یکشنبه, ۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 26 January, 2025
آیین مهر از کلاغ تا پیر
سالها پیش از ظهور زرتشت و در جهان باستان مردمان بسیاری از شرق تا غرب سرزمین‌های آریایی پیرو آیینی بودند به نام آیین مهر که بعدها به آیین میترا یا میتراییزم معروف شد. ما پیروان این آیین را به عنوان مهر پرستان می شناسیم. نیاکان ما نیز همانند یونانیان و هندیان باستان به این آیین معتقد بودند.در اندیشه اصیل مهرپرستی جهان آفریده خداوندی است بی‌همتا و جاودان که البته دارای ویژگی‌های انسانی است، با این تفاوت که این ویژگی‌های انسانی برای خداوند در حد کمال تصور می‌شود. به عنوان مثال در این باور خداوند دارای عقل است که یک صفت انسانی است. مهر پرستان سرزمین‌های مختلف این خدا را به نام‌های گوناگون می‌شناختند و به این ترتیب ایرانیان خدای یگانه را اهورامزدا و یونانیان زئوس نامیدند.
روحانیان مبلغ مهرپرستی همواره از مقام و موقعیت بالایی در بین طبقات اجتماعی برخوردار بودند. آنها خود را نمایندگان خداوند یگانه بر روی زمین می‌خواندند و اداره معابد یا مهرکده‌ها را بر عهده می‌گرفتند.در دنیای اسرارآمیز باستان که مردم برای بسیاری از رویدادهای طبیعی توجیه‌مناسبی نمی‌یافتند همواره تمام تلاش خود را جهت خشنود کردن خداوند به کار می‌بردند تا خود، خانواده و طایفه آنها را از انواع بلایا محفوظ بدارد. در این راه آنها هدایا و نذورات بسیاری را به معابد و در حقیقت روحانیان دینی تقدیم می‌کردند. اما همان طور که امروزه بر ما آشکار است حوادثی چون سیل، زمین‌لرزه، توفان و خشکسالی همگی کاملا طبیعی بوده و با دلایل ثابت شده علمی رخ می‌دهد. شاید هنگامی که مردم دیدند حتی با وجود اهدای هدایا و نذورات به پیشگاه خداوند از این بلایا محفوظ نیستند، نذورات کمتری را به معابد تقدیم کردند. این امر باعث شد تا روحانیان مهرپرست که دریافت کنندگان اصلی این نذورات بودند و مقام و موقعیت آنها در تابعی از مقام و موقعیت خداوند بود به فکر چاره افتادند. به این منظور آنها ادعا کردند خداوند یگانه از مردم خشمگین است سپس خدایان دیگری را در کنار خداوند یگانه قرار دادند و چنین گفتند که این خدایان نقش میانجی را بین انسان و خدای یگانه در امور و مشکلات گوناگون ایفا می‌کنند. در سرزمین‌های آریایی برخلاف مصر باستان نیروی آفرینش از جنس ماده تصور می‌شود. بنابراین به این ایزدان، ایزد بانو می‌گویند که معروف‌ترین آنها نیز میترا است. میترا سراسر نیکی و روشنایی است و سعادت انسان‌ها هدف نهایی او محسوب می‌شود. او در این راه از خداوند یگانه نیروی فرازمینی دریافت کرده و به آسمان صعود می‌کند.کهن‌ترین نشانه‌های این آیین در اسناد باستان‌شناسی از شهری در آسیای صغیر به نام کاپاتوکا به دست آمده که شامل چندین لوحه گلین است و قدمت تقریبی آنها ۳۴۰۰ سال برآورد شده است. یکی از این لوحه‌ها که بسیار مورد توجه بوده سند پیمانی است بین دو قوم آریایی هیتی و میتاج و طی آن از میترا و وارونا دو ایزد بانوی این آیین طلب یاری شده است.میترا به عنوان میانجی ضامن برقراری عدالت خداوند در جهان آخرت است، بنابراین به نظر می‌رسد در اندیشه مهرپرستی باور به جهان آخرت و برقراری عدالت خداوندی نیز وجود داشته است.
به این ترتیب اهدای هدایا و نذورات به معابد و مهرکده‌ها برای خشنود کردن ایزدانی که در یک اداره بخشی از امور را در جهان مخلوقات به عهده داشتند و پلی بین انسان‌ها و خداوند یگانه بود، رونق گرفت در این زمان قربانی کردن گاو تبدیل به بزرگترین رسم دینی مهرپرستان شد و در مهرکده‌های بر جای مانده شاهد بخشی به عنوان قربانگاه هستیم.
نوآموزانی که قصد پیوستن به جماعت مهری را داشتند ناگزیر از طی کردن چندین مرحله و آزمون بودند که جرات، جسارت و ایمانشان به این وسیله مورد سنجش قرار می‌گرفت.کودکانی که برای تعلیم دیدن انتخاب می‌شدند از همان کودکی از خانواده جدا شده و مجبور به زندگی مستقل می‌گشتند به این ترتیب آنها در آغاز جوانی تبدیل به مردانی می‌شدند که از حقوق و البته مسوولیتی مشابه با سایر هم دینان خود برخوردار بودند.بر اساس آنچه تا به امروز دریافته‌های باستان‌شناسی از آیین مهرپرستی شناخته شده است به نظر می رسد زنان راه چندانی به اسرار و رموز دینی این آیین نداشته‌اند. ولی لازم به یادآوری است که غالب این کاوش‌ها در سرزمین‌های غربی بویژه یونان و ایتالیا انجام شده و هنوز راه کاوش در ایران برای باستان‌شناسان باز است تا حقایق بیشتری از مهرپرستی در ایران که گویا مهد این باور بوده آشکار گردد و کاملا بدیهی است که تمام ویژگی های مهرپرستان غربی را نمی‌توان به هم‌دینان ایرانی یا هندی آنها نیز نسبت داد.
آموزش اسرار دینی توسط پیر که دارای عالی‌ترین مقام دینی است انجام می‌شود. پس از پایان این تعلیمات نوآموز برادر سایر آموختگان محسوب شده و شان فرزند پیر را می‌یابد، در این مرحله او غسل کرده و خود را پاک می‌کند. برای مدتی روزه می‌گیرد و از انجام برخی اعمال خودداری می‌ورزد. در پایان بر روی دست یا پیشانی او مهری آتشین زده شده یا خالکوبی انجام می‌گیرد سپس نوآموز دست راست پیر را می‌فشارد تا هم مسلک پیر شمرده شود او سوگند یاد می کند اسرار دینی را بر غریبه‌ها و زنان فاش نکند.
مراتب روحانیت که بالاترین آن مرتبه پیری است شامل هفت مرحله است که هر کدام به صورت سمبلیک دارای نامی هستند و مقام آنها از پایین به بالا افزایش می‌یابد، این هفته مرحله عبارتند از:
۱ کلاغ ۲ همسر ۳ سرباز ۴ شیر ۵ پارسی ۶ پیک خورشید ۷ پیر (پدر)
شاید این سلسله مراتب در امپراتوری رم معمول بوده است زیرا هنوز نشانی از آن در ایران به دست نیامده است. گویا سه رده نخست که عبارت از کلاغ، همسر و سرباز است خدمتگزار بوده و تنها مقام‌های بالاتر قادر به شرکت در مراسم غذای مقدس مهرپرستان بودند.مهرپرستان در مراتب تشرف نمایندگی ایزدانی را در زمین بر عهده می‌گرفتند و با صعود به مراتب بالاتر نماینده ایزد مهمتری می‌شدند. چهار مرتبه نخست به ترتیب سمبلی از چهار عنصر هستند که عبارتند از باد، آب، خاک و آتش.در مرتبه کلاغ مهرپرست پیک خدا محسوب می شود و پیام خداوند یکتا را به ایزدان بویژه میترا می‌رساند.در مرتبه همسری مهرپرست به عقد عرفانی میترا در می آید، البته این ازدواج عرفانی مانعی برای ازدواج واقعی مهرپرست نیست.رسیدن به درجه سربازی باعث عضویت دایم فرد در انجمن می‌شود. در این مرحله تاجی بر سر او گذاشته می‌شود که او به نشان اینکه تنها میترا بر سر من جای دارد تاج را به کناری می‌زند.
در مرحله تشبیه، مهرپرست به مقام نمایندگی ایزد ژوپیتر می‌رسد. سمبل این مرحله آتش است که نیروی پاکی است و بیانگر پاکی مهرپرست از هرگونه پلیدی و جنایت محسوب می‌شود.
در مرحله پارسی مهرپرست نماینده ایزد ماه خواهد شد. پارسیان در باورهای باستان خود ماه را نگهدارنده میوه‌ها، گیاهان و طبیعت می‌دانستند.در مرحله ششم که پیک خورشید نامیده می‌شود فرد به نمایندگی ایزد هلیوس سل می‌رسد که ایزد خورشید است و رابطه تنگاتنگی را با میترا دارد.مرحله هفتم پیر نامیده می‌شده. پیر که نماینده میترا است عالی‌ترین مرتبه تشرف است. او از منافع مهرپرستان حمایت می‌کند. پیر دارای یک حلقه و عصا بوده و آموزگار مقدس به شمار می‌رود.در ابتدا مهر پرستان از نمادهای سنگی طبیعی برای عبادت استفاده می‌کردند که اغلب در مجاورت آنها جویبارهای آبی نیز جریان داشته است. شاید کم بودن وسعت غارهای طبیعی مهرپرستان را به فکر ساخت معابد انداخته باشد. بنابراین هر قدر بر شمار مهرپرستان افزوده می‌شد ابعاد پرستشگاه‌های مهری نیز بزرگتر می‌گشت. میترا ایزد بانوی نور و روشنایی بوده و بسیار مورد توجه مهرپرستان است بنابراین بسیار جالب می‌نماید که مهرپرستان ستایش‌گر نور و روشنایی، محل عبادت خود را در نهایت تاریکی نگه می‌داشتند. در آیین مهرپرستی توجه به آسمان بی‌کران و ستارگان و خورشید رکن اساسی است و طاق محدب این پرستشگاه‌ها نیز نمادی از آسمان به شمار می آید. حتی گاهی تصاویری از ستارگان و آسمان‌ها بر روی این طاق‌ها نقاشی شده است. با این وجود جالب است که اغلب این پرستشگاه‌ها در اعماق زمین ساخته شده‌اند یا هیچ روزنه و پنجره‌یی به سمت بیرون نداشته‌اند و عبادت در آنها در فضایی کاملا تاریک و رازآلود انجام می‌شده است.
سارا یزدانی خداشهری
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست