چرا کودکان دروغ می‌گویند؟

گاهی اوقات کودکان بدین خاطر دروغ می‌گویند که اجازه ندارند حقیقت را بر زبان بیاوند، وقتی کودک به مادرش می‌گوید از برادرش متنفر است، مادر شاید او را به خاطر این حقیقت‌گوئی تنبیه …

گاهی اوقات کودکان بدین خاطر دروغ می‌گویند که اجازه ندارند حقیقت را بر زبان بیاوند، وقتی کودک به مادرش می‌گوید از برادرش متنفر است، مادر شاید او را به خاطر این حقیقت‌گوئی تنبیه می‌کند. اگر همین کودک در همان لحظه برگردد و آشکارا به‌ دروغ اظهار کند که حالا دیگر برادرش را دوست دارد، مادرش شاید به او پاداش دهد و او را محکم در آغوش بگیرد و ببوسد.

شما فکر می‌کنید کودک چه نتیجه‌ای از این تجربه خواهد گرفت؟ او نتیجه خواهد گرفت که آدم را به خاطر حقیقت‌گوئی کتک می‌زنند و به خاطر دروغ‌گوئی به آدم پاداش می‌دهند و نیز به این نتیجه می‌رسد که مادرش دروغ‌گوهای کوچولو را دوست دارد.

ما اگر می‌خواهیم راست‌گوئی و صداقت را به کودک یاد بدهیم، پس باید برای گوش دادن به حقایق تلخ به همان اندازه حقایق دلپسند زمینه داشته باشیم. اگر قرار است کودک صادق و راستو بار بیاید باید او را تشویق و تحریک کرد که درباره احساساتش دروغ نگوید، حال این احساسات چه مثبت باشد، چه منفی و چه دمدمی مزاج. کودک از واکنش‌هائی که ما در برابر احساسات بیان شده او نشان می‌دهیم یاد می‌گیرد که آیا صداقت و راست‌گوئی بهترین حقیقت است یا نه.

برخورد با دروغ‌گوئی و عدم صداقت کودک

خط مشی ما در برابر دروغ‌گوئی مشخص است. از یک طرف ما نباید بازپرس‌بازی در بیاوریم و کودک را مرتباً سئوال‌پیچ کنیم و موضوع را بزرگ جلوه دهیم، از طرفی دیگر باید حتماً و بدون تردید رک و پوست‌کنده حرف بزنیم، وقتی پی می‌بریم که اززمان برگشت کتابی که کودک از کتابخانه گرفته بود، گذشته و کودک هنوز کتاب را به کتابخانه پس نداده، ما نباید بپرسیم که ”کتاب را برگردانده‌ای به کتابخانه؟ مطمئنی؟ پس چه شده که کتاب هنوز اینجا مانده؟“ بلکه به‌جای آن، چنین خاطرنشان می‌کنیم، ”مثل اینکه از زمان برگشت این کتاب به کتابخانه گذشته.“ وقتی از مدرسه اطلاع می‌دهند که بچه‌مان در امتحان ریاضی‌اش مردود شده، نباید از او بپرسیم: ”در امتحان ریاضی قبول شدی؟ خوب، این دفعه دیگر دروغ دردت را دوا نخواهد کرد! ما با معلمت صحبت کردیم و دانستیم جنابعالی با چه وضعی مردود شدی.“

در عوض، به‌طور صریح و پوست‌کنده به فرزندمان می‌گوئیم: ”دبیر ریاضی‌است به ما گفت که تو در امتحان نمره قبولی نیاورده‌ای. ما به خاطر این مسئله نگرانیم و نمی‌دانیم چه کمکی از دستمان بر می‌آید تا برایت انجام بدهیم.“ خلاصه ما کودک را تحریک نمی‌کنیم تا برای دفاع از خودش دروغ بگوید و نیز آگاهانه برای کودک فرصت ایجاد نمی‌کنیم که دروغ بگوید. وقتی کودک قطعاً دروغ می‌گوید، واکنش ما نباید غیر اخلاقی و دارای هیجان شدید باشد، بلکه واقعی و دور از احساس باشد، ما می‌خواهیم کودکمان بداند که نیازی ندارد به ما دروغ بگوید.

نوشته: دکتر هایم جی‌گینات

مرجان غفور محسنی