پزشکان چگونه آلزایمر و شدت آن را تشخیص می‌دهند؟

همه ما ایرانی‌ها بسیار عاطفی هستیم و به‌خصوص نسبت به سالمندان خانواده حساسیت‌ خاصی داریم.
وقتی ما می‌خواهیم بیمار سالمندی را که مبتلا به اختلال حافظه خفیف شده است ارزیابی …

همه ما ایرانی‌ها بسیار عاطفی هستیم و به‌خصوص نسبت به سالمندان خانواده حساسیت‌ خاصی داریم.

وقتی ما می‌خواهیم بیمار سالمندی را که مبتلا به اختلال حافظه خفیف شده است ارزیابی کنیم، بسیار حایز اهمیت است که با یکی از نزدیکان وی که با او زندگی می‌کند و در جریان احوالات روزانه وی است مصاحبه کنیم. اگر شکایت از ضعف حافظه فقط به‌وسیله خود بیمار سالمند عنوان شود و از خانواده وی کسی این ادعا را تایید نکند، بیشتر مواقع ممکن است مساله افسردگی یا بی‌قراری خلق و خو در کار باشد؛ به‌خصوص اگر میزان ضعف حافظه فرد در حد قابل اعتنایی نباشد. از طرفی دیگر، بیماران مبتلا به زوال عقل، چون فقدان کفایت در بینش فرد نسبت به موقعیت خودش نیز وجود دارد، این موضوع حتی موجب می‌شود که فرد ناآگاهانه به اختلالات حافظه خود بی‌توجه باشد و این گروه سالمندان برعکس گروه اول کمتر شکایت دارند. اعضای خانواده یک سالمند که با او زندگی می‌کنند ولی به‌‌طور‌معمول اهمیت زیادی به او نمی‌دهند یا به‌طور نسبی با او آمد و شد دارند، قطعا به‌طور نسبی از او اطلاعات دارند. حتی گاهی سطح توقعات اعضای خانواده از سالمند و انتظاراتی که از او دارند، موجب می‌شود تخمین بالاتری را نسبت به واقعیت امر درباره اختلالات پیش‌ آمده برای سالمند داشته باشند. در اینجا پزشک طی گفتگو با بیمار و همراه او متوجه این مسایل خواهد شد اما برای کسانی که نگران فرد سالمند خانواده هستند عرض می‌کنم شما در ۶ قلمرو از موارد شناختی می‌توانید توانمندی سالمند‌تان را ارزیابی کنید:

۱) جهت‌یابی زمانی و مکانی:

در چه سال و ماه و روزی هستیم؟ در کدام محله زندگی می‌کنیم؟ کدام ساختمان؟ طبقه چندم؟

۲) ثبت و ضبط اطلاعات جدید:

از او بخواهید سه کلمه مانند سیب، میز و کفش را تکرار کند. کلمه لیوان را برعکس هجی کند. پنج بار متوالی عدد هفت را از ۱۰۰ کسر نماید. پس از مدتی آن سه کلمه که تکرار کرده بودید را دوباره یادآوری کند.

۳) زبان:

آیا می‌تواند یک جمله مانند «تاجر تجارت توپ می‌کند» را تکرار کند؟ آیا قادر است یک دستور سه مرحله‌ای را اجرا نماید. برای مثال کاغذ را با دست راست بردار از وسط تا کن و روی زمین بگذار یا رویش بنویس اسمت چیست.

۴) قدرت توجه:

روی یک کاغذ بنویسید: «لطفا چشم‌هایتان را ببندید» حالا از سالمندتان بخواهید آن را بخواند و تعبیر کند.

۵) دید سه بعدی و عملکرد اجرایی او را بسنجید تا قدرت حافظه او را دریابید. برای مثال تصویر دو مثلث یا شش‌ضلعی درهم را بکشید و از او بخواهید آن را کپی کرده و رسم کند.

این تست برای طبقه‌بندی شدت بیماری در بیماران مبتلا به آلزایمر نیز به کار می‌رود و امتیازات در نظر گرفته شده برای ما مفهوم شدت بیماری را دارد. گذشته از این شما باید میزان توانایی سالمند را در فعالیت‌های زندگی بسنجید. برای مثال آیا داروهایش را مستقل می‌خورد یا کمک لازم دارد؟ خرید روزانه، حمام کردن، مدیریت مالی‌اش بدون کمک شماست یا استقلال و توانایی انجام آن را دارد؟

دکتر احمدعلی اکبری کامرانی

متخصص طب سالمندی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران