نگرانی‌هایی درباره حجم شیر مادران

مادران نسل جدید اغلب نگران هستند که آیا فرزندشان شیر کافی دریافت می‌کند یا نه؟ این امر به‌خصوص در مادرانی بیشتر اتفاق می‌افتد که از ابتدا ذهنیت‌هایی در مورد اینکه فرزندشان …

مادران نسل جدید اغلب نگران هستند که آیا فرزندشان شیر کافی دریافت می‌کند یا نه؟ این امر به‌خصوص در مادرانی بیشتر اتفاق می‌افتد که از ابتدا ذهنیت‌هایی در مورد اینکه فرزندشان با چه فواصل زمانی و هر بار به چه مدتی تغذیه کند، داشته‌اند.

اگر مادری نگران حجم شیر خودش باشد باید نکات زیر را با او مرور کرد تا خود در مورد شیرش قضاوت کند.

هرچه یک شیرخوار، موثرتر پستان‌های مادر را بمکد، تولید شیرمادر بیشتر می‌شود. مکیدن موثر پستان‌ها توسط شیرخوار به ترشح ۲ هورمون پرولاکتین و اکسی‌توسین از غده هیپوفیز مادر منجر می‌شود. پرولاکتین، هورمون تولید شیر است و هر چه دفعات مکیدن شیرخوار بیشتر و مکیدن‌های او موثرتر باشد، ترشح پرولاکتین افزایش یافته و در نتیجه تولید شیرمادر بیشتر می‌شود. هورمون دوم اکسی‌توسین است که موجب انقباض مجرای شیر می‌شود تا شیر به طرف نوک پستان هدایت شده و شیرخوار بتواند آن را دریافت کند. به این امر ریفلاکس جاری شدن شیر یا رگ کردن پستان گفته می‌شود.

تولید شیر از اصل عرضه و تقاضا تبعیت می‌کند. در ابتدا بدن مادر نمی‌داند که نیاز فرزند چقدر است ولی با مکیدن‌های مکرر یعنی حداقل ۸ تا ۱۲ بار در ۲۴ ساعت بدن او به طور اتوماتیک حجم شیر را مطابق نیازهای کودک تنظیم می‌کند.

از روز پنجم به بعد که شیرمادر زیاد می‌شود؛ در صورتی که نوزاد حداقل ۶ تا ۸ کهنه پارچه‌ای مرطوب با حداقل یک نوبت کاملا خیس یا ۵ تا ۶ پوشک یکبار مصرف را در هر ۲۴ ساعت خیس کند، مادر می‌تواند بگوید که شیرش کافی است. طی ۲ یا ۳ روز اول که نوزاد فقط آغوز می‌خورد، تنها یک یا دو پوشک را خیس می‌کند. (برای اینکه مادر به مقدار خیس بودن پوشک، پی ببرد، می‌تواند پوشکی را با ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر آب خیس کند.) بعد از ۶ هفته، تعداد کهنه‌های پارچه‌ای خیس شده ممکن است به ۵ یا ۶ کهنه خیس در روز و پوشک‌های یکبار مصرف به ۴ یا ۵ عدد در روز کاهش یابد ولی میزان خیس بودن آن به ۱۲۰ میلی‌لیتر یا بیشتر افزایش پیدا کند. علت این امر بزرگ شدن مثانه و قدرت نگهداری حجم بیشتر ادرار در آن است. باید در نظر داشت که در همه سنین ادرار باید کم‌رنگ و کم‌‌بو باشد.

اگر مادر نگران حجم شیر خود است یا اینکه به نظرش می‌رسد مقدار شیر او کم است، توصیه می‌شود مقدار دریافتی و خروجی شیرخوار را یادداشت کند. به این ترتیب که ضمن افزایش نوبت‌های شیردهی در روز، تعداد نوبت تغذیه، پوشک خیس‌شده و دفع مدفوع را یادداشت کند.

ظرف ۶ هفته، تعداد ۲ تا ۵ بار دفع مدفوع در روز نشانه آن است که شیرخوار کالری لازم را دریافت می‌کند. ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از افزایش حجم شیرمادر، رنگ و قوام مدفوع نوزاد از مکونیوم که تیره و قیرگونه است به تدریج تغییر می‌کند. پس از دفع مکونیوم، مدفوع نوزادی که فقط شیرمادر می‌خورد شل می‌شود یا قوامی شبیه سوپ پیدا کرده و رنگ زرد سبز تا رنگ سبز تیره دارد. اگر رنگ مدفوع گاه‌گاهی سبز باشد هم امری طبیعی است.

دکتر محمداسماعیل مطلق

دانشیار دانشگاه جندی شاپور و مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت