تشویق بد, تشویق خوب

تحسین و تشویق های والدین گاهی موجب می شود که در فرزندان احساس گناه ایجاد شود

هرگاه با کلمه «تحسین» مواجه می‌شویم ناخودآگاه احساس خوبی به ما دست می‌دهد. تحسین و تایید عموما موجب احساسات مثبت در افراد می‌شود.

تحسین دلگرمی ما را افزایش می‌دهد و باتوجه به این‌که از جمله رفتارهایی است که محدود به سن خاصی هم نمی‌باشد کودکان و بزرگسالان را نیز شامل می‌شود.

شخص تشویق شونده احساس می‌کند برای دیگران مهم است و به نوعی انگیزه بیشتر و قوی‌تری برای انجام کارها پیدا می‌کند. اما آنچه مهم است این است که تشویق و تحسین نیز اصولی دارد که اگر ما از اصول صحیح آن اطلاع داشته باشیم می‌توانیم با استفاده مناسب و به جا به سلامت روحی اعضای خانواده و اطرافیان کمک کنیم. بدیهی است که در این امر تحسین و تشویق کودکان بسیار حساس‌تر است و باید نکات ظریفی را در این میان رعایت کرد.

● تحسین منجر به تنش

شاید تعجب کنید اما باید بدانید که تحسین در مواقعی منجر به بدرفتاری و تنش در کودکان می‌شود. وقتی فرزندان و کودکان ما خود را شایسته تحسین و تشویق ندانند عصبی شده و بدرفتاری می‌کنند.

چنانچه احساس کنند منظور ما از تشویق یادآوری مسائلی به آنهاست، برای مثال وقتی پدری به فرزندش که در یک درسی ضعیف است می‌گوید پسرم زرنگ‌ترین شاگرد کلاس است به جای این‌که به او احساس خوبی بدهد این پیام را داده که «تو باید زرنگ‌ترین شاگرد باشی اما حالا نیستی» همین امر موجب می‌شود فرزند احساس بدی پیدا کند و در مواردی نیز موجب تضعیف ارتباط صمیمانه و در مواردی اعتماد به والدین می‌شود.

در موردی دیگر هم مادری که از سرکار به منزل باز گشته و کارهای منزل هم زیاد است وقتی می‌بیند پسرش آرام نشسته و اذیت نمی‌کند تصور می‌کند حالا بهترین وقت تحسین و تشویق است. پس می‌گوید تو بهترین پسری هستی که تا حالا دیده‌ام و من به داشتن تو افتخار می‌کنم پس از چند لحظه با کمال تعجب پسر رفتارش را تغییر می‌دهد و شروع به کثیف کردن اتاق و اذیت برادرش می‌کند.

علت این است که پسر در آن لحظات مشغول برنامه‌ریزی و نقشه کشیدن برای اذیت برادرش بوده و وقتی با تحسین مادر نسبت به خود مواجه می‌شود می‌خواهد به نوعی با رفتارش نشان بدهد که مستحق و شایسته این تشویق و تحسین نیست!

باید توجه داشته باشید که در برخی موارد تحسین و تشویق‌های والدین موجب می‌شود که در فرزندان احساس گناه ایجاد شود. و فرزندان نومیدانه قصد دارند نشان دهند که شایستگی لازم را برای این تشویق‌ها ندارند.

● اصول تحسین و تشویق

در تعریف و تحسین از فرزندان باید اصولی را رعایت کردکه مهم‌ترین این اصول نیز توجه به ویژگی‌ها و رفتارهای مثبت آنهاست نه شخصیت کلی ایشان.

وقتی فرزندتان کار خوبی انجام داده بهتر است از کاری که کرده تعریف کنید و او را تشویق نمایید نه از این‌که او بچه خوبی است. به عبارت دیگر بدین ترتیب با تشویق خصوصیات خوب تصویر واقعی کارهای خوب او را نشان می‌دهید نه تصویری غیرواقعی از شخصیت وی.

برای مثال وقتی مادری خرید کرده و تعداد خریدها زیاد است و فرزندش در حمل آنها کمک می‌کند بهتر است مادر به شیوه صحیح او را تحسین کند و بگوید خیلی متشکرم که به من کمک کردی. اگر اینکار را نمی‌کردی نمی‌توانستم به تنهایی کارها را انجام دهم این‌گونه کودک پیام دلگرم‌کننده‌ای دریافت می‌کند و به اهمیت کارش از نظر مادر پی می‌برد و سعی می‌کند تا در موارد مشابه دیگر نیز کمک کند.

اما اگر مادر بگوید تو عالی هستی و بدون تو کاری از پیش نمی‌رود... فرزند این پیام را می‌گیرد که «بسیاری از کارها و مشکلات هست که من نمی‌توانم آنها را درست کنم. چقدر توان من کم است و شاید اگر می‌توانستم هر کاری را انجام دهم مادر خوشحال‌تر و راضی‌تر می‌بود.»

در این شرایط او احساس اضطراب و تشویش می‌کند و شاید هم احساس کند که اصلا عالی نیست و شاید هم تصمیم بگیرد به کارها و رفتارهای بدش اعتراف کند و گناهان خود را سبک نماید.

در چنین مواردی تحسین ما حتی نتایج معکوس و بدی هم به همراه دارد. کارشناسان تربیتی معتقدند که تحسین مستقیم از شخصیت کودک یا حتی بزرگسالان مانند نور مستقیم ناراحت‌کننده است.

پس سعی کنید در تحسین‌ها صفات شخص را تحسین نکنید بلکه کوشش‌ها ـ رفتارها و دستاوردهای او را مورد تحسین و تشویق قرار دهید.

تحسین عموما دو قسمت دارد: نظر ما و نتیجه‌گیری طرف مقابل صحبت‌ها و تحسین‌های ما باید به وضوح نشان دهد که ما از کمک ـ سلیقه ـ نوآوری یا کار افراد مورد نظر قدردانی می‌کنیم و در عین حال باید این کار را به گونه‌ای انجام دهیم که شخص نتیجه‌ای واقعی از شخصیت خود بگیرد.

این تحسین‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که شخص نتواند جز تصویر مثبت و روشن چیز دیگری در مورد خود در آن ببیند. در چنین مواردی است که با تکرار سخنان مثبت و دلگرم‌کننده ما عقیده فرد در مورد خود و دیگران نیز مطلوب و تعیین‌کننده باشد.

parenting.org

سحر کمالی نفر