وقتی نه گفتن اهمیت دارد

چرا باید گاهی نه بگوییم آیا نه گفتن یک مهارت است چگونه می توان این مهارت را یاد گرفت

چرا باید گاهی نه بگوییم؟ آیا نه گفتن یک مهارت است؟ چگونه می‌توان این مهارت را یاد گرفت؟

اینها سوالاتی هستند که شاید برای برخی از شما هم مطرح شده باشند. از آنجایی که زندگی اجتماعی مستلزم رعایت مواردی است که هم حقوق دیگران و هم حقوق فرد در آن باید مورد توجه قرار گیرد، مهارت نه گفتن یکی از لازمه‌های آرامش فرد در زندگی شخصی و اجتماعی‌اش است. هر فرد، برای خود افکار، ایده‌ها و اهدافی دارد و یک شیوه زندگی را برای خود انتخاب کرده است. انسان اراده، اختیار و آگاهی دارد و بر اساس اراده خود می‌تواند تصمیم‌هایی برای زندگی خود داشته باشد. این تصمیم‌ها از موارد بسیار جزیی تا موارد بزرگ و پراهمیت را شامل می‌شود، آنچه که به عنوان مانعی او را از عملی ساختن تصمیمات خود باز دارد، باید به نحوی از گذر مسیر او برداشته شود. برای چنین اقدامی، قاطعیت، قدرت و به عبارتی مهارت‌هایی چون نه گفتن مورد نیاز است.

کودکان در سنین خاصی ویژگی‌هایی دارند که اندکی متفاوت از ویژگی‌های آنها در سال‌های دیگر زندگی است. در حدود سنین چهار، پنج سالگی تمایل دارند، استقلال بیشتری داشته باشند. مقابل خواسته‌های دیگران مخالفت و به عبارتی با والدین لجبازی می‌کنند. این دوره سنی، به سن نه گفتن معروف است. به طوری که رفتار معکوس به نحوی در اکثر عملکردهای کودک دیده می‌شود و او به نحوی می‌خواهد خلاف خواسته والدین خود عمل بکند. این ویژگی‌ها به طور طبیعی در این سنین آغاز می‌شوند و می‌توان گفت تمرینات اولیه‌ای برای پیدا کردن مهارت‌های مرتبط در سنین بزرگسالی هستند. مشابه این حالت را ما یک‌بار دیگر در دوره نوجوانی مشاهده می‌کنیم. در این دوره سنی نیز فرد به ویژه نسبت به خواسته‌های والدین فرد حالت عناد و منفی‌کاری به خود می‌گیرد و تلاش می‌کند بیشتر مطابق با خواسته‌ها و نظرات خود عمل کند. این کار روشی برای نشان دادن حس استقلال در نوجوان است. با وجود اینکه این دوره‌ها به عنوان دوره‌های اختصاصی نه گفتن معروفند، اما یادگیری نه گفتن در هر سنی امکان‌پذیر است.

● انواع نه گفتن

اگر بخواهیم انواع مواردی که ما در آنها ناچار به استفاده از این مهارت هستیم را دسته‌بندی کنیم، به دو طبقه کلی می‌رسیم؛ نه گفتن به خود و نه گفتن به دیگران.

▪ نه گفتن به خود

هر فرد برای خود اهدافی در نظر می‌گیرد و بر این اساس تصمیماتی اتخاذ می‌کند. بر این اساس و برای عملی ساختن تصمیمات خود لازم است با هر آنچه که در ارتباط با خود و مانع عملی شدن تصمیمات او می‌شود، مبارزه کند. در چنین حالتی فرد باید به خواسته‌های خود نه بگوید تا بتواند به اهداف خود برسد. تصور کنید فردی که تصمیم گرفته با اجرای یک رژیم غذایی مناسب، وزن خود را کاهش دهد. کاهش دادن وزن، هدف اساسی اوست که برای رسیدن به آن باید دست از برخی رفتارهای خوردن بردارد. مثلا از خوردن، شیرینی‌جات خودداری کنید. زمانی که فرد مقابل وسوسه خوردن یک تکه شیرینی خوشمزه مقاومت می‌کند، در واقع به خواسته‌های خود جواب نه می‌دهد. خواسته‌هایی که با خواسته‌های اساسی‌تر او منافات دارد.

▪ نه گفتن به دیگران

زمانی که خواسته‌های فرد و تمایلات فرد با خواسته‌های دیگران منافات پیدا می‌کند، فردی که تمایلات و خواسته‌های خود را ترجیح می‌دهد، ناچار است مقابل خواسته‌های دیگران مقاومت کند. چگونه می‌تواند این کار را انجام دهد؟ تصور کنید دانش‌آموزی که کتاب درسی خود را برای مطالعه خودش لازم دارد مقابل درخواست دوستش که کتاب او را شب امتحان به امانت می‌خواهد، چه عکس‌العملی باید داشته باشد؟ در چنین مواردی معمولا مهارت نه گفتن احساس می‌شود.

● در چه مواردی نه می‌گوییم؟

آیا در همه موارد باید از این مهارت استفاده کرد؟ آیا همیشه باید مقابل خواسته‌های دیگران مقاومت کرد و جواب رد به آنها داد؟ باید طبقه‌بندی مناسبی روی موارد و موضوعاتی که نه گفتن در آنها لازم به نظر می‌رسد، داشته باشیم. زمانی که قبول درخواست‌ها، خطرات و مشکلات جدی برای فرد به همراه دارد، لازم است فرد با قاطعیت رفتار کند. اینها مواردی هستند که نتایج وخیم و جدی برای فرد به بار می‌آورند و لازم است فرد، حتما مهارت لازم برای ابراز قاطعیت در این موارد را داشته باشد.

● برای آنکه بتوانید نه بگویید

مشخص کردن اهداف و برنامه‌ها، گام اول در این راه است. اهداف مشخصی داشته باشید و مسیرهای خود را برای رسیدن به این اهداف معین کنید.

اعتماد به نفس خود را تقویت کنید.

نه گفتن را با تمرین در مسایل جزیی‌تر تکرار کنید.

به افرادی که قاطعیت دارند و مهارت‌های خوبی در این زمینه دارند، دقت کنید و ویژگی‌های آنها را مورد توجه قرار دهید.

خود را تقویت کنید و مطمئن باشید که نه گفتن، روابط اجتماعی شما را مختل نخواهد کرد. در مواردی هم که نه گفتن به مسایل جدی مربوط می‌شود، از دست رفتن رابطه به نفع شما خواهد بود. با برقراری روابط سالم‌تر اجتماعی جایگزینی برای رابطه از دست رفته، خواهید داشت.