اصلاح نظام سلامت آمریکا چه اهمیتی برای ما دارد؟

در نگاه اول و با توجه به اختلاف چندین برابری سطح درآمدی کشور ما با امریکا و تفاوت‌ها و اختلافات شدید مدیریتی و سیاسی فیمابین این دو کشور، اصلاحات نظام سلامت امریکا فاقد اهمیت …

در نگاه اول و با توجه به اختلاف چندین برابری سطح درآمدی کشور ما با امریکا و تفاوت‌ها و اختلافات شدید مدیریتی و سیاسی فیمابین این دو کشور، اصلاحات نظام سلامت امریکا فاقد اهمیت یا موضوعیت برای حوزه سلامت کشور ما و دست‌اندرکاران آن است و شاید مهمترین موضوع مورد مناظره انتخاباتی بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در انتخابات اخیر ریاست جمهوری امریکا، مهم‌ترین برنامه تغییر اوباما، هدف مورد درخواست چند دهه‌ای دموکرات‌ها و بودجه ۸۷۱ میلیارد دلاری مصوب برای انجام این اصلاحات، چندان توجه ما پزشکان ایرانی وسیاست‌گزاران بهداشتی کشور را جلب نکند.

ولی مرور یک سیر تاریخی و واکاوی الگوپذیری دست‌اندرکاران حوزه سلامت کشور در کنار این موضوع جالب و آموزنده است. ورود اطباء خارجی به کشور ما عمدتا از دوره قاجار آغاز شد و تا دوره پهلوی دوم هم این روند ادامه داشت. اعزام دانشجویان ایرانی به خارج برای تحصیل طب هم عمدتا از زمان پهلوی اول شروع گردید. کشورهای مورد تبادل در دو روند فوق‌الذکر معمولا یا تماما کشورهای اروپایی و تقریبا به میزان مشابه از کشورهای فرانسوی، انگلیسی و آلمانی زبان تا اواخر دهه ۲۰ بود. اما بعد از جنگ جهانی دوم و تفوق یک جانبه امریکا بر اردوگاه غرب و تبدیل شدن دانشگاه‌های امریکا به بهترین مراکز علمی دنیا و افزایش شدید روابط سیاسی بین ایران و آمریکا بعد از دهه ۳۰ شمسی به سرعت مقصد اکثر قاطع اعزام‌ها را به امریکا تغییر داد. دانش‌آموختگان دانشگاه‌های امریکایی که بعضی از آنها از دهه چهل به مقام وزارت بهداری هم نائل می‌شدند، صراحتا الگوپذیری از مدل امریکایی مدیریت حوزه سلامت را مد نظر داشتند و بر توسعه بخش خصوصی در حوزه درمان و نیز بر استفاده از مکانیزم بازار آزاد در حوزه سلامت پای می‌فشردند. جو سیاسی اقتصادی کشور در آن دوران و خصوصا دلارهای باد‌آورده نفتی دهه پنجاه هم تشدیدکننده این موضوع بود.آری، به همین سادگی ما از نظام‌های مترقی و پیشرفته سلامت کشورهای توسعه یافته منحرف شدیم و به قول جلال آل‌احمد حتی در غرب‌زدگی هم اشتباه کردیم. حتی در سال‌های متوالی بعد انقلاب در ناخودآگاه تعداد قابل توجهی از دست‌اندرکاران حوزه سلامت کشور اعم از دولتی و خصوصی نظام مطلوب درمانی ما باز هم مدل امریکایی سلامت بود! و ما غافل از این بودیم که پرهزینه‌ترین نظام سلامت، ضعیف‌ترین نتایج در بین کشورهای توسعه‌یافته صنعتی را دارد.

شکست الگوی بازارمحوری در موطن‌اش و اجتناب‌ناپذیر شدن اصلاح نظام سلامت در ایالات متحده، شاید خرد جمعی الگوپذیران را بیدار کند و زمینه طراحی و اجرای یک نظام کارآ و مترقی سلامت برای کشور ما را بیش از پیش فراهم کند. مردم ما شایسته دریافت خدمات بهتری در حوزه سلامت هستند.

نویسنده: دکتر ایرج حریرچی