کشف رازهای کودکانه

نگاهی به فیلم های بخش مسابقه جشنواره کودک و نوجوان

۹ فیلم به بخش مسابقه جشنواره فیلم کودک و نوجوان راه یافته‌اند. در بین این فیلم‌ها «در میان ابرها»، «جعبه موسیقی»، «هامون و دریا» و «کتونی سفید» قبلا در بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر روی پرده رفته‌اند و بقیه فیلم‌ها برای اولین‌بار در جشنواره فیلم کودک و نوجوان همدان اکران می‌شوند.

● جعبه موسیقی (فرزاد موتمن)

▪ اولین تجربه کارگردان در دنیای کودکان

«جعبه موسیقی» اولین تجربه فرزاد موتمن در سینمای کودک و نوجوان فیلمی با قصه و فضایی تازه و متفاوت است. شخصیت اصلی فیلم پسر نوجوانی است که طی حادثه‌ای با یک فرشته ملاقات می‌کند. فرشته مرگ مامور است تا او را به سفری بی‌بازگشت ببرد. موتمن در «جعبه موسیقی» سعی کرده قصه ماورایی و موقعیت غریب کاراکترهایش را در دل کلانشهر درندشتی مثل تهران امروز روایت کند. «جعبه موسیقی» تجربه‌تازه‌ای در سینمای کودک است.

بخش قابل‌توجهی از فیلم‌های کودک و نوجوان سینمای ایران تصویری مشابه و یکسان از کودک و دنیای او ارائه می‌دهند اما تصویری که موتمن از کودک امروز ارائه می‌دهد کاملا متفاوت است. شخصیت اصلی فیلم نوجوان باهوشی است که در طول قصه، سفری معنوی را پشت‌سر می‌گذارد و به بلوغ می‌رسد. ارسلان قاسمی که پیش از این با مجموعه «۱۰۱ راه برای ذله‌کردن پدر و مادرها» بازیگری را تجربه کرده بود در این فیلم حضوری قابل قبول دارد. بازی او گواهی بر رشد توانایی‌های این نوجوان خوش‌چهره است که می‌تواند پس از سال‌ها جای خالی یک بازیگر خوب در سینمای کودک و نوجوان را پر کند. می‌شود از همین حالا قاسمی را یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بازیگر نوجوان جشنواره امسال دانست. رامبد جوان، داریوش اسدزاده، شاهرخ فروتنیان و نیکی کریمی دیگر بازیگران «جعبه موسیقی» هستند. فیلمی که گوشه‌چشمی به جذب مخاطب بزرگسال دارد و فقط برای مخاطب کودک و نوجوان ساخته نشده است. این را می‌شود از ترکیب بازیگران هم فهمید.

● زمانی برای دوست‌داشتن (ابراهیم فروزش)

▪ با حضور بازیگران حرفه‌ای

دومین فیلم فروزش که در بخش مسابقه سینمای ایران حضور دارد فضایی کاملا متفاوت با «هامون و دریا» دارد. «زمانی برای دوست داشتن» که پیش از این «دوست داشتن را هجی کن» نام داشت یک درام شهری است و قصه آن در تهران می‌گذرد. فروزش در این فیلم برای اولین بار با بازیگر حرفه‌ای همکاری کرده است. علی شادمان بازیگر کودک بااستعدادی که با «م مثل مادر» به سینمای ایران معرفی شد در این فیلم باز هم نقش کودکی معلول را بازی می‌کند که مشکل ارتباط با اطرافیانش را دارد. بهناز جعفری، نگین صدق‌گویا و محسن طنابنده دیگر بازیگران در این فیلم هستند. «زمانی برای دوست داشتن» به دلیل حضور بازیگران حرفه‌ای و قصه‌اش یکی از مهم‌ترین فیلم‌های این دوره است. فیلمی که به نیازهای روحی نوجوان و مساله جدی ارتباط با دنیای اطراف و بزرگسالان می‌پردازد. موضوعی که سال‌ها پیش در فیلم‌های «رابطه» و «پرنده کوچک خوشبختی» به شکل قابل قبولی به آن پرداخته شده است. باید دید نگاه فرزوش در سال‌های میانی دهه ۸۰ به این ماجرا چطور است و مختصات جامعه جدید و تغییر شکل ارتباط در آن چه نمودی در «زمانی برای دوست داشتن» دارد.

● زمزمه بودا (حسین قاسمی‌جامی)

▪ کودکان خارج از مرزها

طبیعی است فیلمسازی با نگاه و به سوابق حسین قاسمی‌جامی زمانی که به سراغ سینمای کودک و نوجوان می‌رود، دغدغه‌های همیشگی‌اش را در این قالب مطرح کند. قصه «زمزمه بودا» در افغانستان و زمان حکومت طالبان می‌گذرد. جنگ افغانستان و حضور نیروهای طالبان و رعب و وحشتی که آنها در میان مردم به‌وجود آورده بودند، یکی از تم‌های «زمزمه بودا» است. قاسمی‌جامی با تمرکز بر اتفاق‌هایی که دو شخصیت نوجوان فیلم با آن روبه‌رو می‌شوند، تاثیر شرایط نامناسب افغان‌ها و ناامنی اجتماعی و تاثیر آن بر نوجوانان را به تصویر می‌کشد. جامی سعی کرده در قالب یک درام جاده‌ای و پرتعلیق قصه‌اش را روایت کند و از طریق ایجاد صحنه‌های پرتنش، واقعیت جنگ و تاثیر آن بر کودکان و نوجوانان را مطرح کند. «زمزمه بودا» تنها فیلم بخش مسابقه جشنواره فیلم کودک و نوجوان است که به مساله کودکان غیرایرانی توجه نشان می‌دهد. بازیگران «زمزمه بودا» افغانی هستند و چهره شناخته‌شده‌ای در بین آنها حضور ندارد.

● قند تلخ (محمد عرب)

▪ ادامه مسیر قبلی

محمد عرب پیش از «قند تلخ» دو فیلم ساخته که هر دو در حوزه سینمای کودک و نوجوان بوده. «سمفونی تاریک» و «یک الف ناقابل» به بخش‌هایی از مشکلات کودکان اشاره داشتند. در «قند تلخ» عرب در همان مسیر آشنا و مورد علاقه‌اش قدم برمی‌دارد. با این تفاوت که فیلم تازه این کارگردان، موضوعی ورزشی دارد. پسر نوجوان ورزشکاری از بیماری خاصی رنج می‌برد. مادر و خانواده پسر سعی می‌کنند سلامتی او را تامین کنند. یکتا ناصر و رامتین خداپناهی، بازیگران فیلم هستند. فیلم‌های قبلی محمد عرب، اکران عمومی موفقی نداشته‌اند. شاید این بار و به‌واسطه حضور یکتا ناصر در این فیلم و موفقیت احتمالی «قند تلخ» در جشنواره فیلم کودک و نوجوان، سومین فیلم محمد عرب، وضعیت اکران مناسب‌تری داشته باشد. این فیلم به‌واسطه حضور پررنگ شخصیت‌های نوجوان برای این قشر جذاب به‌نظر می‌رسد.

● کتونی سفید (محمدابراهیم معیری)

▪ معلم، عشق و مدرسه

محمدابراهیم معیری، کارگردان جوانی است که اولین تجربه کارگردانی‌اش با نام «پروانه‌ها بدرقه می‌کنند» در جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان مورد توجه قرار گرفت. جهانگیر کوثری، تهیه‌کننده «کتونی سفید» که «پروانه‌ها بدرقه می‌کنند» را دیده بود، با خواندن فیلمنامه «کتونی سفید» ترغیب شد فیلم دوم این کارگردان را تهیه کند. «کتونی سفید» داستان معلمی است که به شهرستانی می‌رود، روی بچه‌ها و محیط تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود تغییرهایی در محیط خشک و رسمی مدرسه به‌وجود بیاید. حسین یاری نقش اصلی فیلم و باران کوثری نقش دختری جوان را بازی کرده که معلم به او علاقه‌مند می‌شود. فیلمبرداری «کتونی سفید» در بوشهر انجام شده و نوجوانان بوشهری و تعدادی از بازیگران تئاتر بوشهر در این فیلم مقابل دوربین رفته‌اند. «کتونی سفید» که پیش از این در جشنواره بیست‌وششم فجر روی پرده رفته، مانند اغلب فیلم‌های کودک و نوجوانان به رابطه نوجوانان و بزرگسالان می‌پردازد. فیلمساز موفق شده فضایی قابل‌باور از این دنیا و ارتباط به تصویر بکشد. «کتونی سفید» به‌دلیل حضور دو بازیگر شناخته‌شده‌اش می‌تواند برای مخاطب بزرگسال هم جذاب باشد، هرچند حضور پررنگ کاراکترهای نوجوان در فیلم و تمرکز نویسنده بر ارتباط این شخصیت‌ها با معلم باعث شده فیلم، بیشتر برای مخاطب نوجوان جذاب باشد.

● مانا (علیرضا رزازی‌فر)

▪ فیلمی با موضوع امروز جهان

علیرضا رزازی‌فر پیش از ساخت «مانا» چند فیلم داستانی و مستند ساختهش است. «متولد ایدز»، «ساز و سن»، «زخم درون» و «اربعین» تعدادی از این فیلم‌هاست. «مانا» ریشه در مشاهدات و تحقیق‌های این فیلمساز دارد. او در این فیلم، قصه دختری را روایت می‌کند که مبتلا به ایدز است. او در مدرسه و از طرف هم‌کلاسی‌هایش زیرفشار است، مادر مانا و مددکار او سعی می‌کنند روحیه مانا را برای غلبه بر مشکلاتش تقویت کنند. آرمیتا مرادی، بازیگر خردسال «آکواریوم» در این فیلم نقش مانا را بازی می‌کند. رویا نونهالی نقش مادر و نگین صدق‌گویا نقش مددکار اجتماعی را برعهده دارد. رزازی‌فر ۳ سال وقت صرف کرده تا فیلمنامه را نوشته است و سعی کرده در خلق فضای دراماتیک از واقعیت و مستندات وام بگیرد. به دلیل تفاوتی که «مانا» با دیگر فیلم‌های شرکت‌کننده درجشنواره فیلم کودک و نوجوان دارد، می‌توان انتظار داشت که «مانا» با استقبال روبه‌رو شود. این نخستین بار است که در یک فیلم سینمایی به مسائل یک کودک مبتلا به ایدز و ارتباط او با محیط اطرافش پرداخته می‌شود.

● نشانی (فریدون حسن‌پور)

▪ در جست‌وجوی خانواده

فریدون حسن‌پور، فیلمساز کودک و نوجوان فیلمنامه «نشانی» را همراه با محمد علی‌طالبی نوشته، کارگردانی که سال‌ها در زمینه سینمای کودک و نوجوان فعالیت کرده است. «نشانی» قصه و فضای متفاوتی دارد. شخصیت اصلی فیلم، نوجوانی به نام علی است که در پرورشگاه زندگی می‌کند. او به طور اتفاقی متوجه می‌شود که پدرش زنده است و به جست‌وجوی او می‌رود. اما پدر مایل به دیدن او نیست. مادر علی هم نمی‌خواهد از او نگهداری کند. علی که نمی‌خواهد به پرورشگاه برگردد، مستاصل شده اما در آخرین لحظات پدر به دنبال او می‌آید. قصه «نشانی» در روستاهای شمال کشور می‌گذرد. بجز رضا عطاران که بازیگر شناخته شده و حرفه‌ای است و در این فیلم نقش متفاوتی را بازی کرده، بازیگران دیگر، غیرحرفه‌ای هستند. حسن‌پور سعی کرده فضایی واقعی و قابل باور در فیلمش به وجود بیاورد. حضور نابازیگران و فیلمبرداری در لوکیشن‌های واقعی کمک کرده تا این فضا به وجود بیاید.

‌● هامون و دریا (ابراهیم فروزش)

▪ در ستایش موسیقی و عشق

ابراهیم فروزش پس از چند سال دوری از سینمای کودک با ساخت دو فیلم «هامون و دریا» و «زمانی برای دوست داشتن» به این عرصه باز گشته. قصه «هامون و دریا» در کویر می‌گذرد. نوجوانی به خاطر محبوبش به سفری پرخطر می‌رود. این نوجوان به سبک و سیاق دیگر نوجوان‌های فیلم‌های فروزش و سایر فیلم‌های کانونی بر تمام موانع و مشکلات غلبه و خود و توانایی‌هایش را ثابت می‌کند. فیلم پر است از تصاویر کارت‌پستالی از طبیعت و لوکیشن‌های بکری که قصه در آن روایت می‌شود. فروزش در این فیلم از بازیگران غیرحرفه‌ای و بومیان مناطق مختلف خراسان استفاده کرده.

بازی بازیگران نوجوان قابل دفاع و نشان‌دهنده ارتباط درست و موثری است که کارگردان با آنها داشته. «هامون و دریا» در ستایش موسیقی و آداب و رسوم ساکنان مناطق کویری هم هست. موسیقی تنها همراهی‌کننده صحنه‌های فیلم یا عنصری در جهت تقویت حس و حال و تکمیل فضاسازی نیست. موسیقی خراسانی فیلم نقشی دراماتیک در قصه دارد.

محدثه واعضی پور