تضمین سلامت با طبیعت

رابطه میان انسان و طبیعت از دیرباز مطرح بوده اما این روزها شهرنشینی نه تنها بزرگ ترها بلکه حتی کودکان را نیز از طبیعت محروم کرده است هر کودکی برای جست و خیز به فضای سبز و آزاد نیاز دارد, نه فقط کودکان قشر ثروتمند یا کودکانی که در روستاها زندگی می کنند بلکه همه کودکان برای رشد سالم نیازمند این نوع عرصه ها هستند

رابطه میان انسان و طبیعت از دیرباز مطرح بوده اما این روزها شهرنشینی نه‌تنها بزرگ‌ترها بلکه حتی کودکان را نیز از طبیعت محروم کرده است. هر کودکی برای جست‌و‌خیز به فضای سبز و آزاد نیاز دارد، نه فقط کودکان قشر ثروتمند یا کودکانی که در روستاها زندگی می‌کنند بلکه همه کودکان برای رشد سالم نیازمند این نوع عرصه‌ها هستند.

دکتر روت اتزل، متخصص بهداشت عمومی از دانشگاه ویسکانسن می‌گوید که متاسفانه این روزها حتی مفهوم بازی هم در نسل جدید به شکل تاسف‌آوری تغییر کرده است. تحقیقات حاکی است پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی ‌(‌برابر با سال ۱۳۵۹‌) بیشتر کودکان تمایل داشته‌اند که در خارج از منزل و در فضای باز تحرک داشته باشند. در آن دوره، بازی‌های کودکان معمولا توسط بزرگ‌ترها کنترل نمی‌شد، اما بعدها بتدریج نوع بازی‌ها و نظارت بزرگ‌ترها نیز کاملا دستخوش تغییر شد. این تغییرات از جهاتی مثبت و از جهاتی نیز منفی بوده است. دور شدن کودکان از فضاهای سبز و باز طبیعی یکی از این جنبه‌های منفی است. آمارها نشان می‌دهد که در ایران، کودکان بین پنج تا ده سال روزانه حدود چهار ساعت تنها تلویزیون تماشا می‌کنند. به گزارش سلامت نیوز احتمال چاقی در کودکانی که بیش از پنج ساعت در روز تلویزیون می‌بینند، چهار برابر بیشتر از کودکانی است که روزانه کمتر از دو ساعت پای تلویزیون می‌نشینند. ژانویه ۲۰۱۰ موسسه‌ای غیردولتی به نام کیسر که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه بهداشت اجتماعی انجام داده، اعلام کرد کودکان آمریکایی بین سنین هشت تا ۱۸ سال نیز به‌طور متوسط بیشتر از ۵‌/‌۷ ساعت از روز را در جلوی تلویزیون یا رایانه سپری می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد نسل کودکان رایانه‌ای احتمالا نسبت به والدین‌شان طول عمر کمتری را تجربه خواهند کرد. ریچارد لوو که یک نویسنده و محقق است، در کتاب خود با نام «آخرین کودک در جنگل» به این نکته اشاره می‌کند که دور نگهداشتن کودکان از طبیعت باعث اختلال‌های رفتاری زیادی در آنها شده است. وی در این کتاب به تفصیل عواقب منفی پرهیز از فعالیت‌های جسمانی و پرورش کودکان در چارچوب‌هایی بسته را تشریح می‌کند. وی از واژه‌ای به نام لمس‌نکردن طبیعت در کودکان امروزی نام می‌برد که از نظر این محقق این روزها برای اکثر کودکان مصداق دارد. متخصصان بر این باورند که بسیاری از بیماری‌های مزمن در کودکان نظیر دیابت، مشکلات قلبی، آسم، تنگی نفس هنگام خواب، کمبود ویتامین D، استرس و خصوصا بیش‌فعالی همه به نوعی ریشه در نبود ارتباط مستقیم با طبیعت دارند.

دانشمندان باور دارند که فعالیت‌های فیزیکی و جسمانی مزایای عمده‌ای نظیر اسکلت‌بندی محکم‌تر و سالم‌تر، داشتن ماهیچه‌هایی سالم‌تر، کاهش چاقی و خصوصا کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و شایع را برای کودکان به ارمغان خواهد آورد.

● تحقیقات گسترده در زمینه ارتباط با طبیعت

سال ۲۰۰۷ تحقیقات گسترده‌ای از نظر روان‌شناسی روی این مساله انجام گرفت. هوارد فرامکین از مرکز بهداشت زیست‌محیطی آمریکا و ریچارد لوو هر دو در این زمینه تحقیقاتی انجام دادند که ثابت کرد رابطه مستقیم با طبیعت سبب می‌شود سلامت روحی و روانی کودکان حفظ شود. این دو در تحقیقات خود طیف وسیعی از محرک‌ها و بازی‌ها را مورد بررسی قرار دادند. مطالعات آنها ثابت می‌کند گردش‌های تفریحی، توپ‌بازی در فضای آزاد، انجام فعالیت‌های گوناگون برای حفاظت از طبیعت، حتی بازی در حیاط خانه یا دیدن صحنه‌هایی از مناظر طبیعی در عمل، تاثیر شگرفی بر سلامت کودکان خواهد داشت. ظرف سال‌های اخیر دامنه تحقیقات در این زمینه روز به روز گسترده‌تر شده است. تاثیر فضای سبز در کاهش استرس و فشار روانی موضوع بسیاری از این قبیل تحقیقات بوده است. به‌عنوان مثال در یک تحقیق، پژوهشگران فیلمی از صحنه تصادفات مختلف را تهیه کردند و آن را به عده‌ای از افراد داوطلب نشان دادند. برای برطرف کردن تاثیر روانی این فیلم، فیلم‌های دیگری نیز به داوطلبان نشان داده شد. از میان فیلم‌هایی با مضامین مختلف، فقط مناظر طبیعی بود که توانست تمرکز را هر چه سریع‌تر به افراد مورد آزمایش باز گرداند. دکتر هارتینگ، مانگ، اوانز و کاپلان از محققانی بودند که در این پژوهش شرکت داشته‌اند، آنها مدعی هستند که سطوح گوناگونی از فشارهای روانی اعم از احساسی و... را در این بررسی‌ها مورد مطالعه قرار داده‌اند.

استیو و ریچل کاپلان از دانشگاه میشیگان ثابت کردند که تجربه همجواری با طبیعت می‌تواند تا حدودی از خستگی روحی و روانی انسان‌ها بکاهد. تحقیقات آنها نشان داد تمایل ذاتی انسان‌ها به طبیعت و حس لذتی که طبیعت به انسان‌ها می‌بخشد، در واقع نوعی تعادل را در بدن ایجاد خواهد کرد. آنها در تحقیقات خود به این مطلب اشاره می‌کنند که تاثیر ۴۵ دقیقه قدم زدن در هوای آزاد بر مغز خیلی بیشتر از همان مدت زمان پیاده‌روی در شهر یا حتی شنیدن موسیقی است.

تحقیقات پروفسور روجر ارلیچ از دانشگاه چالمرز و سایر همکاران وی نشان می‌دهد بیمارانی که پس از عمل جراحی یا بیماری‌های حاد از پنجره بیمارستان نظاره‌گر مناظر طبیعی هستند، خیلی سریع‌تر از بیمارانی که شاهد مناظر مصنوعی هستند، بهبود حاصل می‌کنند. آنها حتی ثابت کردند که این مساله بر میزان رضایتمندی اشخاص از محیط کار نیز نقش دارد. دکتر فرانسیس کواو نیز در تحقیقات خود نشان می‌دهد تماس کودکان با فضاهای سبز هر چند کوچک در محیط شهرها باعث خواهد شد که میزان توجه و تمرکز آنها بیشتر شود. تحقیقات او حاکی است که کودکانی که تحت چنین شرایطی پرورش پیدا می‌کنند، معمولا آرام‌تر بوده و کمتر از خود لجاجت بروز می‌دهند.

● بیماری شایع کم‌تحرکی

فوریه ۲۰۱۲ تحقیقی منتشر شد با عنوان کجا؟ کدام دانشگاه؟ که نشان داد سه‌چهارم کودکان آمریکایی که در مهدهای‌کودک‌ و مراکز تربیتی مختلف نگهداری می‌شوند، در طول روز عملا بی‌تحرک هستند و تنها ۲ تا ۳ درصد کل روز را صرف فعالیت‌های بدنی می‌کنند. در انگلستان نیز مطالعات گوناگون نشان می‌دهد که تنها ۲۱ درصد کودکان هر روز این امکان را دارند که در فضای آزاد بازی کنند. در مقام مقایسه بزرگ‌ترهای همین کودکان در زمان خردسالی حداقل ۷۱ درصد زمان خود را در فضاهای سبز و باز سپری ‌کرده‌اند.

در کانادا نیز شرایط به همین صورت است. به طور مثال در اونتاریو حدود هشت سال پیش‌قانونی تصویب شد که زمان بازی کودکان در فضای باز را در طول هفته به تنها ۱۵۰ دقیقه کاهش داد.

همه این موارد حاکی از ظلمی است که خواسته یا ناخواسته در حق کودکان اعمال می‌شود. اگر کودکان را امروز به هر دلیلی از محیط‌های طبیعی محروم کنیم، بدون تردید تبعات منفی آن بزودی نه فقط از نظر روحی بلکه حتی از نظر سلامت جسمی گریبان ما را خواهد گرفت. والدین امروز بهتر است به جای آموختن بازی با رایانه و موبایل به فرزندان خود، محفاظت از محیط‌زیست را بیاموزند.

مترجم: فرناز حیدری

کارشناس ارشد مهندسی محیط‌زیست

منبع:‌Stanford.edu