مشارکت مردم در امور شهری

یکی از مهم ترین عواملی که به تداوم حیات بشر یاری رسانده است, همکاری و مشارکت میان انسان هاست

یکی از مهم‌ترین عواملی که به تداوم حیات بشر یاری رسانده است، همکاری و مشارکت میان انسان‌هاست. مشارکت شهروندان در اداره شهر و تصمیم‌گیری محلی همواره به عنوان یکی از شیوه‌های انسجام اجتماعی مطرح شده است. عالی‌ترین نهاد برای تجلی مشارکت مردم در شهرها، شوراها و انجمن‌های شهر است. این نهاد به نمایندگی از تمام ساکنان یک شهر که دخالت و شرکت همه آنها در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها امکان‌پذیر نیست، به اداره امور شهرها و نظارت بر آن پرداخت.

از طرف دیگر طرح‌های توسعه شهری است که به طور ساده می‌توان آن را عبارت از طرح جامع، طرح هادی و طرح تفصیلی دانست؛ نقشه که گسترش آتی شهر و اختصاص کاربردهای شهری را طی سالیان آینده مشخص و در مورد آنها برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری می‌کند. طرح‌های توسعه شهری به نحو بارزی پیوند همه‌سویه با زندگی شهرنشینان دارند و مشورت با شهروندان در تهیه و اجرای این طرح‌ها امری ضروری است. به عبارت دیگر چون فعالیت شهری برای مردم است، شهروندان باید در آن مشارکت داشته باشند.

سازمان دادن هر فعالیت شهری بدون مشارکت مردم در هر جای دنیا به شکست منجر می‌شود. روشن است که طرح‌های توسعه شهری باید تطابق لازم را با نیازهای جامعه داشته باشند و آنها را منعکس کنند زیرا مردمی که سالیان سال در یک شهر و یک محل زندگی کرده‌اند، بهتر از هرکس دیگر نیازهای آن منطقه را شناخته و تشخیص می‌دهند. تهیه‌کنندگان این طرح‌ها می‌توانند بهترین رهنمودها را از مردم محله بگیرند. در میان شهروندان می‌توان به اهمیت ویژه شورایاری‌ها در پیشبرد اهداف کلانشهر مدیریت شهری اشاره کرد.

شورایاری‌ها مردمی‌ترین نهادی هستند که موضوع مشارکت اجتماعی را به صورت ملموس و در پایین‌ترین سطح اجتماعی محقق کرده‌اند. در واقع می‌توان گفت شورای اسلامی شهر تهران برای تشویق مشارکت گسترده شهروندان در امور شهری به ویژه خدمات شهری، شورایاران را تشکیل داده است. این نهاد مردمی در موضوع‌هایی که بر بخش خاصی از فعالیت‌های شهرداری تاثیر می‌گذارند، نفوذ مستقیم محلی را امکان‌پذیر می‌کند. به این ترتیب خدمات شهری متنوع با دگرگونی‌های محلی و تمایلات شهروندان، بهتر سازماندهی می‌شوند. بنابراین دخالت شهروندان در اداره امور شهر موجب می‌شود مراحل سیاست‌گذاری اداره امور شهر با نظر جمعی صورت پذیرد و راه‌حل نهایی نیز از پذیرش بیشتری در سطح محلات برخوردار شود.

حضور شهروندان به خصوص شورایاران که از افراد بومی محله‌ها هستند، می‌تواند در ارتقای سطح خدمت‌رسانی در محله‌ها مفید واقع شود زیرا آنها با مشکلات محلی آشنایی کافی دارند و می‌توانند در انعکاس آن به دست‌اندرکاران اجرایی شهر نقش مثبت داشته باشند. از این رو برای شکل‌گیری ارتباط و تعامل سازنده بین ساکنان محل با مسوولان ذی‌ربط، تشکیل نهادهای مردمی از جمله شورایاری‌ها ضرورت دارد زیرا از این طریق می‌توان شبکه گسترده از روابط اجتماعی و فرهنگی را ایجاد کرد. ایجاد حس تعلق شهروندی با فراهم کردن فضای مشارکت فعال بین شهروندان محقق می‌شود. بر این اساس با توجه به حجم مشکلات پیش روی کلانشهر تهران، شهرداری می‌تواند از توانایی‌ها و ظرفیت‌های شهروندان برنامه‌ریزی مدونی را طراحی کرده تا زمینه را برای ایجاد یک پارلمان شهری قدرتمند فراهم کند.

● انجمن‌های محلی و رشد اجتماعی

نهادهای محلی از جمله شورایاری‌ها می‌توانند با ارایه فعالیت‌های مختلف محلی به مردم و جلب کمک و همراهی آنها فرصت مناسبی برای شرکت در امور محل در اختیار همگان قرار دهند. بدیهی است که فعالیت شورایاری‌ها امری ضروری و قابل قبول است، چراکه برای انجام امور مردم باید از خود آنها کمک گرفت. اگر در قانون اساسی کشورها پیش‌بینی شده است سهم موثرتری برای شرکت در امور مملکتی و محلی به مردم داده شود، برای این است که ایجاد موثرترین و بهترین سازمان برای نیل به مقصود یک امر اجتناب‌ناپذیر است و این هدف محقق نخواهد شد جز با تمرین در کار دسته جمعی به‌خصوص در سطح محل.

چون در سطح محله‌ها به سبب اینکه مسایل مطرح شده در معرض دید اهالی است، مردم با تسلط بیشتر به چاره‌جویی می‌پردازند و با علاقه و صمیمیت زیادتر امور مربوطه را ارزیابی می‌کنند. تامین منافع حیاتی و مستمر مردم در کادر بزرگ کشورها هنگامی امکان‌پذیرتر می‌شود که امور کشوری به موازات تمایلات و خواسته‌های محلی پیش برود و تقویت و توسعه نیروهای محلی از بهترین عوامل تعیین‌کننده منافع ملی و محلی است.

علی فقیهی