گردشگری معیشت درهایی رو به زندگی

گونه ای نو و بکر از گردشگری که جوامع محلی را پاس می دارد

توریسم معیشت، گونه‌ای از گردشگری است که در آن تلاش می‌شود گردشگران با سبک و سیاق زندگی افراد در جوامع مختلف روستایی و عشایری آشنا شوند.

این نوع از گردشگری که یکی از مصادیق گردشگری پایدار است، درصدد است تا از طریق آگاهی بخشی‌به گردشگران در خصوص نحوه زندگی و فعالیت‌های روزانه‌ای که جوامع بومی برای امرار معاش به آن می‌پردازند، زمینه‌ای برای برقراری ارتباط بهتر گردشگران با جامعه محلی ایجاد کند و از سوی دیگر با بالا بردن میزان درک و دانش از فرهنگ‌های دیگر برقراری ارتباط را تسهیل کند. بازار هدف این نوع از گردشگری اغلب گردشگرانی هستند به دنبال ماجراجویی که هدفشان از سفر علاوه بر استراحت و لذت بردن از فضای آرام و هوای پاک روستا، کسب تجربه‌های جدید و آموختن فعالیت‌های تجاری، خانه داری، فرهنگی و هنری جدید است.

این گونه خاص از گردشگری از سال‌ها پیش در کشورهای پیشرو در عرصه این صنعت رونق داشته است. برای مثال در ایالات متحده آمریکا، همه ساله در فصل برداشت ذرت، بسیاری از مزرعه‌داران پذیرای گردشگرانی می‌شوند که از اقصی نقاط کشور برای مشارکت در برداشت این محصول در قالب گروه‌های چند نفره و با مشایعت یک راهنما به این مزارع رهسپار می‌شوند. این گردشگران در طول مدت برداشت محصول در بخش‌های مشخصی از مزرعه با راهنمایی یک مزرعه‌دار با تجربه، آموزش می‌بینند که چگونه عمل برداشت را انجام دهند و در همان حال که از یک تجربه جدید لذت می‌برند، به مزرعه‌داران نیز کمک می‌کنند.

از ویژگی‌های عمده این نوع از گردشگری آن است که گردشگران باید همانند مزرعه‌داران لباش بپوشند، همزمان با آنها وارد مزرعه شوند، در همان ساعت‌ها که مزرعه‌داران استراحت می‌کنند، استراحت کنند و از همان غذاهایی بخورند که توسط زنان برای مزرعه‌داران تهیه می‌شود. به عبارتی کلیه شرایط باید به گونه‌ای باشد که نتوان در طول این چند روز گردشگران را از مزرعه‌داران تمیز داد. در کشور آلمان نیز همه ساله گردشگران وارد روستاها شده و در کنار خانواده یا خانواده‌هایی که میزبانی آنها را برعهده دارند، به فعالیت‌هایی چون کشاورزی، دامپروری، پخت و پز، شکار و غیره می‌پردازند.

ایران با وجود تنوع فرهنگی و اقلیمی بسیار و وجود قومیت‌های گوناگون، از زمینه بسیار مناسبی برای برگزاری چنین تورهایی برخوردار است. کوچ عشایر شاهسون در شمال غرب کشور، برنج‌کاری و مزارع چای به همراه دامپروری و موسیقی محلی در خطه شمال، شتربانی و لایروبی و ساخت قنات در کویر مرکزی ایران و بسیاری از فعالیت‌های دیگر روستایی و عشایری از جمله فعالیت‌هایی هستند که به واسطه آنکه از فرهنگ، تاریخ و شرایط جغرافیایی خاص هر منطقه سرچشمه می‌گیرند، از جذابیت منحصر به فردی برای جلب گردشگران برخوردارند.

در چنین تورهایی علاوه بر برنامه‌ریزی و انجام هماهنگی‌های لازم برای بازدید از اماکن و ابنیه تاریخی محل یا تماشای مناظر و چشم‌انداز‌ها و عوارض طبیعی موجود در منطقه که شامل حال اغلب تورهای فرهنگی یا طبیعت‌گردی می‌شود، تورگردانان اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی در حوزه‌های مختلفی چون مشارکت در آشپزی و پخت غذاهای بومی، پخت نان، موسیقی محلی، آداب و سنن گوناگون رایج در منطقه و از این دست آموزش‌ها می‌کنند. در اغلب این کارگاه‌ها افراد محلی هستند که وظیفه آموزش و مدیریت کارگاه‌ها را برعهده دارند ولی در صورت نیاز به توضیحات بیشتر به فراخور دانش و تخصص گردشگران و ورود به مباحث تخصصی‌تر از استادکاران در هر یک از حوزه‌ها دعوت خواهند شد تا در بخش‌هایی از کارگاه توضیحات و آموزش‌های بیشتری ارائه دهند.

با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی موجود در خصوص برگزاری این قسم از تورها و با توجه به بکر بودن بازار و حضور تعداد اندکی برگزار‌کننده (با توجه به اطلاعات در دسترس تنها یک مورد آن هم در مقیاسی بسیار محدود این دست تورها را برگزار می‌کند)، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق برای ورود به این حوزه احتمال موفقیت را به میزان زیادی افزایش می‌دهد، زیرا می‌توان در این بازار به نام تجاری جدیدی تبدیل شد.

تاکنون برگزاری این تورها (با توجه به استقبال گردشگران از تورهای کویری) بیشتر در نواحی مرکزی ایران بوده است؛ استان‌هایی چون اصفهان و یزد میزبان گردشگران معیشتی هستند. فعالیت‌های مورد آموزش مرسوم نیز در حوزه آشپزی، پخت نان و شتربانی بوده است.

این در حالی است که با توجه به علاقه گردشگران برای سفر به شمال کشور و وجود پتانسیل برگزاری چنین تورهایی در آن خطه، می‌توان حوزه جغرافیایی برگزاری این تورها را به آن منطقه منتقل کرد. به علاوه با توجه به ظرفیتی که ایلات ایران برای برگزاری چنین تورهایی دارند، همراهی با ایلاتی چون ایل شاهسون نیز می‌‌تواند تنوع بیشتری به مقصدهای برگزاری این تورها دهد.

و سرانجام با توجه به ظرفیت بالای کشور در برگزاری چنین تورهایی، امید است تا با برنامه‌ریزی دقیق و بازاریابی مناسب، مجری موفقی در برگزاری این تورها در ایران به وجود آید تا علاوه بر دستیابی به سود و منافع اقتصادی آن، زمینه ایجاد تفاهم فرهنگی، و افزایش درک و شناخت عمیق از دیگر هموطنانمان فراهم شود.

قاصدک امیری

کارشناس گردشگری