نقش زنان در بهره وری اقتصادی خانواده

امروزه بهره وری به عنوان مهم ترین عامل توسعه کشورها محسوب می شود بهره وری, یک روش, یک مفهوم و یک نگرش درباره کار و زندگی است و در واقع به آن به عنوان یک فرهنگ و یک جهان بینی نگریسته می شود با توجه به مفهوم بهره وری, مشخص می شود که جوهره این مفهوم در جامعه ما تازگی ندارد مفهوم بهره وری در کلام باری تعالی متجلی است, چرا که فلسفه خلقت کائنات, به ویژه انسان, به کمال رسیدن و بهره ور شدن و هر روز بهتر از روز قبل شدن است

امروزه بهره‏وری به عنوان مهم‏ترین عامل توسعه کشورها محسوب می‏شود. بهره‏وری، یک روش، یک مفهوم‏ و یک نگرش درباره کار و زندگی است و در واقع به آن به‏ عنوان یک فرهنگ و یک جهان‏بینی نگریسته می‏شود. با توجه به مفهوم بهره‏وری، مشخص می‏شود که جوهره این‏ مفهوم در جامعه ما تازگی ندارد. مفهوم بهره‏وری در کلام‏ ‏ باری تعالی متجلی است، چرا که فلسفه خلقت کائنات، به‏ ویژه انسان، به کمال رسیدن و بهره‏ور شدن و هر روز بهتر از روز قبل شدن است.

اگرچه بهره‌وری اقتصادی زنان یکی از مهم‌ترین موضوعات اقتصاد است، اما به ندرت در مباحث اقتصادی به صورت جدی مطرح شده است. در بیشتر بحث‌هایی که در ایران در مورد فعالیت اقتصادی و اشتغال صورت گرفته است، به مشارکت اقتصادی و استخدام زنان به صورت شایسته پرداخته نشده است.

از منظر اسلام، نفع شخصی و مطلوبیت فرد به تنهایی مطرح نیست، بلکه سهم هر یک از افراد جامعه در ضرر و منفعت کل جامعه اثرگذار است. ایثار، پشتکار، گذشت، درستی و راستی و دیگر فضایل و ارزش‌های فردی شاکله اجتماع را سالم و پر ثمر می‌سازد.

لقمه پاک و حلال و نیز تامین مواد غذایی لازم، سلامت روحی و جسمی فرزند را در پی دارد. آرامش و آسایش افراد خانواده به دنبال در اختیار داشتن امکانات فراوان نیست، بلکه برعکس هرچه امکانات و لوازم زندگی بیشتر باشد، عمر انسان برای استفاده از آنها بیشتر صرف می‌گردد؛ در نتیجه دلواپسی و نگرانی‌ها رو به افزایش است و دغدغه رسیدگی و نگه داری وسایل بر اضطراب و نگرانی روزانه افراد نیز می‌افزاید؛ بنابراین با زندگی ساده و دور از تجملات، آسایش و آرامش بیش‌تر فراهم می‌گردد و انسان بهتر می‌تواند به رشد و پیشرفت معنوی و روحی بپردازد.

در این زمینه زنان در نخستین گام باید با تجدید نظر در عرصه اقتصاد خانواده قدم بردارند و با کم کردن هزینه‌ها، کنترل مصارف، اقتصاد خانوار را بهبود بخشند و حتی از طریق برخی تولیدات در داخل منزل به بهبود وضعیت اقتصاد خانوار کمک کنند. در گام دوم زنان باید در یک فعالیت بلندمدت برای حضور در اقتصاد کشور به ایجاد کسب‌وکار فکر کنند و با شناسایی فرصت‌ها و تجهیز خود به وسایل و ابزار شناخت وضعیت بازار در مسیر بهره‌وری اقتصادی گام بردارند.

اقتصاد خانواده به معنای چگونگی سامان‌دهی و مدیریت منابع خانه است. خانواده سازمانی است که تولید و توزیع کالاهای مورد نیاز را فراهم می‌سازد و زن بدون مناقشه به عنوان یکی از دو رکن اساسی خانواده در این سازماندهی و مدیریت، نقش اساسی را ایفا می‌کند. جایگاه مادری و همسری عمده منابع مصرف را به زن می‌سپارد و انتظار می‌رود که او بتواند با سازماندهی و مدیریت صحیح بین درآمد و مصرف، توازن برقرار کند و با برنامه‌ریزی و اجرای صحیح در رشد و توسعه اقتصاد خانواده نقش مؤثر ایفا کند. از آنجا که جدول بازدهی اقتصاد خانواده در تنظیم نمودار رشد و توسعه اقتصادی جامعه و برنامه‌های کلان بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی تاثیر بسزا دارد، می‌توان گفت که زنان در واقع نقش اساسی را در استفاده بهینه از منابع دارند. منابع در اینجا شامل: زمان، پول یا درآمدهای دیگر است.

نتیجه آنکه نقش زن در اقتصاد خانواده همواره براساس مطلوبیت خانوار و ترجیحات فرهنگی و اجتماعی و صرف وقت در محیط خانه برای تأمین نیازمندی‌های خانوار یا صرف همان زمان در محیط خارج از خانه، یا حتی کارهای اقتصادی داخل منزل، باید مورد توجه مدیران بالا دستی جامعه قرار گیرد؛ بدیهی است غفلت از این امر یا پرداختن به نقش‌های فرعی و حاشیه‌ای زن، ضربه‌های جبران‌ناپذیری بر شخصیت او و نیز کاهش بهره گیری اجتماعی از توان خدادادی این موجود نقش‌آفرین خواهد شد.

از ترکیب کار و تلاش‏ مداوم و اصولی و رعایت صرفه‏جویی و قناعت و جلوگیری‏ از اسراف و تبذیر، بهره‏وری حاصل می‏شود.

از آنجا که در بهره‌وری اقتصادی خانواده برسر راه زنان موانع بسیاری وجود دارد، لذا نویسنده با توجه به عوامل مختلف راهکارهایی جهت مطلوب‌تر شدن وضع موجود به شرح ذیل ارائه داده است: متناسب با شرایط بومی و منطقه‌ای در کشور، زمینه برای ورود زنان جامعه به عرصه اقتصاد فراهم شود و موانع موجود بر سر راه زنان برای مشارکت در عرصه‌های مختلف به‌ویژه در بخش اقتصادی برداشته شده تا شاهد حضور فعال ایشان برای شکوفایی و پیشرفت اقتصاد کشور باشیم.

دیگر اینکه آموزش و پرورش با افزایش تجارب و آگاهی‌ها با استفاده از کتاب‌های درسی و دیگر امکانات موجود در محیط مدرسه، می‌تواند گام موثری در رفع موانع فرهنگی، اجتماعی برداشته و زمینه مشارکت بیشتر زنان را در بهره‌وری اقتصادی فراهم سازند.

از فعالیت‌های زنانی که ضمن رعایت شرایط برای اقتصاد کشور تلاش می‌کنند و در این زمینه کارآفرینی می‌کنند حمایت‌های قوی انجام شود تا مشوقی برای زنان دیگر باشد.

از آنجا که بهره‏وری، کار و تلاش، صرفه‏جویی و از بین‏ نبردن اموال، اموری فطری است، می‏توان با کمک گرفتن از فطرت انسان، فرزند را به رعایت اموال ترغیب کرد و او را به‏ حفظ و اندازه به کار بردن وسایل مورد نیازش عادت داد و این مهم بهتر و بیشتر از همه، توسط مادران انجام می‏گیرد. هر گاه کودک و نوجوان در هنگام کار و تلاش، کمک به فقیر، رعایت انصاف در به کارگیری نعمات الهی و صرفه‏جویی از عدم حیف و میل وسایل خانواده، مورد تشویق والدین و دیگر اطرافیان قرار گیرند، انجام تمام امور خیر آنها را به‏ آرامش و آسایشی می‏رساند که همواره طالب آن می‏شوند.

تدوین برنامه‌های کارشناسانه و مدون بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت آموزشی، تربیتی، فرهنگی و تبلیغاتی به صورت یک نظام جامع برای افزایش مفاهیم خلاقیت و خودباوری در کودکان به‌ویژه دختران خردسال کشور، چرا که آنان مادران آینده هستند و تولید برنامه‌های خاص کودکان و به‌ویژه دختران خردسال در تلویزیون، برای افزایش خلاقیت در آنها، آگاه ساختن مربیان مهدکودک‌ها و مراکز پیش‌دبستانی، معلمان مدارس ابتدایی دخترانه و مدیران این مراکز نسبت به اهمیت نقش خودباوری و خلاقیت در آینده کودکان و در سطح کلان در آینده کشور و آموزش راه‌های پرورش آنها به این افراد.

تجهیز مدارس ابتدایی و مراکز پیش‌دبستانی به‌ویژه مراکز دخترانه به وسایل لازم برای رشد خلاقیت و سعی در زیباسازی و چالش‌انگیز نمودن محیط فیزیکی این مکان‌ها است.

و در آخر کلام از همه مهم‌تر اینکه اگر زنان ما بتواند چشم و هم‌چشمی‌ها و به طور جدی اسراف که جزء اصلی زندگیشان شده را کنار بگذارند و به نحوی همپا و یاور همسر خود باشند و این فرهنگ را خود به فرزندان انتقال دهند، می‌توانند در اقتصاد خانواده اثرگذارتر باشند.

با امید به اینکه مسوولان کشور نیز گام‌های مؤثر برای ارتقای فرهنگ زنان و اجرایی کردن راهکارهایی در راستای رشد هر چه بیشتر زنان در اقتصاد خانواده و جامعه بردارند.

فاطمه سیفی