابود , مرگ و میر ها را کاهش و طول عمر را افزایش دهد

● مقدمه

زمانی که قرن بیستم آغاز شد افراد معمولی بسیار سخت می توانستند درک کنند که خودروها و هواپیماها چگونه کار می کنند . شاید الان نیز برای عده ای در ابتدای قرن بیست و یکم بسیار سخت باشد که باور کنند که بشر روبوت های میکروسکوپی خواهد ساخت که امراض را نابود ، مرگ و میر ها را کاهش و طول عمر را افزایش دهد .

تولد چنین محصولات خارق العاده و نمایش چنین تصاویر بدیع حاصل بخشی از دانش بشری است که به آن نانوتکنولوژی می گویند . برای خود ماهم در سال های ابتدایی قرن بیست و یکم تصور چنین رخدادهای هنوز غریب و دور از ذهن می آید .

● تعریف نانو تکنولوژی

نانوتکنولوژی مولکولی علمی است که مارا قادر به ساختن مواد از اتم ها می سازد و در این صورت ما توانایی آرایش دوباره مواد را دقت اتمی خواهیم داشت . نانو تکنولوژی ، توانمندی تولید مواد ، ابزارها و سیستم های جدید با در دست گرفتن کنترل در سطوح مولکولی اتمی و استفاده از خواصی است که در ان سطح ظاهر میشود . به طور مثال در مقیاس نانو ، یک نانومتر ، یک میلیاردم متر است .

به وسیله نانوتکنولوژی ، بسته بندی های مواد غذایی وقتی که تاریخ مصرف آن ها تمام شود خود بسته بندی شروع به فاسد شدن و رنگ آن تغییر می کند و دیگر کسی نمی تواند مواد فاسد به مردم بفروشد و مواد غذایی احتیاج به تاریخ مصرف ندارند .

● ویژگی های نانوتکنولوژی

۱) دقت به عنوان یکی از ویژگی های علم نانو است

۲) تولید ماشین ها ومحصولات با دقت بسیار بالا که تا به حال در هیچ فن آوری وجود نداشته است .

۳) در جریان پیشرفت نانو روندی به سوی دستیابی به درجه ای از کنترل سیستم ها که قبلا" تنها در طبیعت موجود بوده در پیش رو داریم .

۴) دست یابی به کامپیوترهای هوشمند ، کوچک تر ، کم مصرف تر ، قدرتمند تر وبا خطای کمتر .

۵) نانو تکنولوژی ما را به سمت پیشرفت در راه رسیدن به سیستم های بهتر ، سریع تر ، مستحکم ، کوچک تر و ارزان تر سوق میدهد .

نانو تکنولوژی توانمندی تولید مواد ، ابزارها و سیستم های جدید را با در دست گرفتن کنترل در سطوح مولکولی و اتمی دارد و درصدد استفاده از خواصی است که در آن سطوح ظاهر میشود .

بنابراین نانو تکنولوژی رویکردی جدید در تمام رشته ها است .

علم و فن آوری نانو عنصری اساسی در درک بهتر طبیعت در دهه های آتی و از جمله موارد مهم در آینده همکاری های تحقیقاتی میان رشته ای ، آموزش خاص ، انتقال ایده ها و افراد به صنعت است .

● نگاهی به وضیعت جهانی نانو تکنولوژی

بسیاری از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه برنامه هایی را در سطح ملی برای پشتیبانی از فعالیت های تحقیقاتی و صنعتی نانوتکنولوژی تدوین و اجرا می کنند ، زیرا نانوتکنولوژی به عنوان انقلابی در شرف وقوع آینده اقتصادی کشورها است و جایگاه آن ها را درجهان تحت تاثیر قرار خواهد داد .

● ضرورت ورود کشور ایران به این عرصه

برای کشور ما و همه کشورهایی که هنوز به نانو تکنولوژی به عنوان تمدید آینده علمی توجه کافی نکرده اند این سوال مطرح است که آیا باید با این روند همراه شد یا نه ؟ توجه به فضای بسیار بزرگ و در حال اتحاد نانوتکنولوژی و حجم وسیع فعالیت های مربوط به آن در دنیا این باور را به انسان القاء می کند که دیر یا زود باید آینده را دید و برای ورود به آن اقدام کرد .

● دلایل اساسی ضرورت ورود به عرصه نانو تکنولوژی

نانو تکلنولوژی دربسیاری از فن آوری ها ودر نتیجه در زندگی انسان ها تاثیر اساسی دارد .

ماهیت فرارشته ای علوم و فن آوری نانو به عنوان توانمندی تولید مواد ، ابزار و سیستم های جدید با دقت اتم و مولکول موجب تعریف کاربردهای بسیار زیادی در عرصه های مختلف علمی و صنعتی شده است . برای نمونه در علم طب یک زمینه کاری سیستم توزیع دارو در بدن است . مصرف دارو در حال حاضر به صورت زیاد است . در حالیکه سلول های خاصی در بدن به دارو نیاز دارند . در روش جدید دارو با وسایل تزریق متفاوت به طور مسقتیم به سمت سلول های مورد نظر جهت گیری می کند . با این روش بیماری های بزرگ و کوچک در آغاز شکل گیری قابل پیشگیری و درمان هستند .

● تاثیر نانو بر امنیت جهانی

از نظر دفاعی نانو تکنولوژی برای کشورها هم تهدید و هم فرصت است . به لحاظ کاربردهای بسیار زیاد این فن آوری گرایش زیادی در بخش دفاعی کشورها برای تحقیق و توسعه در این زمینه ایجاد شده است . این کاربردها در زمینه تولید لباس های مانع خطر با پرنده های خیلی کوچک ، تجهیزات اطلاعاتی و بسیاری موارد دیگر هم اکنون با حمایت وزارت دفاع کشورهایی مانند آمریکا و ژاپن به صورت پروژه های تحقیقاتی در آمده است .

● شکل گیری بازارهای بسیار بزرگ

شواهد نشان می دهد درصد بسیار بالایی از بازارهای محصولات مختلف متکی بر نانو تکنولوژی خواهد بود و به همین دلیل دولت ها و شرکتهای بزرگ و کوچک به دنبال کسب جایگاهی برای خود در بازارها هستند . اما همیشه برای خود در بازارها هستند .

اما همیشه این سوال مطرح است که جایگاه کشورهایی که به نانو تکنولوژی دستری ندارند در بازارهای آینده کجا خواهد بود با توجه به این که سهم هر کشور یا بنگاه در زمان شکل گیری یک بازار تثبیت میشود زمان سرمایه گذاری برای رسیده به جایگاه مناسب همین امروز است .

دلایل ضرورت نانو تکنولوژی در شرایط حاضر

نانو تکنولوژی را بایدبه عنوان مقوله بلند مدت نگاه کرد که حداقل نیمه اول قرن بیست ویکم را به طور مداوم تحت تاثر قرار میدهد . صاحب نظران جهان دورنمای بسیار شفافی را برای آینده نانون ارائه کرده اند که این دورنما به ما در جهت همراهی کشور باروند جهانی نانو و ارائه برنامه متناسبی برای آینده یاری می رساند .

● تاثیر نانو تکنولوژی بر علوم دیگر

نانو تکنولوژی یک فن آوری عام و فراگیر است که در بسیاری از فن آوری ها ی دیگر تاثیر داشته و در بعضی آن ها

تحول ایجاد کرده است ، برخی از این تاثیرات در زیر عنوان میشود :

▪ تاثیر زیاد نانو تکنولوژی برزندگی و رفاه مردم

▪ تاثیر نانو تکنولوژی برامنیت و رفاه اجتماعی

▪ تاثیر نانوتکنولوژی بر حفظ محیط زیست

▪ تاثیر نانو بر تحول علومی که بر پایه ماده است

▪ تاثیر نانو تکنولوژی بر همگرایی علوم و فن آوری های دیگر

باید توجه داشت نانو تکنولوژی رقیب سایر فن آوری ها نیست بلکه مکمل آنهاست . کاربرد نانو تکنولوژی همه جا همراه با هزینه کمتر ، دوام بیشتر ، مصرف انرژی پایین تر و ... است .

راهکارهایی برای توسعه نانو تکنولوژی در ایران

با توجه به ویژگی های نانو تکنولوژی و شرایط کشور هدف کشور از فعالیت در زمینه نانو تکنولوژی به شرح زیر است :

▪ استفاده از مزایای نانو تکنولوژی در صنایع موجود کشور .

▪ عقب نماندن از جهان و همراهی با کاروان جهان پیشرفت علم و فن آوری

برای رسیدن به اهداف و راهکارهای زیر پیشنهاد میشود :

- افزایش آگاهی های عمومی درمورد پتانسیل نانو تکنولوژی

- آموزش در سطوح مختلف

- تصویب یک برنامه ملی برای مشارکت و هماهنگی بخش های مختلف دولت ، دانشگاه ها و مراکز علمی در زمینه نانو تکنولوژی

- حمایت از شرکتهای خصوصی و نوپا

ـ ترویج نانو تکنولوژی در صنایع

ـ همکاری های بین المللی برای سرعت بخشیدن به فعالیت ها

و در صنعت :

ـ آشنایی صنعت با کاربردهای تکنولوژی

ـ ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه نانو تکنولوژی در صنایع مهم و حیاتی کشور

ـ حمایت های مختلف برای سرمایه گذاری صنعت و تجاری شدن پژوهش های دانشگاهی

فعالیت های مربوط به هدایت و هماهنگی

ـ نهاد هماهنگ کننده فرابخشی

ـ ایجاد دفتر مطالعه مستمر در روند نانو تکنولوژی

ـ ایجاد شکبه هایی از افراد با تخصص های مختلف

ـ ایجاد هماهنگی میان نهادهای آزمایشگاهی و مطالعاتی

ـ وجود دفتر خاص برای تقبل ریسک در شرایط خاص

نبایدهای توسعه نانوتکنولوژی در کشور

برای موفقیت در این عرصه باید از موارد زیر اجتناب کرد :

ـ فعالیت های پراکنده و ناهماهنگ

ـ برنامه ریزی قطعی

ـ هدف گذاری صرفا" کیفی

ـ توجه نکردن به منبع اصلی سفارش پژوهش یعنی صنعت و بازار.

ـ دور نگهداشتن مختصصان از اطلاعات علمی جهان

● نتیجه گیری

نانو تکنولوژی ، عرصه مهمی در علم و فن آوری است که درسال های اخیر توجه کشورها را به خود جلب کرده است . حضور در این عرصه برای کشورها اجتناب ناپذیر است و برای کشور در حال توسعه ما نیز ضرورت دارد اما در عرصه تصمیم گیری به موقع و صحیح ضرورت داشته و یکی از الزامات اصلی تشکیل شبکه نوآوری در محورهای منتخب است . تدوین و اجرای طرح جامع و آینده نگر و نهاد هماهنگ کننده فرا بخشی نیز یکی از شرایط اصلی موفقیت در این عرصه است .

توسط غلامرضا دهقانپور