تغییر موتور محركه اقتصاد جهان

رشد اقتصادی جهان كمتر از هر زمان دیگری به هزینه های آمریكا وابسته شده است

رشد اقتصادی جهان كمتر از هر زمان دیگری به هزینه‌های آمریكا وابسته شده است.

در سال‌های اخیر، این لوكوموتیو اقتصاد آمریكا بود كه اقتصاد سایر نقاط جهان را به دنبال خود می‌كشید و شركت‌ها و خانوارهای دیگر كشورها صرفه‌جویی را به هزینه كردن ترجیح می‌دادند.

به همین دلیل اذهان عمومی هم به این مساله عادت كرده بود. بنابراین كوچك‌ترین علامتی كه نشان‌دهنده از میان رفتن رونق اقتصاد آمریكا بود باعث ایجاد نگرانی در سطح جهان می‌شد. در گذشته وقتی اقتصاد آمریكا دچار ضعف می‌شد، بقیه نقاط جهان هم تحت تاثیر آن قرار می‌گرفتند.

اما این بار، حداقل تاكنون وضعیت متفاوت بوده است.

این بار اقتصاد سایر نقاط جهان همانقدر سرعت گرفته است كه موتور اقتصاد آمریكا سرعت خود را از دست داده است. آمار و ارقام بسیار تعجب‌آور است. نرخ سالانه رشد تقاضای داخلی واقعی آمریكا از ۴/۴درصد در سال ۲۰۰۴ به تنها ۹/۱درصد در شش ماه دوم سال گذشته رسید.

علت اصلی این امر وضعیت بازار مسكن بود. اگرچه هزینه مصرف‌كنندگان در این بخش بیش از انتظار بود، اما میزان ساخت‌و‌ساز مسكن كاهش یافت. اما در سایر نقاط جهان چطور؟ در مقایسه با آمریكا، بسیاری از سایر اقتصادها جهشی قابل‌توجه را نشان دادند.

تولید ناخالص داخلی ژاپن با نرخ سالانه ۸/۴درصد، در فصل چهارم سال گذشته رشد یافت كه آن را مرهون تقاضای داخلی قوی خود بود. ارقام مربوط به تولید ناخالص داخلی ژاپن در شرایطی جهش یافته‌اند كه در فصل سوم بسیار ضعیف بوده‌اند.

با وجود این در مجموع وضعیت اقتصادی این كشور از انتظارات بسیار بهتر بود و به بانك مركزی ژاپن این اجازه را داد كه سرانجام نرخ بهره را تا یك فصل دیگر هم افزایش دهد. رشد اقتصادی سالانه ۶/۳درصدی حوزه یورو هم همین اندازه شگفت‌آور بود.

سرانه تولید ناخالص داخلی حوزه یورو رشد بیشتری نسبت به آمریكا دارد. تقاضای داخلی هم در اقتصادهای نوظهور آسیایی، خاورمیانه و روسیه رشدی ناگهانی را شاهد بوده است.

همه این اوضاع به آمریكا كمك می‌كند كه كالاهای بیشتری را در خارج از مرزهایش به فروش رساند.

در سال منتهی به فصل چهارم، ارزش صادرات كالاهای این كشور تا ۱۵درصد افزایش یافت كه این سریع‌ترین رشد از سال ۱۹۸۸ تاكنون بوده است. در مقایسه، رشد واردات این كشور به تنها ۴درصد رسید. در مجموع در سال ۲۰۰۶ فروش كالاهای آمریكایی به چین تا یك سوم افزایش یافت یعنی حدود دو برابر سرعت واردات از چین را داشت.

سال گذشته اولین بار از سال ۱۹۹۷ بود كه در آن صادرات آمریكا سریع‌تر از واردات آن رشد كرد. اگرچه كسری تجاری آمریكا هنوز بسیار زیاد است، اما از اواخر سال گذشته كاهش آن آغاز شده است. كسری تجاری آمریكا طی سه ماه منتهی به دسامبر گذشته به ۳/۵درصد از تولید ناخالص داخلی این كشور رسید. در حالی كه در مدت مشابه سال ۲۰۰۵ این رقم ۱/۶درصد بود. بنابراین تا فصل چهارم سال گذشته تجارت خالص با خارجیان به جای آنكه رشد تولید ناخالص داخلی آمریكا را كم كند، بر آن افزوده است.

این عقیده كه اقتصاد جهان در چرخ‌دستی سوپر ماركت‌های آمریكایی كشیده می‌شد همیشه یك بزرگ‌نمایی بود، چون ۵۰۰میلیارد دلار افزایش كسری حساب جاری آمریكا طی پنج سال گذشته اگر چه بسیار زیاد به نظر می‌آید اما معادل رشد سالانه تنها ۲/۰درصد از تولید ناخالص داخلی جهان است. تفاوت كنونی این است كه سایر كشورهای جهان بخش اعظم كشیدن این بار را بر عهده دارند. البته كشورهایی چون ژاپن، آلمان و چین هنوز مازاد تجاری زیادی دارند و این به معنای آن است كه آنها بیش از آنكه بخرند، تولید می‌كنند. اما این یك تغییر در مازاد تجاری یك كشور است و نه اندازه‌های دقیق آن. البته این تغییر بر رشد اقتصادی این كشور هم می‌افزاید. به عنوان مثال مازاد حساب‌ جاری چین سال گذشته ركورد ۸درصد تولید ناخالص داخلی این كشور را رقم زد.

اما براساس گزارش گلدمن ساكز، افزایش صادرات خالص چین سهمی ۲/۲درصدی در رشد ۱۱درصدی تولید ناخالص داخلی سال گذشته آن داشت كه این سهم نسبت به سال ۲۰۰۵ كه ۷/۲درصد بود كاهش نشان داد.

بانك سرمایه‌گذاری چین معتقد است كه این سهم در سال‌جاری به ۶/۱درصد خواهد رسید. بخش اعظم رشد اقتصادی چین ناشی از صادرات این كشور نیست بلكه ناشی از تقاضای داخلی آن است و مصرف آن بیشتر از آن چیزی است كه آمار رسمی نشان می‌دهد. اما این اول راه است. توان واقعی اقتصاد سایر كشورهای جهان سال آینده نمایانگر می‌شود چون تاثیرات منفی كاهش قیمت مسكن بر سرمایه در هزینه مصرف‌كنندگان آمریكا منعكس می‌شود. اما یك نقطه قوت تاكنون در این میان وجود داشته است و آن این است كه اقتصاد جهان می‌تواند بدون خریداران آمریكایی هم با مشكلات مقابله كند.

مترجم: آذر حمیدیان