سه شنبه, ۱۲ تیر, ۱۴۰۳ / 2 July, 2024
معادن متروک, چالش ها و راهکارها
یکی از ارکان توسعه پایدار در هر کشور استفاده بهینه از سرمایههای موجود و بدون استفاده میباشد.در این راستا بازنگری به معادن متروک در ایران ازجمله مواردی است که اهمیت بسزایی دارد و لازم است جهت افزایش بهرهوری و استفاده صحیح از این معادن و سرمایههای راکد آنها را مورد ارزیابی مجدد قرار داد. به همین منظور پایگاه دادههای علوم زمین در نظر دارد با جمعآوری کلیه اطلاعات موجود درباره این معادن و ساماندهی این اطلاعات، تحت یک ساختار مناسب و قابل اجرا، زمینهساز بستری مناسب برای بازنگری و احیای این معادن باشد تا با ارائه اطلاعات تحت ساختارهای مناسب و مدلسازی هندسی سهبعدی این معادن، محیطی مناسب برای جذب سرمایهگذاران خارجی و داخلی آماده کند و گامی مثبت در جهت توسعه پایدار اقتصادی برداشته شود. بدیهی است بازگشت این سرمایهها به چرخه صنعت معدنی با توسعه اقتصادی و اشتغالزایی همراه خواهد بود.
از سوی دیگر در صورت پایان پذیرفتن ذخیره نیز نباید این معادن به حال خود رها شوند زیرا خطرات فراوانی برای ساکنان، محیطزیست و اکوسیستم منطقه همراه خواهد داشت که امید است با بررسی مجدد این معادن و ایمنسازی آنها از ادامه خسارت ناشی از متروک ماندن آنها جلوگیری به عمل آید.
تعریف معادن متروک
در دنیا چرخه فعالیت معدنی از عملیات اکتشافی شروع میشود و اصولا مهمترین مرحله کار، انجام عملیات اکتشافی دقیق جهت به دست آوردن اطلاعات کافی از ذخیره معدنی است. در آخرین مراحل اکتشاف، مرحله توسعه و امکانسنجی آغاز میشود که در این مرحله به کمک اطلاعات به دست آمده از عملیات اکتشافی و مطالعات امکانسنجی، اقتصادی یا غیراقتصادی بودن فعالیت معدنی در محل موردنظر بررسی میشود. پس از این که نتایج مرحله امکانسنجی مثبت ارزیابی شود عملیات معدنکاری شروع شده و بهرهبرداری از یک معدن آغاز میشود. بعد از اتمام این مرحله، معدن بسته شده و فعالیت بهرهبرداری متوقف میماند و عملیات اکتشافی مجددی صورت میگیرد تا جنبههای اقتصادی دیگر ذخیره، مورد ارزیابی قرار گیرد و در صورت امکان، معدن مجددا احیا شود. اگر ارزیابی صورت گرفته مثبت بوده و معدن به لحاظ وجود ماده معدنی پتانسیل مناسب را جهت احیا دارا باشد، معدن مجددا فعال میشود، در غیر این صورت مرحله دیگری به نام مرحله بعد از تعطیلی آغاز میشود تا منطقه از نظر زیستمحیطی و امنیت برای ساکنان محل ایمن شود.
در کشورهای پیشرفته معادن متروک به معادنی اطلاق میشود که قسمت اقتصادی ذخایر آنها در گذشته به پایان رسیده است. ولی با این حال هنوز اهمیت خود را دارا هستند، چرا که ممکن است در بازنگری این معادن، با توجه به شرایط اقتصادی و تکنیکی حاضر بهرهبرداری از آنها مقرون به صرفه باشد و یا حتی برخی عناصر به صورت همراه یا ماده معدنی بوده که با توجه به شرایط معدنکاری جدید و فناوریهای پیشرفته امروزی، مورد توجه باشند. در بدترین شرایط اگر این معادن هیچگونه ذخیرهای نداشته باشند، به لحاظ اثرات زیستمحیطی مورد بررسی قرار گرفته و محدوده معدن برای ساکنان ایمن میشود.
معدنکاری در ایران با کشورهای پیشرفته کاملا متفاوت است و تحت هیچ ساختار مشخص و استانداردی انجام نمیگیرد. در کشور ما تمام معادن متروک به دلیل اتمام ذخیره تعطیل نشدهاند، بلکه دلایل مختلفی در تعطیلی آنها دخیل بوده است. همین امر باعث شده تا معادن متروک ایران علاوه بر لزوم توجه به مسائل زیستمحیطی آنها، دارای ویژگیهای اقتصادی منحصر به فردی نیز باشند که به اهمیت این معادن افزوده و لزوم بررسی مجدد این معادن را سبب میشود.
به دلایل مذکور تعریف معادن متروک در ایران با تعریف دیگر کشورها کاملا متفاوت است. طبق آخرین تعریف صورت گرفته به وسیله وزارت معادن و فلزات، معادن به دو دسته فعال و غیرفعال تقسیم میشوند که معادن غیرفعال خود به دو زیرگروه معادن راکد و معادن متروک تقسیم میشوند. طبق این تعاریف:
- معادن راکد به معادنی اطلاق میشود که در سال موردنظر، فاقد مجوز بهرهبرداری یا آمادهسازی هستند.
- معادن متروک به معادنی اطلاق میشود که در سال مورد نظر، فاقد مجوز بهرهبرداری یا آمادهسازی بوده و از اعتبار مجوز بیش از ۵ سال گذشته باشد.
از آنجا که هدف گردآوری اطلاعات معادن متروک، ایجاد بستری مناسب جهت بررسی مجدد آنهاست، لذا در این پروژه معادن متروک به کلیه معادنی اطلاق میشود که به هر دلیل فعالیت معدنی آنها متوقف شده و مجوز آن باطل شده است و تمامی موارد معادن راکد و متروک را در تعریف وزارت صنایع و معادن شامل میشود.
ویژگیهای معادن متروک
همان طور که در تعریف معادن متروک اشاره شد، تمام معادن ایران لزوما به دلیل اتمام ذخیره تعطیل نشده و بعضا دارای ذخیره معدنی میباشند. وجود ذخیره از ویژگیهای بارز اقتصادی این معادن به شمار رفته و در راهاندازی و استفاده مجدد از آنها مورد توجه قرار میگیرد. اصولا عوامل متعددی در تعطیل شدن فعالیت معدنی معادن ایرانی دخیل بوده که تعدادی از آنها شامل موارد زیر است:
- مسائل سیاسی باعث تعطیلی بسیاری از معادن فعال در ایران پس از انقلاب اسلامی شده و تعدادی از آنها متروک باقی مانده است.
- مسائل اقتصادی، از عمده دلائل تعطیلی معادن است و اصولا ضعف و عدم علاقه سرمایهگذاران به سرمایهگذاری در بخش معدن و نیز ضعیف بودن توان مالی معدنکاران موجب آن میشود که در صورت به وجود آمدن رکود بازار ماده معدنی، معادن مربوط به سرعت تعطیل شوند. در بهترین حالت نیز اگر ذخیره اقتصادی در گذشته مورد بهرهبرداری قرار گرفته باشد، ممکن است با شرایط اقتصادی فعلی بتواند مورد بهرهبرداری مجدد قرار گیرد.
- ضعف مدیریت معدنکاری از دیگر عوامل مهمی است که منجر به تعطیلی بسیاری از معادن شده است.
- ضعف عملیات اکتشافی اصولا موجب آن شده که برنامهریزی صحیحی برای عملیات معدنکاری بسیاری از ذخایر انجام نگیرد و در نهایت به تعطیلی معدن منجر شود.
- ضعف عملیات استخراجی و کانهآرایی نیز از دیگر عوامل تعطیلی پارهای از معادن بوده است.
- مسائل فرهنگی و اختلافات قومی نیز از دلائل تعطیلی تعدادی از معادن بوده است.
- قوانین دولتی نیز از مواردی بوده که باعث تعطیلی برخی از معادن شده است.
از دیگر ویژگیهای این معادن میتوان به وجود تسهیلات معدنی در این گونه معادن اشاره کرد که هرکدام از آنها سرمایههایی راکد هستند و در صورت راهاندازی مجدد، این سرمایهها به چرخه مالی کشور برگشته و توسعه اقتصادی را به همراه خواهند داشت. از این تسهیلات میتوان به وجود جاده، تونل، ریل، آب و غیره اشاره کرد که وجود آنها برای راهاندازی هر معدن ضروری و مستلزم صرف هزینه خواهد بود.
آنچه مسلم است ریسک بسیار زیاد عملیات اکتشافی، مانع اصلی جریان سرمایهگذاری در بخش معدن بوده و از مسئولیتهای بزرگ کارشناسان اکتشاف، هدایت سرمایهگذاران در جهتی است که کمترین ریسک را داشته باشد.
معمولا بیشترین ریسک عملیات و سرمایهگذاری اکتشافی در مرحلهای است که نیاز به تحقیق و تفحص در عمق میباشد. در مرحلهای که با بهرهگیری از شواهد سطحی و نتایج امیدبخش آنها، جهت صرف هزینه برای بررسی عمق و اکتشاف تفصیلی تصمیمگیری میشود. از دیگر ویژگیهای معادن متروک آن است که اصولا مرحله فوق در آنها انجام گرفته است. لذا چنانچه این معادن به درستی معرفی شوند، اصولا ریسک کمتری دارند و از جذابیت بیشتر برای سرمایهگذاران برخوردار خواهند بود.
عباس سلمانپور
مسعود پزشکیان سعید جلیلی انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 پزشکیان ایران جلیلی انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ مناظره مجلس شورای اسلامی
قتل آتش سوزی خودکشی هواشناسی تهران خانواده آموزش و پرورش شهرداری تهران سلامت سازمان هواشناسی پلیس محیط زیست
همراه اول دولت سیزدهم بازار سرمایه قیمت دلار قیمت طلا خودرو قیمت خودرو بازار خودرو بورس حقوق بازنشستگان قیمت سکه بازنشستگان
سینما علیرضا قربانی تخت جمشید سینمای ایران دفاع مقدس کنسرت تلویزیون رسانه ملی سید ابراهیم رئیسی
دانشگاه تهران دانش بنیان دانشگاه آزاد اسلامی ماهواره باتری
رژیم صهیونیستی آمریکا روسیه اسرائیل غزه فلسطین ترکیه جو بایدن جنگ غزه دونالد ترامپ لبنان چین
یورو 2024 فوتبال استقلال پرسپولیس فرانسه باشگاه استقلال لیگ برتر باشگاه پرسپولیس نقل و انتقالات علیرضا بیرانوند بازی لیگ برتر ایران
هوش مصنوعی نمایشگاه الکامپ سامسونگ ربات موبایل اپل گوگل ایرانسل وزیر ارتباطات
گرمازدگی آلزایمر سکته مغزی عشق