مطالبات رهبری از جنبش دانشجویی در حوزه سیاست

بصیرت و شعور سیاسی, لازمه اتخاذ مواضع درست و رفتار آگاهانه می باشد

بصیرت و شعور سیاسی، لازمه اتخاذ مواضع درست و رفتار آگاهانه می باشد. وجود این ویژگی در مورد جوان دانشجو به مراتب ضروری تر است؛ چرا که دانشجویان به دلیل جوانی و آرمان خواهی، در حوادث و مسائل پیش آمده بیش و پیش از دیگر اقشار جامعه موضع می گیرند. البته تا تصویری روشن از وضع مطلوب جنبش دانشجویی، از جهت بصیرت سیاسی بدست نیاید، نمی توان برای تغییر درست وضع موجود قدم موثری برداشت.مهمترین لازمه بصیرت سیاسی در دانشجویان و به ویژه در جنبش دانشجویی از منظر مقام معظم رهبری، برخورداری از شرایط ذیل می باشد:

۱) آگاهی سیاسی

از منظر رهبر انقلاب اگر دانشجو از لحاظ جهت گیری فکری و سیاسی دچار انحراف باشد، مصیبت بزرگی خواهد بود. اگر جهت زندگی دانشجو این باشد که به مسائل جامعه و آنچه که می گذرد، بی اهمیت، بی اهتمام، بی علاقه و بی مبالات باشد، مصیبت خیلی بزرگ است.(۲)

اگر یک دانشجو آگاهی سیاسی نداشته باشد، به زودی در کوران حوادث دچار بی بصیرتی شده و در دام دشمن گرفتار خواهد شد.

عده ای فعالیت سیاسی دانشجویان را در عضویت در تشکل ها و احزاب سیاسی تعریف می کنند، ولی بصیرت دانشجو به وی اجازه نمی دهد که ذات آرمانگرایانه خود را با مصلحت جویی های احزاب گره زند.

سیاسی بودن و سیاسی ماندن جنبش دانشجویی تنها به واسطه عقلانیت است که می تواند بافت قدرت را با چالش نقادانه خود شخم بزند. سیاست زدگی، آفت این جنبش محسوب می شود و مهمترین پادتن این آفت، همان کارکرد عقلانی است که رفتارهای نامتجانس جنبش دانشجویی در مقابل گروههای سیاسی واقتصادی ذی نفوذ و حتی مردم را به حداقل می رساند.

رهبر معظم انقلاب با اشاره به این واقعیت که دانشجو باید سیاسی باشد، فهم سیاسی دانشجو را مغایر با سیاسی کاری دانسته و می گویند:

«دانشجوها باید سیاسی بشوند؛ یعنی فهم سیاسی پیدا کنند. فهم سیاسی غیر از سیاسی کاری و سیاسی بازی است، غیر از دستخوش جریان های سیاسی شدن است. اتفاقا فهم سیاسی باعث می شود آدم دستخوش جریان های سیاسی نشود... من همیشه روی این حرفم تکیه می کنم که دانشگاه باید سیاسی باشد تا فریب نخورد و وسیله ای برای کسانی نشود که می خواهند سر به تن نظام نباشد.»(۳)

۲) حرکت نکردن در میدان تنظیم شده دشمن

آن چه که نبرد امروز نظام اسلامی با دشمنان دیرین را با گذشته متفاوت می سازد، ابزاری است که دشمن از آن برای ضربه زدن به این آب و خاک استفاده می کند.

اگر در هشت سال دفاع مقدس خطوط مرزی کشور جبهه نبرد مستقیم سپاه اسلام با استکبار جهانی بود، امروز این جنگ صورت غیرمستقیم به خود گرفته به جنگ نرم موسوم شده است.

دانشگاه خط مقدم جنگ نرم است. حوادث تیرماه ۱۳۷۸ و فتنه هایی که دشمنان قسم خورده امروز در دانشگاه ها دنبال می کنند، موید این امر است.

دانشجویی که دارای آگاهی و بصیرت سیاسی است، ابزار دست دشمنان نشده و در میدان تنظیم شده دشمن بازی نمی کند.

رهبر معظم انقلاب در این زمینه می گوید:

«امروز وحدت ملت ایران، وحدت ملت و دولت، اتحاد میان مسئولان کشور، رمز پیروزی است، که این را می خواهند به هم بزنند. من به شعارهای جوانی و شعار جوان ها اعتقاد دارم، اما مراقب باشید این شعارها اختلاف ایجاد نکند، خواست دشمن را تأمین نکند؛ در میدان تنظیم شده از سوی دشمن بازی نکنید. این را مراقب باشید. همه مراقب باشند؛ سیاسیون هم مراقب باشند، مطبوعاتی ها هم مراقب باشند، جوان ها هم مراقب باشند، خود مسئولین هم مراقب باشند.»(۴)

۳) عدالت خواهی

ششم آبان ماه یادآور پیام تاریخی رهبر انقلاب به جریان دانشجویی درباره مطالبه عدالت است. پیامی که سر منشأ حرکتی نو در میان نسل جوان دانشجویی انقلابی و عدالتخواه گردید. و در طی این سالیان این حرکت توانسته است عدالتخواهی و گفتمان امام و انقلاب اسلامی را دوباره احیا نماید. تداوم این حرکت مقدس برای اجرای عدالت یگانه راه پیش روی انقلابیون در شرایط آینده کشور است.

رهبر انقلاب در این بیانیه تاریخی خطاب به جنبش دانشجویی آورده است:

«امروز سرآغاز فهرست بلند مسائل کشور مسئله عدالت است. دانشجوی جوان اگر چه خود برخاسته از قشرهای مسضعف جامعه هم نباشد، به عدالت اجتماعی و پـرکردن شکافهای طبقاتی به چشم یک آرزوی بزرگ و بی بدیل می نگرد.

این احساس و انگیزه در دانشجو پرارج و مبارک است. و می تواند پایه قضاوتها و برنامه های عملی او برای حال و آینده باشد. اگر عدالت - عدالت واقعی و ملموس و نه فقط سخن گفتن از عدالت - آرزو و آرمان و هدف برنامه ریزی هاست، پس باید هر پدیده ضد عدالت در واقعیات کشور مورد سؤال قرارگیرد.» (۵)

«هرچه می توانید، شعار اصلی عدالت و آنچه را مربوط به عدالت است، تقویت و همگانی و در ذهن ها تعمیق کنید و روی پشتوانه و فلسفه فکری آن کار کنید.» (۶)

۴) آرمانگرایی و داشتن روحیه مطالبه گری از مسئولان کشور

یکی از ویژگی های اساسی که دانشجویان را از سایر اقشار اجتماعی متفاوت می سازد، آرمانگرایی است.

دانشجوی آرمانگرا دچار مصلحت گرایی های روزمره سیاسیون نشده و مطالبات ملت را بدون مسامحه مطرح می سازد.

رهبر فرزانه انقلاب آرمان گرایی را از ویژگی های یک دانشجو دانسته و می گوید:

«طبیعت دانشجو آرمان گرایی است؛ باید هم آرمان گرا باشد، اگر آرمان گرا نباشد این حرکت متوقف خواهد شد. در زمینه علم هم باید آرمان گرا باشد، در زمینه جامعه و مسائل جاری خودش هم باید آرمان گرا باشد. اصلا آرمان گرایی جوان مایه پیشرفت است.» (۷)

دانشجو در مقابل فقر، فساد و تبعیض بی تفاوت نبوده و در صورتی که جنبش دانشجویی به جای مطالبه گری از مسئولان دچار روزمرگی های سیاسی شود، این خود آغاز بدبختی های ملت خواهد بود.

رهبر معظم انقلاب در پیام تاریخی خود به تشکل های دانشجویی در آبان ۸۱ از دانشجویان می خواهند در مقابل فساد ساکت نبوده و مطالبه گری را در سرلوحه برنامه های خود قراردهند:

«مسابقه رفاه میان مسئولان، بی اعتنائی به گسترش شکاف طبقاتی در ذهن و عمل برنامه ریزان، ثروت های سربرآورده در دستانی که تا چندی پیش تهی بودند، هزینه کردن اموال عمومی در اقدامهای بدون اولویت، و به طریق اولی در کارهای صرفاً تشریفاتی، میدان دادن به عناصری که زرنگی و پرروئی آنان همه گلوگاههای اقتصادی را به روی آنان می گشاید، و خلاصه پدیده بسیار خطرناک انبوه شدن ثروت در دست کسانی که آمادگی دارند آنرا هزینه کسب قدرت سیاسی کنند. و البته با تکیه بر آن قدرت سیاسی اضعاف آنچه را که هزینه کرده اند گرد می آورند.

اینها و امثال آن نقطه های استفهام برانگیزی ست که هرجوان معتقد به عدل اسلامی ذهن و دل خود را به آن متوجه می یابد و از کسانی که مظنون به چنین تخلفاتی شناخته می شوند پاسخ می طلبد. و همچنین در کنار آن از دولت و مجلس و دستگاه قضائی عملکرد قاطعانه برای ریشه کن کردن این فسادها رامطالبه می کند.» (۸)

از این رو است که جنبش دانشجویی در شرایط حاضر باید بیش ازگذشته به طرح مطالبات اساسی مستضعفین و مبارزه با فقر و فساد و تبعیض و بی عدالتی بپردازد و فضای سیاسی کشور را به جایگاه اصلی خود بازگرداند.

از آسیب هایی که جنبش های دانشجویی و مطالبات آرمان خواهانه آنان را متوجه خود می سازد، همانا وارد شدن به مصادیقی خاص در مطالبه است که رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر روی آن تأکید کرده اند. وارد شدن به مصادیق خاص از سوی دانشجویان و سؤال کردن از مسئولین در این زمینه ها معمولا راه درستی برای نتیجه گرفتن نیست؛ زیرا مسئولین در این مواقع با دادن آمار و ارقام، از دادن پاسخ درست به دانشجویان طفره می روند و این امر بدون نتیجه باقی می ماند. از سوی دیگر ، بخشی از موضوعاتی که جنبش دانشجویی در مطالبه عدالت با آن ها مواجه می شود، مصادیقی هستندکه در طرفین آن ها اشخاص با گرایش های سیاسی حضور دارند.

این پـرونده ها معمولا پرونده های پیچیده ای هستند؛ چرا که اولا طرف متهم مدعی است قانونی عمل کرده و این ادعا را نه تنها نمی توان به آسانی رد کرد، بلکه مستلزم ورود دقیق به قوانین و بررسی های حقوقی است. ثانیا امکان احاطه اطلاعاتی دانشجویان بر مسئله دشوار است. یعنی مسائل دارای سابقه های تاریخی، جلسات و اتفاقات متعدد و روندهای پیچیده است و اگر امکان احاطه نظری دانشجویان برآنها وجود داشته باشد، امکان احاطه اطلاعاتی بسیار دشوار به نظر می رسد و همانطور که رهبری فرمودند، امکان خطا هم بالاست. ثالثا با فرض این که دانشجویان امکان احاطه اطلاعاتی داشته باشند، اصل این کار مورد تردید است. این که دانشجویان بیش از حد معقول درگیر کارهای اطلاعاتی شوند با روح فضای دانشجویی همخوانی ندارد. همین نکته پاشنه آشیل تشکل ها در ورود به مصادیق است؛ چرا که از عدم اشراف اطلاعاتی دانشجویان در کنار آرمان خواهی و صداقت به راحتی می توان برای بهره برداری سیاسی استفاده کرد و یک جریان دانشجویی را بازیچه دست احزاب سیاسی قرار داد.

رهبر معظم انقلاب دراین زمینه خطاب به دانشجویان می فرمایند: «اولا وقتی شما سؤال می کنید و پاسخ می خواهید، باید سؤالی بکنید که پاسخ آن- ازسوی هر کسی- قابل تشخیص و ارزیابی کمی باشد؛ والا این که شما بگویید: آیامی دانید که از قبل بیکاری چه مشکلاتی پیش می آید؟ جوابش این است که بله، می دانیم. چه کار می کنید؟ همین کارهایی که می بینید، داریم می کنیم. این طور طرح پرسش، چیزی عاید نخواهدکرد. یا از قوه قضاییه بپرسید: شما برای رفع این ویرانه در پنج سال گذشته چه کار کردید؟ آنها چند صفحه به شما آمار خواهند داد که این کارها را کرده ایم. پاسخگویی مقوله بسیار حساسی است.» (۹)

۵) پرورش نخبه های سیاسی

دانشجویان به علت نگرش فطرت گرایی که دارند، صاحب ظرفیت های فوق العاده هستند. دراین زمینه، تجارب مفید و مثبتی را در سالهای پس از انقلاب شاهد بوده ایم. انقلاب فرهنگی و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا دو تجربه مثبت در عرصه فرهنگی و سیاسی است که دانشجویان رقم زده اند. درسالهای پس از انقلاب با توجه به اینکه رژیم پهلوی ساقط شده بود اما فضای دانشگاه همانند سالهای قبل بود و همان افراد با همان نگرش ها در دانشگاه حاضر می شدند. در عرصه سازندگی، می توان از تجربه ارزشمند جهاد سازندگی نام برد که نقش موثر دانشجویان دراین زمینه مثال زدنی است. در حال حاضر بسیج دانشجویی در عرصه های مختلفی چون بهداشت، دفاع از امنیت کشور، اجتماعی و... واردشده و خدماتی را ارائه می دهد. باید از ظرفیت بالقوه جنبش دانشجویی در کشور نهایت استفاده را برد و اجازه نداد این ظرفیت ها به بیراهه بروند. جنبش دانشجویی باید درهمه عرصه ها فعال باشد و از روحیه خداجویی و فطرت طلبی که دارد، برای پیشرفت و توسعه کشور تلاش کند.

البته نباید اینگونه تصور شود که حوزه فعالیت و نیز ابزار عمل نخبه سیاسی- با تعریف فوق- و فعال سیاسی کاملا از هم جداست؛ بلکه یک فعال سیاسی نیز- در بهترین حالت- باید از شم قوی و توانایی تحلیل رویدادها برخوردار باشد. اما می توان اینگونه نتیجه گرفت که کار ویژه یک نخبه سیاسی لزوما ورود مستقیم به معادلات روزمره سیاسی نیست و نباید باشد و اما جنبش دانشجویی با عطف به آنچه پیرامون ویژگی های نخبگی سیاسی عنوان شد و به تبع مشخصه های ذاتی یک جنبش دانشجویی به عنوان مجموعه ای که بیرون از صحنه سیاست، ناظری هوشمند بر رخدادهای سیاسی است، در جایگاهی است که می تواند - و باید- بیشترین نخبه سیاسی را در درون خود پرورش دهد. هرچند که همین ویژگی بعضا باعث آن شده است برخی از فعالان صحنه سیاست با سوءاستفاده از شور و هیجانات جوان دانشجو به جنبش دانشجویی به عنوان پیاده نظام و ابزار دستیابی به خواسته های خود نگریسته و این هیجانات را به سمت و سوی مورد نظر خویش سوق دهد. (۱۰)

رهبر معظم انقلاب در زمینه نخبه پروری سیاسی می گویند:

«تشکل های دانشجویی باید با پرورش نخبه های سیاسی، فضای مباحثه و استدلال را گسترش دهند و با محکم کردن پایه های فکری- سیاسی و تقویت روحیه امید در آنان، محیط را به گونه ای شکل دهند که مجموعه دانشجویی در سال های آینده نیز همواره دراین فضا تنفس و در جهت اهداف بلند و آرمان های والا حرکت کنند. (۱۱)

و درنهایت این که در صورتی که جنبش دانشجویی حقیقتا با نگاهی فکری و آسیب شناسانه وارد فضای اجتماعی شود، از تمرکز بر بعضی آرمان ها و به فراموشی سپردن بعضی دیگر پرهیز خواهدکرد. اگر به آرمان های دینی بنگریم، یا به مطالبات مردم توجه کنیم و یا بخواهیم مسأله را ازمنظر مطالبات رهبری از جنبش دانشجویی بررسی کنیم، با فهرستی بلند از نیازها و آرمان ها روبروییم. حذف عناصر این فهرست یا رعایت نکردن ترتیب و اولویت منطقی آنها، گرچه کار را ساده تر می کند، اما اثرگذاری را کمتر و کمتر می سازد.

فرد و جامعه هم درحالت موجود و هم در حالت مطلوب شان، کلیتی به هم پیوسته و به وحدت درآمده هستند که فهم غلط از مجموعه ابعادشان، به تحلیل ها و تجویزهای غلط منجر خواهدشد. در زبان دین نیز، با نهی از کسانی که شعار خود را «نؤمن ببعض و نکفر ببعض» قرار داده اند (نساء/ آیه ۱۵۰) از دیندار خواسته شده-است تا دین خود را یکپارچه ببیند و تکالیف خود را یکپارچه به انجام برساند.

توجه هم زمان به همه آرمان ها و مطالبات، منافی آن نیست که پیرامون هر مسئله یا آرمانی، کار تخصصی صورت گیرد؛ آنچه نامعقول است، فراموش شدن کامل بعضی از آرمان ها، ناقص طرح کردن آرمان ها و نگاه مقطعی به مطالبات است. برای نمونه، تنها در التهابات بین المللی است که جنبش دانشجویی آرمان های جهانی خود را به یاد می آورد وگرنه در شرایط عادی، نگاه های جهانی به کلی در حرکت های دانشجویی مغفول است و تنها به چشم یک شعار و آرزو به آن نگریسته می شود. استقرار عدالت اجتماعی و مبارزه بی امان با فقر و فساد و تبعیض، استقلال، استکبارستیزی، عزت و اقتدار ملی، آزادی، کارآمدی و خدمت رسانی، آزاداندیشی، تولید نظریه و علم، صدور انقلاب، ایجاد حکومت جهانی و.... هریک باید جایگاه فکری و عملی خود را در دغدغه ها و حرکتهای دانشجویی به درستی بازیابند. (۱۲)

روح الله امین آبادی

پی نوشت:

۱- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای بسیج دانشجویی دانشگاه تهران، ۱۱/۱۱/۱۳۷۶

۲- بیانات در دیدار با دانشجویان و مسئولان دانشگاه تبریز، ۲۷/۶/۱۳۷۸

۳-بیانات در دیدار جمعی از دانش آموزان و دانشجویان در آستانه سالروز سیزده آبان، ۸/۸/۸۷

۴- پیام مقام معظم رهبری به مناسبت دومین همایش جنبش دانشجویی، ۶/۸/۸۱

۵-بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان در ماه مبارک رمضان، ۱۰/۸/۸۳

۶-سخنرانی رهبر انقلاب در دیدار با رئیسان دانشگاههای سراسر کشور، ۶/۱۲/۱۳۷۶

۷- همان.

۸- ابوالفضل اقبالی، «آسیب شناسی مطالبات دانشجویی»، خبرگزاری فارس

۹- علی خضریان، «جنبش دانشجویی و نخبه پروری سیاسی»، سایت باشگاه اندیشه برگرفته از روزنامه کیهان

۱۰- ابوالفضل اقبالی، پیشین

۱۱- محمد جواد میری، «آن چه جنبش دانشجویی باید باشد» سیاست عدالت خواهی، ارگان جنش عدالتخواه دانشجویی