تصویر زنی در آستانه فروپاشی

نگاهی به بازی طناز طباطبائی در فیلم مرهم

با نگاهی به اجراهای طباطبائی در نقش معتاد به فیلم "صداها" و "مرهم" می رسیم. او در "صداها"ی فرزاد موتمن با همه محدودیت های نقشش در چند سکانس به خوبی از پس نقش دخترمعتاد برآمد. ایفای این نقش آنقدر از دید منتقدان تحسین برانگیز بود که جایزه نقش مکمل زن در سومین جشن منتقدان را ربود. درادامه، اعتماد داود نژاد به او سبب شد طباطبائی از نقش کوتاه "صداها" به نقش اول فیلم "مرهم" برسد. او با ایفای نقش مریم در"مرهم" توانست خاطره بازی باران کوثری در "خون بازی" را زنده کند و اگر کوثری در "خون بازی" سیر قهقرایی دختر معتاد را با فضایی سیاه و سفید وتلخ ایفا کرد، طباطبائی در "مرهم" بیشتر کلیشه ها را شکست.

طباطبایی چهره جدیدی از دختران فراری را بر پرده تصویر کرد که تا قبل از آن اجازه حضور نداشتند. دختری جوان و پرازنشاط که با شجاعت نشات گرفته از ایدئولوژی نسلش خانه را ترک می کند، با ابزاراستفاده مواد مخدر (پایپ) در شهر می گردد و حتی در سکانس هایی پایپ را بی پروا در دستانش به بازی می گیرد، اما با همه اینها در اوج درماندگی درونی و بی پناهیش تن به ذلت نمی دهد. همین امر باعث شده که بیننده در"مرهم" با کاراکتر جدیدی آشنا شود که حضوری ساختار شکن در سینمای ایران دارد.

درست است که مریم ازلحاظ اجتماعی به طبقه فرودست جامعه تعلق دارد اما بازخورد کاراکتر بیرونی او تصویری باورپذیر از نسل امروز را به نمایش گذاشته است. طباطبائی برای ایفای این نقش از بازی بیرونی و رئال استفاده کرده است. در سکانس های ابتدایی او توانست بازخورد نقش را درونی کرده و انتخاب جسورانه اش برای فرار از خانه را پشت انعکاس نگران چشمانش پنهان کند. درادامه بازی بیرونی او در اکثر سکانس ها باعث شده است که کاراکترمریم قابل قبول و طبیعی از آب درآید. به همین دلیل مریم در بیشتر سکانس ها همدلی تماشاگر را بر می انگیزد. در بعضی از لحظات که او در جستجوی مواد، بدون پول و پشتوانه تنها مانده است، جنس بازی او را بعضا در کاراکترهای دیگر فیلم ها دیده ایم اما وجه تمایز مریم با بقیه آثار سینمایی در این است که اینبار دوربین داود نژاد شخصیت معتاد را در قالب کاراکتر یک زن پیاده کرده است. این روایت در کنار بازی تحسین برانگیز طباطبائی در بیشتر سکانس ها "مرهم" را خاطره انگیز کرده است.

در ابتدای فیلم سکانس رویارویی او با مادر بزرگش بعد از فرارازخانه،همچنین بازی سرد وصورت بی کنش مریم در تقابل نگاه های نگران مادربزرگ، کنتراست زیبایی از دغدغه های دو نسل را به نمایش گذاشته است; در صورتی که همین کاراکتر بعد از طی کردن فرازو فرودهای قصه در سکانس های پایانی با همه وجود در آغوش مادربزرگش آرام می گیرد. کاملا مشهود است که طباطبائی در اکثر لحظات همذات پنداری دقیقی را با شخصیت مریم داشته است تا جایی که اوج هنر نمایی او را در صحنه مصرف شیشه در ماشین تصویر کرده است. ترس و اضطراب درونی مریم با کنش های طبیعی او تحسین برانگیز است. طباطبائی با بازی اش قهرمانی مونث را بر پرده تصویر کرده است که نه شعارهای فمینستی سر می دهد و نه به جنگ مردان هوسباز می رود وبا اینکه در اوج اعتیاد و وابستگی به سر می برد اما سرسختانه در برابرمردانی که به او به چشم یک طعمه می نگرند، می ایستد.

مریم در تنگنای غرق شدن در منجلاب، با سرسختی به رهایی می اندیشد و با یک فرار جسورانه درپایان داستان نه تنها در دو راهی تردید و تسلیم نمی ماند بلکه دریچه تازه ای را به روی مقوله اعتیاد می گشاید. اینکه می توان در انتهای سقوط نیز به تعالی رسید و در نهایت آغوش مادربزرگ، مامنی است برای رهایی از بند اعتیادی که از او یک مصرف کننده صرف ساخته است. طباطبائی در تصویر این سیرو سلوک سرگیجه آور مریم به خوبی از پس ایفای نقش برآمده است. او ذکاوت و پشیمانی این کاراکتر را در نگاه های به نم نشسته اش ، اوج استیصال او را در دستان لرزانش و نئشگی اش را در پس صدای گرفته اش پنهان می کند. به خوبی مشهود است که طباطبائی برای تک تک سکانس های داستان زحمت کشیده است و با همه وجود توانسته است با کاراکتر مریم ارتباط برقرار کند.

به همین دلیل بازی تحسین برانگیز او در کنار کارگردانی کامل داودنژاد، "مرهم" را به سینمای مستند نزدیک کرده است; سینمایی که درآن زنی قهرمان اصلی داستان است که نه تنها بیشتر قالب های کلیشه ای این کاراکتر را می شکند بلکه دغدغه های نسلی دلگیر از زمانه را بر پرده تصویر می کند که جدی گرفته نمی شوند و در گوشه و کنار این شهر به سوی اعتیاد گام بر می دارند; نسلی که در سایه اعتماد و توجه می تواند ناممکن ها را ممکن کند. طباطبائی با این کاراکتر نشان داد که با جنس اینگونه نقش ها آشناست و اگر ادامه مسیر را با انتخاب های درست طی کند حرف های زیادی برای گفتن خواهد داشت.

نویسنده : سیده مریم مطلب پور