طبقه متوسط, جهانی می شود

کشورهای در حال توسعه و بازارهای در حال ظهور, درآمدهای بیشتری را نصیب شهروندانشان کرده اند

کشورهای در حال توسعه و بازارهای در حال ظهور، درآمدهای بیشتری را نصیب شهروندانشان کرده‌اند. این درآمد بیشتر منجر به گسترش طبقه متوسط این جوامع شده است. طبقه متوسط علاوه بر درآمد بالاتر، خواسته‌های دیگری نیز دارد که اگر تامین نشود، ممکن است به شورش و اعتراض منجر شود.

از جمله این خواسته‌ها، ایجاد یک نهاد تامین اجتماعی کارآمد، ایجاد مشاغل مطمئن‌تر و بیشتر، توسعه‌ شرایط تحصیلات متناسب با مهارت‌های جدید، ایجاد قراردادهای اجتماعی مناسب برای تامین حقوق مدنی و توسعه‌ فضای کافی برای ابراز عقیده گروه‌های مختلف فکری است. تحلیلگر پروجکت سیندیکیت می‌گوید کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور اگر بخواهند مسیری که می‌روند را بدون تنش ادامه دهند، باید به این خواسته‌ها توجه کنند و راهی برای تامین آنها بیابند.

در قرن بیستم، رویای آمریکایی، الهام بخش طبقه متوسط جهان بود. حال، در قرن بیست و یکم، با سرعت تمام به سمت جهانی در حرکت هستیم که بر مبنای رشد جغرافیایی نوینی بنا شده است. میلیون‌ها نفر در شرق و جنوب از فقر شدید رها شده و به مصرف‌کننده‌ای قدرتمند و بالقوه تبدیل شده‌اند. اینکه رویای طبقه متوسط جهانی محقق شده یا به یک کابوس تبدیل شده است به عوامل مختلفی بستگی دارد. در دنیای در حال تغییر امروز، تولید ناخالص داخلی ۸۰ کشور در حال توسعه در مقایسه با نرخ سرانه رشد سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (باشگاه ثروتمندترین کشورهای جهان) دو برابر شده است اما شهروندان طبقه متوسط جامعه صرف نظر از اینکه اوضاع بهتر یا بدتر شده، شروع به شکایت و اعتراض کرده‌اند. موسی نعیم، وزیر پیشین بازرگانی و صنعت ونزوئلا، هشداری داده است مبنی بر «احتمال وقوع جنگ جهانی طبقات متوسط». در حالی که نارضایتی‌ها به خاطر کاهش حقوق و بیکاری منطقی به نظر می‌رسد، اما اعتراض در کشورهایی مانند تایلند و شیلی که به سرعت در حال پیشرفت هستند و استانداردهای زندگی بهبود یافته، عجیب است.

چه خبر است؟

میزان رشد بالای کشورهای آسیایی و جنوبی به معنی افزایش درآمدهای صادراتی و سودهای حاصل از منابع طبیعی است. متاسفانه این منفعت می‌تواند به یک ضرر تبدیل شود. دنگ ژیائوپینگ، رهبرکمونیست پیشین چین عقیده دارد که «اول اجازه دهید بعضی از مردم ثروتمند شوند». این دیدگاه باعث رشد اقتصادی و کاهش فقر خیره‌کننده‌ای شد، اما همان طور که اعتراضات اخیر و چالش‌های کارگری نشان می‌دهد، موضوع «جامعه هماهنگ و موزون» را در نظر نگرفته بود.

در بهار سال ۲۰۱۱، مقامات شهرداری پکن تمامی تبلیغات کالاهای لوکسی که می‌توانست به محیط ناسالم سیاسی دامن بزند را ممنوع کرد. افزایش نابرابری، کمبود مشارکت مدنی، سرخوردگی سیاسی و کمبود مشاغل مناسب، به خصوص برای جوانان، پاشنه آشیل مدل اقتصادی بازار آزاد نوظهور است. نظرسنجی گالوپ درباره رفاه در کشورهای تایوان و تایلند نشان می‌دهد در حالی که سطح درآمد و شرایط اجتماعی در هر دو کشور در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ افزایش یافته، اما میزان رضایت از زندگی کاهش داشته است.

هومی کاراس، مقام ارشد موسسه تحقیقاتی بروکینگ در واشنگتن دی‌سی، طبقه متوسط جهانی امروزی را این چنین تعریف می‌کند: خانه‌دارانی با هزینه روزانه ۱۰ تا ۱۰۰ دلار برای هر نفر (برابری قدرت خرید). این یعنی تقریبا دو میلیارد نفر، که به طور عادلانه بین کشورهای توسعه یافته و اقتصادهای نوظهور پراکنده شده‌اند. با توجه به دورنمای برنامه توسعه جهانی در سال ۲۰۱۲ مبتنی بر انسجام اجتماعی در جهان در حال تغییر، سازمان همکاری‌های‌ اقتصادی و توسعه پیش‌بینی کرد که تا سال ۲۰۳۰، طبقه متوسط جهانی به ۹/۴ میلیارد نفر خواهد رسید.

در این میان، ۲/۳ تا ۹/۳ میلیارد نفر در اقتصادهای نوظهور زندگی می‌کنند، که نشان دهنده ۶۵ تا ۸۰ درصد از جمعیت جهان است. این مردم، خواستار خدمات بیشتر و بهتر، تقسیم عادلانه‌تر مزایای رشد اقتصادی و نهادهای سیاسی پاسخگوتر خواهند بود. موج کنونی اعتراض‌ها تنها ابتدای این روند است.

پس چه باید کرد؟

ابتدا، برنامه‌های تامین اجتماعی باید افزایش پیدا کنند. طبقه متوسط نوظهور از اینکه دوباره دچار فقر شود شوکه شده است. برای مقابله با این ریسک، برنامه‌های تامین اجتماعی باید پای خود را از کمک‌های اجتماعی فراتر بگذارد. برنامه ضمانت استخدام هند، برنامه بیمه بهداشت ملی غنا و برنامه تامین مستمری از طریق مالیات لسوتو که بیش از ۹۰ درصد جمعیت این کشور را پوشش می‌دهد، همگی مدل‌های تامین اجتماعی طبقه متوسط جوامع است.

ثانیا، مشاغل بیشتری نیاز است. نیروی کار جهانی حدود سه میلیارد نفر است که دو سوم آن استخدام غیررسمی هستند. در واقع، در کشورهایی مانند هند به‌‌رغم رشد مداوم، تعداد مشاغل بدون حمایت اجتماعی در حال افزایش است. در تونس با وجود افزایش سطح تحصیلات، میزان بیکاری در میان افراد واجد شرایط حدود ۳۰ درصد است، در حالی که این میزان در میان افراد کم‌سواد‌تر ۸ درصد است.

جهان در حال توسعه باید تحصیلات را به گونه‌ای اصلاح کند که متناسب با مهارت‌های مورد نیاز باشد. سوما، یک قرارداد اجتماعی (یعنی خدمات بهتر و دولت پاسخگو) برای توسعه سیاست‌های مالی و بسیج منابع داخلی ضروری است. در کشورهایی که مردم آنها از حقوق مدنی برخوردار هستند و جایی که آنها از خدمات دولتی مناسب بهره می‌برند، اعتماد اجتماعی افزایش می‌یابد و شهروندان تمایل بیشتری به پرداخت مالیات دارند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد در جوامعی که مردم به یکدیگر اعتماد ندارند، بیش از یک سوم جمعیت فرار از مالیات را قابل توجیه می‌دانند. این تعداد در جوامعی که افراد به هم اعتماد دارند به یک‌دهم می‌رسد.

در نهایت، همان طور که بهار عربی نشان می‌دهد، هر دولتی که به مردم خود فضای کافی برای ابراز عقیده ندهد بسیار متزلزل خواهد بود. دولت‌ها باید پلورالیسم (مشارکت عمومی) را بپذیرند و اجازه دهند تا رسانه‌های اجتماعی برای تسهیل تبادل نظر میان شهروندان فعالیت کنند. سازمان غیردولتی یوشاهیدی (Ushahidi) کنیا، که به کاربران اینترنتی اجازه می‌دهد بلافاصله به اطلاعات در مورد سوء‌استفاده از حقوق بشر مانند قاچاق انسان دست پیدا کند، نمونه بارزی است که منابع تکنولوژیکی می‌توانند به ابزاری قدرتمند برای نظارت شهروندان بر رفتار دولت خود تبدیل شوند.

ظهور طبقه متوسط جهانی نمای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دنیا را تغییر خواهد داد. کلید تحقق رویای طبقه متوسط، ایجاد جوامع منسجمی است که در آن مردم احساس می‌کنند از حمایت برخوردار هستند، شهروندان به یکدیگر اعتماد دارند و از آنها قدردانی می‌شود.

یوهانس ژاتینگ

یوهانس ژاتینگ مدیر کاهش فقر در مرکز توسعه سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در پاریس است.

مقاله را می‌توانید به صورت آنلاین در این وب سایت ملاحظه کنید:

http://beta.project-syndicate.org/commentary/the-middle-class-goes-global

مترجم: محمد نجف آبادی فراهانی

منبع: پروجکت سیندیکیت