عمر ناپایدار اسکناس‌ها

عمر کوتاه اسکناس در کشور ما موضوع جدیدی نیست و تا بوده چنین بوده؛ یعنی از روزگاری که سکه‌های خرد به پول سیاه و پشیز تبدیل شدند و اسکناس‌های درشت‌تر در مبادلات روزمره به کار …

عمر کوتاه اسکناس در کشور ما موضوع جدیدی نیست و تا بوده چنین بوده؛ یعنی از روزگاری که سکه‌های خرد به پول سیاه و پشیز تبدیل شدند و اسکناس‌های درشت‌تر در مبادلات روزمره به کار رفتند تا امروز که دیگر چاپ اسکناس‌های پنجاه و صد تومانی به دلیل عمر پایین به صرفه نیستند و جای خود را به سکه‌های کوچک و سبک داده‌اند. متهم اصلی کوتاه بودن عمر اسکناس‌ها مسائل فرهنگی است. این‌که اغلب افراد برای اسکناس‌ها که جزو سرمایه‌ ملی هستند و ارزشی بیش از رقم اسمی دارند هیچ احترامی قائل نیستند و استفاده از کیف پول و صاف و تمیز نگه‌داشتن اسکناس فقط در مرام برخی افراد یافت می‌شود و لاغیر.

بالطبع عمر کوتاه اسکناس‌ها به معنای تحمیل هزینه‌های گزاف برای خروج آنها از سیستم‌ مالی و بانکی کشور و چاپ اسکناس‌های جایگزین است. در حالی که هزینه چاپ هر برگ اسکناس به طور متوسط ۲۵ تومان اعلام شده و این هزینه به دلیل تورم جهانی و تحریم‌ها روبه افزایش است سالانه حدود ۷۰۰ میلیون اسکناس به دلیل فرسودگی و تخریب از چرخه خارج می‌شود و هزینه چاپ مجدد آنها به علاوه مبالغی که باید برای امحا و جایگزینی تقبل کرد به حدود ۱۷ میلیارد تومان می‌رسد.

عمر اسکناس‌های ریز در کشور ما گاهی به یک سال هم نمی‌رسد. چندی پیش عمر متوسط اسکناس‌های در گردش حدود ۳ سال بود که با تبلیغات و اطلاع‌رسانی این رقم به ۵?سال افزایش یافته است. با این حال هنوز از عمر متوسط استاندارد که بیش از ۱۰ سال است فاصله بسیار داریم. این در حالی است که اسکناس‌های ایرانی با کاغذ مرغوب و طی فرآیندی با کیفیت و استاندارد چاپ می‌شود و مشکل آنها فقط در نحوه استفاده در مبادلات روزمره است. موضوع دیگری که از عمر مفید اسکناس‌ها می‌کاهد نوشتن مطالب مختلف، یادداشت‌های روزانه، حساب و کتاب پول‌ها، مبارک‌بادها و... روی آنهاست که متاسفانه به دلایل و شیوه‌های مختلف رواج دارد. از استهلاک بالای اسکناس‌ها به دلیل کثرت استفاده و به‌اصطلاح دست به دست شدن هم نباید غافل شد. اسکناس‌‌ها تقریبا برای هر نوع پرداختی در جامعه ما به کار گرفته می‌شوند و درست همین جاست که راهکارهای جلوگیری از هزینه‌های مکرر چاپ اسکناس‌های جدید رخ‌نمایی می‌کند. علاوه بر اصلاح فرهنگی از طریق اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی درباره ضرورت‌های استفاده صحیح از اسکناس، ترویج پرداخت‌های اعتباری و الکترونیکی برای پرداخت قبوض، وجوهات بانکی، هزینه خدمات و خرید کالا راهکاری ارزشمند است که از استهلاک اسکناس می‌کاهد. این شیوه طی سال‌های اخیر در دستور کار قرار دارد با این حال ضعف‌ها و نارسایی‌های فنی، فرهنگی، تجهیزاتی و مدیریتی پیش‌روی آن به قدری است که هنوز در مبادلات کلان و روزمره اسکناس‌های رنگارنگ حرف اول و آخر را می‌زنند. پس شاید بهتر باشد تا اطلاع ثانوی! خودمان قدر اسکناس‌هایی را بدانیم که هزینه چاپ مجددشان از مالیات‌ها و در حقیقت از جیب خودمان تامین می‌شود.

امین رحیمی