ما و کپی رایت

در ایران کپی رایت یک تب است، مساله ای که به یک بیماری مزمن تبدیل شده و هرازگاهی عود می کند. البته بیش از همه پیوستن یا نپیوستن به سازمان تجارت جهانی بود که کپی رایت را سر زبان ها …

در ایران کپی رایت یک تب است، مساله ای که به یک بیماری مزمن تبدیل شده و هرازگاهی عود می کند. البته بیش از همه پیوستن یا نپیوستن به سازمان تجارت جهانی بود که کپی رایت را سر زبان ها انداخت؛ زیرا لازمه پیوستن به این سازمان، ابتدا پیوستن به کپی رایت است. به هرحال با فروکش کردن تب الحاق به WTO این طور به نظر می رسد که کپی رایت نیز به فراموشی مقطعی سپرده شده است.

زمانی که صحبت از کپی رایت و قوانین حمایت از حقوق پدیدآورندگان می شود، اغلب ما همپای پدید آورنده اثر، از لزوم رعایت کپی رایت داد سخن می دهیم. اما اینکه عقبه و سابقه چنین قوانینی چیست و آیا لزومی دارد که ما هم کپی رایت داشته باشیم یا خیر و اینکه قوانین موجود برای حفاظت از حقوق پدیدآورندگان کفایت می کند یا نه؟ همیشه در حاشیه می ماند.

از دیگر سو الحاق به سازمان های بین المللی مدافع این قوانین، مساله ای است که در تب کپی رایت کمتر گم می شود. هرازگاهی که کپی برداری از آثار خارجی یا مساله نشر کتب خارجی بدون اجازه نویسندگان آنها سر زبان ها می افتد، باز ضرورت رعایت کپی رایت در ذهنمان زنگ می زند، اما این ماجرا، بی تغییر همچنان ادامه می یابد تا روزی که دیگر چاره ای جز پیوستن به کپی رایت نداشته باشیم. اما آیا واقعاً پیوستن به این معاهده به صلاح ماست؟ شاید پیام رهبر انقلاب با وجود گذشت زمان زیادی از اعلام آن، هنوز تنها موضع مشخص بیانگر وضعیت ایران باشد. ایشان در پیامی، الحاق به این کنوانسیون را به صلاح کشور ندانسته بودند.

به گفته برخی ناشران، یک شهروند ایرانی که توانایی خرید کتاب به ریال را ندارد، چگونه می تواند از پس هزینه دلاری کتاب برآید؟ علاوه بر این، با پیوستن ما به کپی رایت، اقداماتی که در کشور انجام می شود از سوی سازمان های بین المللی قابل پیگیری می شود و بدیهی است که با الحاق ما، دردسرهای زیادی فراهم خواهد شد. اما چه باید کرد؟ بدیهی است در چنین شرایطی ضروری است ابتدا در قانون «حمایت از مولفان و مصنفان ایران» (مصوب ۱۳۴۸ و متمم آن در سال ۱۳۵۲) بازبینی هایی صورت گیرد تا پس از گردآوری، تنظیم و تدوین متن جدید، نظرهای کارشناسی ناشران، حقوق دانان، نویسندگان و هنرمندان، متن جدید و کارآمدی به منظور هماهنگ کردن قوانین ملی کپی رایت تهیه شود. به علاوه، قانون جدید باید با قوانین و معاهدات بین المللی کپی رایت هماهنگ شود و در نهایت، متن کامل آن برای بررسی و اصلاحات نهایی به مجلس سپرده شود. بنابراین عضویت ایران در کنوانسیون های جهانی کپی رایت، مستلزم تدارک مقدماتی در عرصه نظری و عملی است؛ زیرا بدون آماده سازی شرایط لازم در سطح ملی، عضویت ایران در این معاهدات قطعاً مشکلات و مسائل بسیاری را در پی خواهد داشت.