اختلاف افکنی آمریکا میان ایران و اعراب

حمایت و تامین امنیت رژیم صهیونیستی, مهم ترین دغدغه واشنگتن در تحولات امروز منطقه است

پس از شروع دومینوی تغییر و دگرگونی در کشورهای عربی، مردم بحرین نیز از ۱۵ فوریه - ۲۶ بهمن سال گذشته- خشم و خروش خود را نسبت به حکومت رژیم آل خلیفه در خیابان‌های منامه و دیگر شهرهای این کشور فریاد زدند؛ فریادهایی که تغییر نظام سیاسی و اصلاحات اساسی را نشانه رفته است.

بحرین که ‌نزدیک سواحل جنوبی خلیج فارس واقع شده، از سال ۲۰۰۲ ـ که امیر این کشور عنوان پادشاه را برای خود برگزید ـ رسماً تحت نظام سلطنتی مشروطه اداره می‌شود. بحرین در گذشته بخشی از خاک ایران بود، اما از سال ۱۹۷۰ به استقلال رسید و بیش از دو سوم جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند، اما حاکمیت در دست اقلیت سنی است. ضمن این‌که نیمی از جمعیت یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفری بحرین اتباع رسمی این کشور نیستند و برای کار و امرار معاش در این کشور سکونت دارند.

همچنین بحرین از اعضای شورای همکاری خلیج فارس است و ستاد فرماندهی و عملیاتی ناوگان پنجم دریایی آمریکا و همچنین مرکز بانکداری اسلامی در منامه مستقر است. در این کشور شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه ۶۱ ساله بحرینی‌ها از سال ۱۹۹۹ قدرت را در دست دارد.

به دنبال گسترش اعتراضات مردمی به حکومت آل خلیفه، هیات حاکمه این کشور با اعلام وضعیت اضطراری، از کشورهای حوزه خلیج فارس درخواست کمک نظامی کرد. این در حالی است که اساسا توجیهی برای استفاده از تفاهمنامه سپر جزیره و دخالت آشکار برخی از کشورهای عربی در بحرین وجود ندارد، چرا که این تفاهمنامه برای زمانی است که کشوری ثالث به این کشور تجاوز کند؛ مساله‌ای که در مورد اعتراضات مردمی بحرین اصولاً موضوعیت ندارد. به واقع تفاهمنامه سپر جزیره، تفاهمنامه‌ای بین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در قالب ۶ کشور شورای همکاری خلیج فارس است که در چارچوب آن، این کشورها می‌توانند در قبال حمله کشوری ثالث به هر یک از اعضا اقدام به اعزام نیروی نظامی به منطقه جنگی نمایند.

اما با اوج‌گیری اعتراضات مردمی و سرکوب معترضان، پادشاه بحرین روز۱۳ مارس به مدت ۳ ماه حالت فوق‌‌العاده در این کشور اعلام کرد. یک روز پس از اعلام حالت فوق‌‌العاده نیز نیروهای سعودی و اماراتی پس از دیدار رابرت گیتس وزیر امور خارجه آمریکا از این کشور بنا به درخواست خاندان آل‌خلیفه وارد بحرین شدند. پس از آن نیز کشورهای امارات، قطر و کویت به بحرین، نیروهای نظامی فرستادند.

● فرافکنی و انحراف افکار

با اعزام نیروهای نظامی کشورهای عربی با راهنمایی آمریکا موج سرکوب معترضان در بحرین تشدید شد، اما این اقدام نتوانست از میزان اعتراضات نسبت به حکومت آل خلیفه بکاهد و سیاست مشت آهنین آل سعود و آل خلیفه موجی از اعتراضات جهانی را علیه خشونت و سرکوب معترضان به همراه داشت. از این‌رو و با وجود محکومیت جهانی، دولت بحرین در فراری رو به جلو برای فرافکنی و انحراف افکار عمومی در راستای سناریوی ایران هراسی، چندی پیش ماندن نیروهای خارجی را برای مقابله با تهدید ایران عنوان کرد. چنان که وزیر امور خارجه بحرین اعلام کرد که نیروهای نظامی عربستان و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس برای مقابله با تهدید ایران در این کشور خواهند ماند. شیخ خالد بن حمد آل خلیفه برای آنکه برای حضور نیروهای خارجی در کشورش توجیهی پیدا کند، تهدید ایران را بهانه قرار داد و مدعی شد اینها نیروهای سعودی نیستند، بلکه نیروهای شورای همکاری خلیج فارس هستند و زمانی خواهند رفت که دیگر تهدید خارجی وجود نداشته باشد.

این اعلام وزیر امور خارجه بحرین پس از آن رسانه‌ای شد که این کشور طی اتهاماتی ایران را به دخالت در امور داخلی خود و حمایت از معترضان متهم کرد؛ مساله‌ای که نه تنها ایران بلکه رهبران مخالفان در بحرین نیز بارها آن را بشدت تکذیب کرده‌اند و ایران در عمل نشان داده است که هیچ‌گاه اهل تهاجم و تجاوز به کشورهای دیگر نیست بلکه نیروهای نظامی خود را برای دفاع در برابر حمله بیگانگان حفظ و تقویت می‌کند.

پیش از این نیز وزیر امور خارجه ایران گفته بود که ما به حاکمیت ارضی کشور بحرین احترام می‌گذاریم، اما در عین حال اعتقاد داریم که مردم این کشور حق داشتن حداقل حقوق شهروندی به رسمیت شناخته شده در جهان را دارند.

در پی اعزام نیروهای نظامی عربستان سعودی به بحرین برای سرکوب معترضان، جمهوری اسلامی ایران واکنش تندی نسبت به این دخالت‌ها نشان داد و هرگونه قتل‌عام مردم بی‌گناه را محکوم کرد. ابتدا ۲۵۷ نماینده مجلس شورای اسلامی با صدور بیانیه‌ای از نیروهای امنیتی و نظامی بحرین و همچنین نیروهای لیبی و یمن خواستند ‌سرکوب‌ مردم را متوقف کنند. این نمایندگان با اشاره به اعزام نیرو از سوی عربستان سعودی به بحرین هشدار دادند که دخالت عمال عربستان سعودی در بحرین عواقب خطرناکی برای حاکمیت نامشروع رژیم سعودی خواهد داشت.

علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران در عین حال از پایبندی تهران به عدم مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر از جمله بحرین خبر داد و اعلام کرد که عربستان سعودی نیز باید هرچه سریع‌‌تر خاک بحرین را ترک کند.

● روابط بحرانی ایران و بحرین

روابط ایران و بحرین در پی آغاز اعتراضات مردم بحرین نسبت به حاکمیت آل خلیفه و انجام اصلاحات اساسی سیاسی بحرانی شد. تنش در روابط ایران و بحرین پس از آن آغاز شد که ایران سرکوب مردم معترض این کشور را محکوم ساخت و نسبت به حضور نیروهای نظامی عربستان و امارات برای کمک به سرکوب معترضان، اعتراض کرد. علاوه بر آن ایران اقداماتی دیپلماتیک را در قالب نامه‌نگاری به ۳ مرجع بین‌المللی از جمله شورای امنیت سازمان ملل آغاز کرد. علی‌اکبر صالحی با ارسال نامه‌ای به آَنتونی لِیک، مدیر اجرایی یونیسف نیز از این نهاد بین‌المللی خواست تا در مورد نقض حقوق کودکان و زنان در بحرین و سرکوب کودکان در این کشور تحقیقاتی انجام دهد. پیش از این نیز وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نامه‌هایی خطاب به بان کی‌ مون دبیرکل سازمان ملل و اوسوریو، رئیس شورای امنیت ارسال کرده بود که در آنها حمله به خانه‌ ها، ربودن انسان‌‌ها، تخریب مساجد، اخراج کارمندان و کارگران و در ‌‌نهایت مختل کردن زندگی روزمره مردم بحرین به عنوان شیوه‌‌هایی غیرقابل تصور در سرکوب مردم بحرین توصیف شده است. البته صالحی در نامه خود، شورای امنیت را به بی‌‌توجهی در قبال وقایع بحرین و عملکرد دوگانه در مورد تحولات کشورهای مختلف متهم و نسبت به عواقب انسانی این موضوع هشدار داد.

پس از تنش رسانه‌ای، اقدامات متقابل سیاسی و دیپلماتیک بین دو کشور بر سطح تنش‌ها افزود تا جایی که دو کشور ایران و بحرین سفرای خود را از تهران و منامه فراخواندند و بحرین اعلام کرد که ۲ ایرانی را به اتهام جاسوسی محاکمه خواهد کرد. با این همه و در جدیدترین تنش میان دو کشور، وزارت امور خارجه ایران با احضار کاردار بحرین به عنوان تنها دیپلمات این کشور در تهران به اخراج دبیر دوم سفارت جمهوری اسلامی در منامه بشدت اعتراض کرد. در این اقدام دیپلماتیک مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی نسبت به طرح اتهامات بی‌اساس علیه دیپلمات‌ ایران ابلاغ شد. اقدام ایران در حالی صورت گرفت که دولت بحرین به حجت‌‌الله رحمانی، دبیر دوم سفارت ایران در منامه، ۷۲ ساعت مهلت داده بود تا بحرین را ترک کند.

● اختلاف در هیات حاکمه بحرین

با وجود این‌که دولت بحرین برخلاف برخی کشورهای دیگر عربی، کمترین عقب نشینی در مقابل خواسته و مطالبات معترضان را نداشته و سیاست خشن سرکوب را پیش گرفته، اما به نظر می‌رسد دولتمردان این کشور در چگونگی ادامه این سیاست اتفاق نظر ندارند؛ سیاستی که با هدایت و حمایت آشکار کشورهای عربی عموماً و امارات و عربستان خصوصاً اجرا می‌شود. لغو ناگهانی دیدار پادشاه عربستان از بحرین یک روز پیش از انجام آن، نشانه تداوم نا‌آرامی‌های داخلی و تشدید اختلافات نزد دولت بحرین است.

نکته: اتهام‌زنی و ایران هراسی راهبرد غرب است تا تنش بین کشورهای منطقه با ایران را پس از موج بیداری اسلامی برای حمایت و امنیت رژیم صهیونیستی تشدید کند. موضوعی که همواره درباره آن از سوی مقامات ایرانی به کشورهای عربی تذکر داده شده است

این در حالی است که یک ماه پیش نیروهای نظامی عربستان به بحرین اعزام شده و در این مدت بشدت سیاست مشت آهنین سرکوب را نسبت به معترضان در پیش گرفته‌اند. قرار بود ملک عبدالله همراه یک هیات سیاسی و امنیتی از شاهزادگان سعودی مرکب از شاهزاده نایف وزیر کشور و شاهزاده سلطان وزیر خارجه از راه پل دریایی ملک فهد به منامه وارد شوند؛ دیداری که در صورت انجام می‌توانست نشانه‌ای از همراهی تام و تمام آل سعود از آل خلیفه ارزیابی شود. البته این همراهی طی یک ماه اخیر تنها محدود به عربستان نشده که از سوی دیگر کشورهای عربی نیز ابراز شده است، چرا که علاوه بر هزار نیروی نظامی عربستانی، ۵۰۰ نیروی اماراتی و ۵ کشتی کویتی نیز عازم بحرین شدند. اما اکنون و پس از یک ماه تعداد نیروهای اعزامی عربی به بحرین بیش از ۵ هزار نفر می‌شود. با این همه این اعزام نیرو برای سرکوب معترضان تاکنون نتوانسته است به کنترل اعتراضات مردمی کمکی کند و اعتراضات همچنان ادامه دارد.

● سناریوی ایران هراسی

عربستان و آمریکا که بزرگترین پایگاه نظامی دریایی خود را در بحرین مستقر دارد، با گسترش حوزه نفوذ خود در بحرین در تلاشند تا شیب ناشی از خیزش و خروش اسلامی مردم بحرین را به سمت منافع و مصالح خود هدایت کنند. این در حالی است که ایران طبق گفتمان انقلابی و اسلامی خود دفاع و حمایت از جریان‌های آزادیخواهی و استکبار ستیزی را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار داده است. علاوه بر این‌که بحرین در عمق جغرافیای امنیتی ایران قرار داشته و تهران نمی‌تواند نسبت به تحولات روی داده در این کشور بی‌تفاوت باشد. چنان که وزیر خارجه ایران نیز با استناد به روابط دیرینه تاریخی و فرهنگی ایران و بحرین تصریح کرده است که جمهوری اسلامی نمی‌‌تواند نسبت به این تحولات و عواقب ناشی از آن بی ‌تفاوت بماند، چرا که ادامه روند جاری و عدم حل بحران بحرین می‌تواند به بی‌ثباتی منطقه خلیج فارس منجر شود.

از این رو بحرین اکنون از نظر معنوی به آوردگاه و کانون تقابل ایران با آمریکا و عربستان تبدیل شده است. عربستان با حمایت آمریکا و با عطف به خلأ حوزه نفوذ در بین مردم بحرین و تنها با به‌کارگیری نیروهای نظامی تلاش دارد تا هر چه بیشتر و در قالب سناریوی ایران هراسی از به ثمر نشستن اعتراضات مردمی در بحرین جلوگیری کرده و آن را به انحراف بکشاند. به این ترتیب بحرین آوردگاهی است که دروغین بودن ژست دموکراسی‌‌خواهی آمریکا و غرب را آشکار ساخته است. آنها با ظلم مضاعف به مردم بحرین قصد دارند ادامه حاکمیت یک رژیم بسته و سرکوبگر بر مردم بحرین را فراهم آورند.

● تلاش عربستان برای مهار نفوذ ایران

عربستان با علم و اطلاع از کشیده شدن موج اعتراضات مردمی به این کشور تلاش کرد تا با سیاستی پیشدستانه مانع از رسوخ و نفوذ موج آزادیخواهی به این کشور شود. به واقع در صورت ادامه اعتراضات در بحرین ـ که دارای اکثریتی شیعه است ـ آل سعود نیز به مانند آل خلیفه گرفتار خشم و خروش مردمی می‌شد. به‌ویژه آنکه اکثریت جمعیت شرق عربستان شیعیانی هستند که کوچکترین سهمی در قدرت ندارند.

از این‌رو عربستان کوشید با توجیه تفاهمنامه همکاری نظامی بین کشورهای شورای خلیج فارس در قالب توافقنامه سپر جزیره، موج آزادیخواهی شیعیان بحرینی را در داخل مرزهای این کشور محصور نموده و مانع از الهام بخشی آن به شیعیان سعودی شود. علاوه بر شرایط خاص بحرین ـ که دارای دو وجه شیعی و ایرانی است ـ اهمیت ژئوپلتیک این کشور نیز از گذشته برای رژیم آل سعود جایگاهی خاص داشته است. این رژیم همواره کوشیده است تا روابطی نزدیک با بحرین برقرار کند. دامنه این رابطه نیز بیش از چند دهه است که تداوم داشته و تمامی پادشاهان سعودی، دید و بازدیدهای پرتراکمی از بحرین داشته‌اند؛ دیدارهایی که در آن پادشاهان سعودی بر منافع راهبردی خود در بحرین و نزدیکی بیشتر به این کشور تاکید داشته‌اند. یکی از این منافع راهبردی محدودیت نفوذ ایران و شیعیان و حفظ حاکمیت خاندان آل‌خلیفه بوده است.

از این روی با شروع اعتراضات در ۱۵ فوریه در بحرین و با وجود این که دیگر کشورهای عربی منطقه سخن از انجام اصلاحات سیاسی به میان می‌آوردند، اما عربستان با حمایت از سیاست سرکوب معترضان و همنوا با جناح تندرو حاکمیت آل خلیفه از ‌جمله نخست‌وزیر، فرمانده ارتش و شیخ عیسی با فراری رو به جلو اعتراضات مردمی را ناشی از اختلافات قومی و فرقه‌ای و مورد حمایت از سوی ایران و حزب‌‌الله معرفی کرد. در حالی که سلمان بن حمد آل خلیفه، ولیعهد بحرین خواهان انجام اصلاحات سیاسی در این کشور است، اما شیخ خلیفه بن سلمان ـ که ۴۲ سال نخست وزیری بحرین را در دست دارد ـ مخالف هر نوع اصلاحات سیاسی در بحرین است. این موضع مخالف که بشدت مورد حمایت عربستان است با توجیهاتی نظیر ایران هراسی و شیعه هراسی تشدید شده است. ضمن این‌که این کشور با راه اندازی جنگ دیپلماتیک علیه ایران کشورهای عربی را به محدودسازی یا حتی قطع روابط با ایران تحریک می‌کند؛ مساله‌ای که بیش از پیش مهار و محدودیت حوزه نفوذ ایران را نشانه رفته است.

علاوه بر این عربستان در این مدت تلاش داشته تا در قالب این توجیهات یک جبهه واحد عربی علیه ایران ایجاد کند. طرح اتهاماتی نظیر دخالت و جاسوسی ایران در بحرین و کویت و در نهایت بیانیه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس سبب شده تا ‌ عربستان ‌به توجیه و ایجاد مانور بپردازد ؛ توجیهی که در قالب آن عربستان با حمایت کشورهای عربی و غربی‌، نیرو‌های مسلح خود را برای دفاع از اقلیت سنی و منافع راهبردی‌اش به بحرین اعزام داشته است.

سکوت و همراهی کشورهای غربی نسبت به تحولات و اقدامات خشونت‌بار آل خلیفه و آل سعود در بحرین در حالی است که این کشورها ماه گذشته قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت سازمان ملل را برای دخالت نظامی در لیبی از تصویب گذراندند. اما اکنون و در برابر دیدگاه متحیر و متعجب جامعه جهانی و با چراغ سبز همین کشورها اقلیت سنی آل خلیفه با همکاری آل سعود دست به کشتار و سرکوب شدید معترضان می‌زنند. در این سکوت و خاموشی رسانه‌ای و سیاسی نیز که جمهوری اسلامی منادی دفاع از خیزش مردمی و اسلامی بحرین شده است با اتهامات کشورهای عربی و غربی مواجه شده است؛ مساله‌ای که در ادامه سناریوی ایران هراسی تعریف و تبیین می‌شود. این در حالی است که ایران همواره امنیت منطقه‌ای را امنیت خود دانسته و در راستای تحکیم آن گام برداشته است. از این رو این موج اتهام‌زنی و ایران هراسی علیه جمهوری اسلامی، راهبرد غرب است تا تنش بین کشورهای منطقه با ایران را پس از موج بیداری اسلامی برای حمایت و امنیت رژیم صهیونیستی تشدید کند. موضوعی که همواره تذکر آن از سوی مقامات ایرانی به کشورهای عربی داده شده است.

از جمله محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور اسلامی ایران روز ۲۹ فروردین ماه و در مراسم روز ارتش، آمریکا را به اختلاف افکنی و ایجاد تنش میان ایران و کشورهای عربی متهم کرد و گفت که آمریکا تلاش می‌کند میان شیعه و سنی فاصله ایجاد کند.

ارسلان مرشدی