شیعه ما اطاعت خدا می كنند

«مكتب امام صادق» یا «مذهب جعفری» یكی از آشناترین اصطلاحات مذهبی در تاریخ است. پیروان این مكتب به درستی می دانند كه پیرو دین و آئین محمد (ص) هستند و مسلمان و شیعه مذهبند و پیرو دوازده امام و منتظر آخرینشان.

اوج گیری بدعت ها و مكاتب و فرقه های گوناگون در زمان امام صادق (ع) باعث شد تا پیروان ایشان نسبت به این اتفاقات موضع بگیرند.

امام، مانند پدر بزرگوارشان در زمان خود روشی آرام و مسالمت آمیز و البته مخصوص به خود را در مواجهه با این اتفاق انتخاب كرده بودند و این شاید باعث شده بود طرفداران جهاد طلب، كمتر از طرف ایشان امكان فعالیت داشته باشند. اما گروهی از پیروان پدر امام صادق (ع) كه اكنون شیعیان ایشان محسوب می شوند همواره در مقابله با دیدگاه های دیگر فرقه ها حضوری جدی داشتند و آشكارا و بی پرده در اظهارات و دیدگاه ها درباره «امام» و وظایف او خطبه ها می خواندند و از شیعیان راستین از قول امام باقر (ع) می گفتند: «همانا شیعه ما، شیعه علی، با دست و دل گشاده و از گشاده دستی و بی ریایی از ما طرفداری می كنند و برای زنده نگه داشتن دین، متحد و پشتیبان ما هستند، اگر خشمگین گردند، ستم نمی كنند و اگر خرسند باشند از اندازه نمی گذرند، برای آن كسی كه همسایه آنان باشد بركت دارند و با هر كس كه با آنان مخالف باشد طریق مسالمت پیش می گیرند.» ابوعبدالله جعفر فرزند ارشد امام محمد باقر (ع) با خویشاوندی قوی و دوجانبه با امام علی(ع) و از جانب پدر و مادری «علوی» در مدینه به دنیا آمد و تا چهارده سالگی كم و پیش با پدربزرگش امام زین العابدین (ع) و در حدود بیست و سه سال نیز تحت تربیت و ارشاد مستقیم پدرش امام محمدباقر(ع) رشد كردند و دست كم با بیست وهشت سال، دوران امامت او طولانی تر از هر امام دیگری از خاندان حسین(ع) بود و حالا از میان امامان و رهبران فرق و مكاتب همسایه اش معروف به صادق، جعفر صادق، راست و صحیح از میان ایشان.

همه تلاش های فراوانی كه گروه های مختلف به منظور تدوین، تبیین و تشریح نوشتارهای اعتقادی خود برای تركیب جماعت مسلمان می كردند، دوره امامتش را از حساس ترین دوران تاریخ اسلامی از جنبه های مختلف مذهبی، آئینی و نیز سیاسی كرده بود. بسیاری از حوادث تاریخ ساز، نهضت های خشونت آمیز، نتایج طبیعی فعالیت های مختلف تحت جریان و تلاش های انقلابی و بالاتر از همه موضع گیری سازشكارانه اهل الحدیث و برخی دیگر در زمینه های فوق نیز همه در این دوران قرار گرفت.

از قضا وجود این اوضاع پیچیده و چندبعدی صعود دوران امامت ایشان را به تعالی و درجه ای والا تسهیل كرد و پس از آن دوران فترت به چنان درجه ای از تعالی رسید و این در حالی بود كه پیروان پدر و پدربزرگش از هر روز كمتر بودند آن قدر ناچیز كه حتی فكر قیام نیز در ذهن اصحاب و شیعیان خاص ایشان نامعقول و ناممكن بود. خودكامگی حكومت امویان و بی اخلاقی ایشان در حكومت، به خصوص قتل عام فرزندان پیامبر(ص) در كربلا كام مسلمین را تلخ و آنها را در اعتقاد همیشگی شان به مهدویت راسخ تر كرد.

اما این اتفاقات باعث ظهور عده ای از مدعیان مهدویت در زمان امام صادق(ع) شد و ایشان نیز با درایتی عمیق به مقابله با آنان پرداختند.

در این میان اتخاذ روش مسالمت و تقیه و عدم درگیری در آلودگی های سیاسی نزد امام صادق(ع) و پدر ایشان، جماعت خونخواه و به اصطلاح هوادار خاندان پیامبر را به حمایت عمومی و توده از دیگر اعقاب علی(ع) سوق می داد و هر چند كه حتی خود این رهبران فرق نیز نسبت به دعوی مهدویت برای خود سست بودند اما عمده نیاز مردم در اینجا وجود رئیسی بود كه بتوان به نام او نهضت و یا قیام به سیف را شروع كرد. شاید دلیل اصلی همه این ماجراها این بود.

می گویند این تا آنجا پیش رفت كه شیعیان «رافضی» نامیده شدند، چون وفاداری خود را نسبت به رهبر خود فسخ كرده بودند و با مراجعه به امام صادق(ع) مجدداً با ایشان بیعت كردند درحالی كه به آنها می گفتند: «شما مرا رها كرده اید (رفضتمونی).»

ولی به هر ترتیب طی حوادث مختلف كسانی كه در آن هنگام زمینه تمایلات شیعی را به نحوی از انحا داشتند آیین امامت امام ششم را پذیرفتند و سرانجام بخش عمده ای را در جامعه اسلامی جدا از سایرین تشكیل دادند و این هرگز به معنی تاسیس فرقه ای مستقل كه به تنهایی از مكتب و آیین شخص جعفرصادق(ع) اطاعت و پیروی كند تلقی نشد. اكنون رهبانیت در میان پیروان «اهل بیت» بی معنی بود و ده ها هزار نفر از شاگردان ایشان و پدرش هزاران حدیث راست، بلد بودند و آزادانه در فقه و احكام اجتهاد می كردند. حالا بعد از هزاران حدیث مستند از معصومین پیشین و پیامبر(ص) و كلی درس و بحث از اصول و عقاید از توحید و نبوت تا امامت و تبیین و تكوین بیان و تصریح پدر و جدش بر عقیده «امام بر حق ملهم به دانش خاص «علم لدنی»» از علوم مختلف نیز جغرافی و ریاضی، پزشكی و شیمی یا نجوم همه اصل و تتمه صفحه و حاشیه كتب دانشمندان و عالمان از شاگردان این «مكتب» در «مدرسه امام صادق» بود و بعد از «قرآن» و «سنت و حدیث» حالا «عقل» نیز در اغلب موارد ملاك و معیار بود و در شناخت گوشه چشمی هم توجه به اضداد می كردند.امام صادق(ع) می گفتند «بنی امیه مردم را در فرا گرفتن ایمان آزاد گذاشتند ولی برای گرفتن و آموختن شرك آزادی عمل ندادند تا خود شرك را بشناسند. هدف آنان این بود كه هر وقت عمل مشركانه ای بر آنان تحمیل كردند ندانسته و ناآگاه آن را بپذیرند و انجام دهند...»

علی احمدی