نقش پرهیز از معاصی در تحقق ضیافت الهی

مفهوم اولیه ای که از ضیافت و مهمانی خدا در ذهن نقش می بندد این است که خداوند متعال در این ماه از بندگان روزه دار خویش با نعمت های مادی ـ از خوردنی های الوان و نوشیدنی های متنوع ـ پذیرایی می کند و روزه داران در زمان مشخص و تعیین شده شرعی از طعام های گوناگون اجتناب می نمایند تا به وقت افطار در میهمان سرای الهی وارد شوند و از رزق و نعمت های خداوند تناول نمایند

در متون فرهنگ و معارف اسلامی ماه مبارک رمضان ماه « ضیافت الله » نام گرفته است یعنی ماه میهمانی خدا. براساس این توصیف و تعبیر زیبا در ماه مبارک و شریف رمضان « مهماندار » حضرت پروردگار است و « میهمان » بندگان خدا.

مفهوم اولیه ای که از ضیافت و مهمانی خدا در ذهن نقش می بندد این است که خداوند متعال در این ماه از بندگان روزه دار خویش با نعمت های مادی ـ از خوردنی های الوان و نوشیدنی های متنوع ـ پذیرایی می کند و روزه داران در زمان مشخص و تعیین شده شرعی از طعام های گوناگون اجتناب می نمایند تا به وقت افطار در میهمان سرای الهی وارد شوند و از رزق و نعمت های خداوند تناول نمایند. ولی برخلاف آنچه در ظاهر تصور می شود و سریع به اذهان منتقل می گردد ـ و متاسفانه برخی از افراد اینگونه می اندیشند ـ ضیافت و مهمانی خدا « جسمانی » نیست و مربوط به « نعمت های مادی » از قبیل غذاها و طعام های لذت بخش نمی باشد زیرا این بهره وری در تمام ماه های سال وجود دارد و همه بندگان از نعمت های آب و نان و میوه و غذاهای متنوع استفاده می کنند و نمی توان تصور نمود که آنچه در « سحر » و « افطار » تناول می شود نعمت ها و خوردنی های خاص میهمان سرای الهی است که در ماه رمضان با عنوان « مهمانداری خدا » و « میهمانی مردم » به بهره وری می رسد.

تردیدی وجود ندارد که ضیافت و میهمانی خداوند مربوط به « جسم » و خوردنی ها و آشامیدنی ها نیست بلکه مربوط به « روح » است که موجودی مجرد است و ضیافت و میهمانی خاص دارد و آثار و ثمرات مختص به خود را در شخصیت آدمی متجلی می سازد.

در رمضان و در میهمانسرای الهی از روزه داران خالص و راستین با نعمت های « معنوی » پذیرایی می شود که هرگز قابل قیاس با نعم الوان و گوناگون مادی و جسمی نمی باشد. نعمت های شریف و گرانقدر و روحانی و معنوی رمضان با « پرهیز » از گناهان و « خود نگهداری » در برابر شهوات و آلودگی های گوناگون به دست می آید و « روزه » عبادت بسیار بزرگی برای دست یابی به این نعمت های والای معنوی می باشد.

در تعالیم اخلاقی و عرفانی حضرت امام زین العابدین (ع ) وقتی به موضوع رمضان و ضیافت الهی می رسیم در « مفهوم » و « اهمیت » این میهمانی بزرگ معارف و نکته های ژرفی می یابیم که در شناخت نسبت به عظمت رمضان و ارزش و فضیلت والای روزه داری بسیار راهگشا می باشد.

از تعالیم امام سجاد(ع ) به این نتیجه می توان رسید که میهمانی خدا برخلاف همه مهمانی های معمول دنیایی و مادی که مربوط به جسم است و بهره وری از خوردنی ها و آشامیدنی ها و غرقه شدن در تشریفات با پرهیز و اجتناب از معاصی صورت می گیرد و از این طریق می تواند در میهمانسرای الهی وارد شد.

حضرت امام زین العابدین (ع ) در یکی از مناجات های خویش درباره ماه رمضان این گونه با حضرت پروردگار زمزمه می کند و تقاضای ورود صحیح در میهمانسرای الهی و روزه داری راستین و واقعی که روح و روان را از همه آلایش ها و غفلت و معاصی پاک می کند می نماید :

« خداوندا شناخت فضیلت ماه رمضان و بزرگداشت حرمت آن و « پرهیز » از هر چه در این ماه از آن منع کرده ای را به ما الهام کن . و ما را به روزه داشتن یاری فرما آن سان که اعضای بدن خویش را از معاصی تو باز داریم و آنچه را که سبب خشنودی توست به کار داریم تا به هیچ سخن بیهوده گوش نسپاریم و به هیچ لهو و بازیچه ننگریم و به هیچ ممنوع و خلاف دست نگشائیم و به سوی هیچ حرامی گام برنداریم و چیزی جز آنچه تو حلال کرده ای در شکم های خود جای ندهیم و زبانمان جز سخن تو نگوید و رنجی بر خود هموار نکنیم جز آن که ما را به ثواب تو نزدیک سازد و کاری نکنیم جز آنچه ما را از مجازات تو در امان دارد. ای خداوند از تو می خواهیم که همه اعمالمان را از ریای ریاکاران و آوازه در افکندن آوازه افکنان دور نگه داری و چنین باد که کسی را در عبادت با تو شریک نسازیم و جز تو برای خود مرادی نجوییم . » (۱ )

دقت در این مناجات خالص و ناب و مفاهیم ژرف آن به صراحت این پیام و درس را به ما انتقال می دهد که حقیقت روزه پرهیز از امیال و خواهشهای نفسانی و معاصی و گناهان گوناگونی است که آدمی را از قرب الهی بازمی دارد. هر معصیت و گناهی حجاب و مانع بین انسان و حضرت معبود است و تا این حجاب ها دریده نشوند و موانع مرتفع نگردند راهی به سوی تقرب گشوده نمی شود و انسان همچنان محجوب و مهجور باقی می ماند که او آنگونه که شایسته است در میهمانسرای الهی وارد نشده و آئینه دل و جانش را از زنگارهای گناه و تباهی پاک نکرده است تا انوار الهی بر آن تابش آغازد.

در دعای امام سجاد(ع ) « پرهیز » و « ترک » برای درک ضیافت الهی و حضور در محفل انس و قرب حضرت محبوب یک اصل مبنایی محسوب می شود. امام (ع ) به صفات زشت و نکوهیده ای اشاره می کند که روح و روان را در محاصره خود درمی آورند و باید به وسیله روزه داری واقعی ترک شوند تا رضوان و قرب الهی جلب گردد.

به لهو و بازیچه گرایش پیدا نکردن زبان را فقط برای خدا و براساس تعالیم و ارزش های والای اخلاقی دین مبین او به گردش و سخن درآوردن و در نتیجه از دروغ و تهمت و دشنام و غیبت فاصله گرفتن پرهیز از استماع هر سخن باطل دست نگشودن بر هر عمل خلاف گام نسپردن در مسیرهای حرام خودداری از حرامخواری و اجتناب از ریا از جمله پرهیزهایی است که امام سجاد(ع ) از آنها یاد می کند و روزه داران را به دوری از این معاصی ترغیب می نماید.

این « پرهیز » ها و سایر پرهیزها در ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی روزه داران را به بهره وری از فضایل و ارزش های معنوی نهفته در ماه رمضان ـ که هر کدام از آنها « مائده معنوی » محسوب می شوند و « غذای روح » به شمار می روند ـ نائل می گرداند و ضیافت الهی را به تحقق و عینیت در می آورد و روزه داران با زدودن زنگارهای غفلت و معصیت و صاف و زلال و خالص کردن همه افکار و رفتار و اعمال و حرکات و سکنات خویش برای خدا به آنجا می رسند که به تعبیر حضرت امام زین العابدین (ع ) جز خدا را مراد خود قرار نمی دهند و در این جاست که جاذبه عشق الهی تمام تار و پود روزه دارانی را که در طی این مسیر توفیق حاصل کرده اند فرامی گیرد و این عشق به وصل یار می انجامد و حیات پایدار.

پاورقی :

۱ ـ صحیفه سجادیه ترجمه عبدالمحمد آیتی انتشارات سروش ص ۲۶۶ دعای ۴۴

هر معصیت و گناهی حجاب و مانع بین انسان و حضرت معبود است و تا این حجاب ها دریده نشوند و موانع مرتفع نگردند راهی به سوی تقرب گشوده نمی شود و انسان همچنان محجوب و مهجور باقی می ماند که او آنگونه که شایسته است در میهمانسرای الهی وارد نشده و آئینه دل و جانش را از زنگارهای گناه و تباهی پاک نکرده است تا انوار الهی بر آن تابش آغازد

روزه داران واقعی و راستین با صاف و خالص کردن همه افکار و رفتار و اعمال و حرکات و سکنات خویش برای خدا به آنجا می رسند که به تعبیر حضرت امام زین العابدین (ع ) جز خدا را مراد خود قرار نمی دهند و در این جاست که جاذبه عشق الهی تمام تاروپود وجود آنان را فرا می گیرد و این عشق به وصل یار می انجامد و حیات پایدار