ضرورت اصلاح زبان سالک

(عزیز سالک باید) در همه خیرات جدی (و کوشش) داشته باشد و مخصوصا اهتمامی در تادیب زبان مبارکش نماید که هیچ یک از اعضا به درجه آن «لازم الرعایه و صعب التادیب و العلاج» (مراقبتش لازم و …

(عزیز سالک باید) در همه خیرات جدی (و کوشش) داشته باشد و مخصوصا اهتمامی در تادیب زبان مبارکش نماید که هیچ یک از اعضا به درجه آن «لازم الرعایه و صعب التادیب و العلاج» (مراقبتش لازم و تادیب و درمانش مشکل) نیست. خلاصه امر آن به درجه ای مشکل است و رعایت آن خطیر (و بزرگ) و آفات آن خطرناک است که با اینکه قطعا شرافت حقیقت کلام بر «صمت» و «سکوت» مسلم است، اطبای روحانی یعنی انبیاء و اولیا و حکما مطلق سکوت را ترجیح داده اند و فرموده اند: «ان کان کلامک من فضه فسکوتک من ذهب» اگر سخنت ارزش نقره را داشته باشد. سکوتت ارزش طلا را دارد. (دیوان امام علی(ع)، ص ۶۹)، بالجمله (سالک) باید این را بداند که تاثیر و مدخلیت زبان اختصاص به بعضی از موجودات ندارد، بلکه از واجب تعالی - جل جلاله - گرفته تا آخر درجه ممکنات، به تصدیق و تکذیب و بدگویی و ثنا، راه دارد و خلاصه به دو کلمه، گوینده را از «اعلی درجه علیین» به «اسفل الدرکات» و از «اسفل الدرکات» به «اعلی علیین» می برد. به یک کلمه ناسزا که می گوید، خود را کافر و نجس و به عذاب خالد (و دائم) مبتلا می کند و در درجات فسق به یک کلمه، چند گناه کبیره از قبیل افترا و غیبت و شماتت مومن و قتل هزاران نفوس از اولیا، و ریا و کبر و تزکیه نفس و غیر این ها ممکن است مرتکب شود و عمل زبان ابدا مومنه و زحمتی ندارد و مخصوصا آفاتش خیلی باریک و دقیق و تشخیص آنها برای بزرگان، محل اعتنا و تامل است. این است که روایت شده است که «حضرت سید انبیاء (محمد(ص)) با انبیای ثلاثه اجتماع کرده و هر یک چیزی فرمودند به این عنوان که «هرکس فلان عمل را بکند به کتاب من عمل نموده است» آن حضرت فرمودند: «هرکس زبانش را اصلاح نماید، به تمام قرآن عمل کرده است!» این فقره در پیش علمای اخلاق از کلمات معجز نشان حضرت محسوب می شود. ۱

۱- رساله لقاءا...، میرزا جواد ملکی تبریزی، ص ۱۱۶